بسم الله الرحمن الرحيم

الحمد لله ، صلاة وسلام على رسول الله

RUKYECILIK
VE
MUSKACILIK
AHMED KALKAN
RUKYECİLİK ve MUSKACILIK
Ma’ruf Yayınları: 52
Ahmed Kalkan: 5
Editör
Asım Şensaltık
Kapak
Asım Şensaltık
Tashih
Ahmed Kalkan
Mizanpaj
Asım Şensaltık
ISBN: 978-605-9376-39-6
Yayıncı Sertifika No: 45372
1. BASKI
Akademi Bas. Yay. Org. Matbaacılık
Turizm ve Tem. Hiz.San. Tic. Ltd. Şti.
Davutpaşa Cd. Güven San.Sitesi
C Blok No: 230 Topkapı/İstanbul
Tel: 0212 493 24 67 / 68 / 69
Sertifika No: 47610
EKİM 2020
KALEMDER (Satış & Dağıtım)
İstiklal Mh. Doğruyol Sk. No: 17
Ümraniye/İSTANBUL
0554 542 28 10
www.kalemder.org.tr
KİTAPBİLİR (Satış & Dağıtım)
Soğuksu Mh. Şehit Mesut Birinci Cd. No:119
Canik/SAMSUN
0545 585 16 06
Bu e-Posta adresi istenmeyen posta engelleyicileri tarafından korunuyor. Görüntülemek için JavaScript etkinleştirilmelidir.
www.kitapbilir.com
İnsanlara karşı ticarî amaç güdülmeyen bu eserin hiçbir hakkı
mahfuz değildir. Kâr gayesi güdülmemek şartıyla dileyen dilediği
şekilde, tümünü veya bir kısmını çoğaltabilir, korsan baskı yapabilir,
dağıtabilir, iktibas edebilir, kitabın ve yazarın ismini vererek
veya vermeyerek kopye edebilir, mesaj amaçlı kullanabilir. Yazarın
hiçbir telif hakkı sözkonusu değildir, şimdi ve sonra bir hak talep
etmeyecektir. İlim, insanlığın ortak malıdır. Ve ilim Allah için kullanılınca
insana fayda sağlar. Yararlanacak herkese helâl olsun.
“
بسم الله الرحمن الرحيم
الحمد لله والصلاة والسلام على رسوله
Ahmed Kalkan
~ 4~
ithaf
Canlı Kur’an olmaya çalışıp toplumu Kur’an’la canlandırmaya
gayret eden ve tağutlara karşı Kur’an’la müceeleyi
bayraklaştıran her yaştan muvahhid gençlere...
Doğru okuyup doğru anlayan, dosdoğru yaşayıp insanları
doğrultmaya çalışan Kur’an dostlarına...
Ümmetin ihyasının vahdet içinde yaniden Kur’an’a
dönüşle mümkün olduğunu kavrayıp nebevi usûlle Kur’an
ve tevhid eksenli dersler ve cemaat çalışması yapan tavizsiz
dâvetçilere, her yaştan genç dâvâ erlerine...
Önsöz
~ 5~
İÇİNDEKİLER
Önsöz.......................................................................................................................................................... ..8
1.Bölüm
RUKYE YAPMAK VE YAPTIRMAK; DUÂ TİCARETİ
Rukye Yapmak ve Yaptırmak; Duâ Ticareti..................................................................................12
Rukye.......................................................................................................................................................... ..13
Rukye Nedir?......................................................................................................................................... ....15
“Rukye”; Sözlüklere ve Tanımlara Bakıldığında,
Hiç de Mâsum Durmuyor.....................................................................................................................16
Rukyecilik, İslâm’la Birlikte Ortaya Çıkmış Değildir; Rukye,
Câhiliye Araplarının Uyguladığı Çok Çeşitli İşlemlerdir..........................................................20
Câhiliye Döneminde Uygulanan Rukye Çeşitleri........................................................................21
Kur’an’da Rukye Kelimesi....................................................................................................................39
Kur’an’ın Şifa Olması..............................................................................................................................40
Hadis Rivayetlerine Göre Rukye Câiz mi, Yasak mı?.................................................................41
Çelişkiler, Çelişkiler….............................................................................................................................43
Hangi Rukye Câizdir, Hangi Rukye Sakıncalıdır?.......................................................................53
Bugünkü Rukyecilere Göre Rukye Nedir,
Hangi Durumlarda ve Nasıl Yapılmaktadır?.................................................................................56
Rukye Karşılığı Koyun Sürüsü Alan Ashabla İlgili Hadis Rivayeti......................................61
Hadis Rivâyetinin Tahlili.......................................................................................................................64
Bu Hadis Rivâyetinden Çıkan Hükümler ......................................................................................65
Fâtiha Sûresi ve Kur’an Âyetleri Şifâdır..........................................................................................67
Rukyeciliği Meslek Edinmek ve Para Karşılığı Hastalara Duâ Etmek ..............................77
Rukye Karşılığında Ücret Almanın Câiz Olmadığına Dair Deliller......................................78
Ücretle Kur’an Okumanın Fıkıhtaki Yeri........................................................................................81
Kendilerine Rukyeci Diyen Üfürükçülere Tavsiyelerimiz.......................................................83
Rukye Konusunda Uyarılar..................................................................................................................86
Rukyeciliği Meslek Edinmenin Zararları.......................................................................................95
Rukyecilerin Terk Etmeleri Gereken Yanlışları ve
Bırakmaları İcap Eden Meslekleri....................................................................................................98
Kur’an’da Ruh Sağlığı, Psikolojik Denge ve Huzur.....................................................................101
Duânın Psikolojik Cephesi ..................................................................................................................108
İyileşmek İçin Moralinizin İyi Olması Gerekir.............................................................................111
Rukyecilik Ayrı Şeydir; Hastanın Kendisi veya Yakınlarının Duâ Etmesi Ayrı..............113
Duâ ile Tedâvi; Hasta İçin Duânın Önemi......................................................................................113
Savaşıyorsanız Yeneceğinize İnanın!...............................................................................................115
Hastalar, Duâdan Önce Tedâvi Olmalıdır.......................................................................................116
Kur’an ve Hadislerde Hastalık ve Duâlar.......................................................................................118
Sözlü ve Fiilî Duâ......................................................................................................................................122
Ve Duâ….......................................................................................................................................................123
Duâ İbâdettir; İbâdette Asıl Olan, İbâdeti Kişinin Kendisinin Yapmasıdır......................124
Rukyenin Fayda Ediyor Gibi Gözükmesi........................................................................................127
Ahmed Kalkan
~ 6~
Rukyeci Gibi Başkaları Değil; Hasta, Kendisi Duâ Etmeli.......................................................129
Hasta Olarak Kişinin Kendisinin Duâ Etmeye İhtiyacı Vardır...............................................135
Felak ve Nâs Sûreleri; Köklü Bir Tedavidir....................................................................................136
Felak Sûresi................................................................................................................................................138
Ve Nâs Sûresi..............................................................................................................................................141
Rukye ile Karıştırılan Şeyler................................................................................................................143
Cin, Büyü, Rukye Konularında Kur’an’dan Anlaşılanlar...........................................................144
Sonuç.............................................................................................................................................................152
Rukyecilik Yapmak Câiz Değildir.......................................................................................................152
2. Bölüm
BÂTIL DİNLERİN VE CÂ HİLİYYENİN MİRASI; MUSKACILIK
Muska............................................................................................................................................................161
Hiçbir Muska Câiz Değildir. Çünkü;................................................................................................. 165
Muska ve Tılsımların Menşei..............................................................................................................166
İnsanlar Muskacıya Niye Gider?........................................................................................................171
Muskacıların Dayanağı......................................................................................................................... 174
Muskacıların Sonu..................................................................................................................................176
Aydın Geçinenlerin Muskası: Cevşen..............................................................................................178
Cevşen’in Kaynağı....................................................................................................................................180
Cevşen Sektörü.........................................................................................................................................181
Cevşen’in Yere Göğe Sığmayan Faziletleri.....................................................................................187
Acem Uydurma ve Abartılarını Din Diye Sunmak,
İslâm’la ve Müslümanlarla Alay Etmek Demektir......................................................................193
Cevşen’in İlmî Değeri ve Hükmü.......................................................................................................198
Halka ve İp Takmak................................................................................................................................200
Üfürükçülük...............................................................................................................................................201
Muska Değildir Kitabımız; Kur’an’dır. Muskasız Değil, Kur’an’sız Yapamayız Biz.......204
“Düğümlere Üfleyip Tüküren Büyücü Kadınların Şerrinden.”..............................................217
Müneccimlik, Fal ve Falcılık................................................................................................................219
Müneccimlik..............................................................................................................................................219
Günümüz ve Yıldızları Putlaştırma .................................................................................................220
Burç ve Yıldız Falı....................................................................................................................................223
İstihâre.........................................................................................................................................................227
İstihârenin Yozlaştırılıp Rüya Falına Dönüştürülmesi............................................................230
3. Bölüm
NAZAR DEĞMESİ VAR MIDIR? BİR BAKIŞLA İNSANI HASTA
ETMEK VEYA ÖLDÜRMEK MÜMKÜN MÜDÜR?
Nazar.............................................................................................................................................................234
Yaşadığımız Mânevî Sorunların Sebebi Kendimiz Değil miyiz?..........................................238
Önsöz
~ 7~
Nazar (Bakışlardaki Yıkıcılık) İnancının Tutarsızlığı...............................................................240
Nazar Hak Olabilir mi?..........................................................................................................................241
Fıkıhçıların ve Hadis Şârihlerinin Nazarı Dokunan Kimse ile İlgili Fetvâları................247
Nazardan Etkilenen Gözü Değen Kimsenin Yıkandığı Pis Suyla Yıkanacak...................249
Nazar, Büyü Zannedilen Bunalımlar,
Psikolojik Sorunlarla İlgili Yapılmaması Gerekenler................................................................251
Şerlerden Allah’a Sığınmak İçin Duâlar.........................................................................................253
Ahmed Kalkan
~ 8~
ÖNSÖZ
Bismillâhirrahmânirrahıym
Beyin de diğer organlarımız gibi bir organdır, o
da ârızalanır, hastalanır. İlaçların yan etkisi olur, şok
geçirebiliriz, psikolojimizi etkileyen önemli bir durumla
karşılaşır, hastalanırız. Bu yüzden hallüsinasyon görmeye
başlarız. Veya genlerimiz vasıtası ile meyilliyizdir psikolojik
zafiyetlere, o yüzden olur. Gayri İslâmî ortamların insan
psikolojisini olumsuz etkilemesi %100 gibidir. Hangimizin
psikolojik yapısı sapasağlam duruyor? Mümkün mü,
bunca tuğyan, bunca zulüm, bunca her değerimize saldırı
karşısında sapasağlam kalabilmek? Suriye olaylarını bile
dinleye dinleye insanın psikolojik dengesi bozuluyor ister
istemez. Sözgelimi Suriye’de annesini babasını kaybeden
veya yaralanan çocuklar artık hiç ağlayamıyor, üzülemiyor,
o duyguyu yitirmiş, dengesi bozulmuş, yani tepki veremiyor,
ağlama hissini bile kaybetmiş, alt üst olmuş. Bunun cinle
ne alâkası var? Bunun cinden şeytandan ziyade, cin gibi
Amerika ile alâkası var, Beşşar Esed gibi tâğutlarla alâkası
var, zâlimlerle alâkası var, zulme karşı tavır almayan koca
bir ümmet ile alâkası var. Rukyecilere ve onlara inanan
kişilere göre, iş kolay; okuyup üfleyecekler; içinden cini
çıkarıverecekler, çocuk düzeliverecek. Hadi canım sen de.
Ne alâkası var? Canına okumuşlar çocukların. Yaşadığımız
topraklarda da benzer durumlar var. Adama ‘Allah’ diyorsun
hiç etkilenmiyor, ama maç diyorsun dört gözü birden
açılıyor adamın, para diyorsun gözünden başka her tarafı
açılıyor kadının. Yani insanımızın dengesi tümüyle alt üst
olmuş, şeytana gerek yok ki. Dolayısıyla dengeler bozulunca
anormallikler de ortaya çıkar. Yani insanın beyninde küçücük
bir elektrik dalgalanması, elektriğin kontak yapması,
devresinin yanması vb. bazı rahatsızlıklara sebep olur.
Önsöz
~ 9~
Nedense, insanoğlu, başının veya karnının ağrımasını,
dizlerinin veya böbreğinin hastalanmasını normal görür
ve ilaçlarla tedavi olmaya çalışır da; psikolojik hastalıkları
kabullenmek bile istemez. Psikolojik hastalıkların belirtileri
toplumumuz tarafından doğaüstü güçlere atfedilir. Bu
rahatsızlıkları bir türlü kabullenemeyen insanımız, o
hastalıkları, kendisini savunamayacak, esrarengiz bir varlığa
yüklemeyi tercih eder. Kendisi hasta değildir, onu hasta eden
başka biridir; kendisi değildir suçlu; suç başkasına aittir.
Adını bile telaffuz etmekten korkan, sanki başka üç harfli
varlık yokmuş gibi üç harfli diye ad takan halk, kendilerinden
Allah’a sığınması gereken cincilere, üfürükçülere sığınır.
Denize düşmüştür bir defa, yılana sarılacaktır.
Bugünlerde cincilere, rukyecilere, falcılara ve medyumlara
avuç dolusu para akıtanlar ve rukyecilik dedikleri cinciliği,
üfürükçülüğü bir kazanç kapısı haline getirenler gittikçe
çoğalmaktadır. Bu da, insanlardan bazılarının, cinlerin
şerrinden yine bazı insanlara yani cincilere sığındıklarını
ortaya koymaktadır. Rabbimiz Kur’an’da “cincilere,
üfürükçülere sığının” demez; tam tersine “üfürükçü
rukyecilerin şerrinden Allah’a sığınmayı”1 emreder.
İnsanlar, cinlerin şerrinden cincilere sığınacaklarına
Allah’a sığınsalar, hem daha doğru bir iş yapmış hem de
paralarını cincilere kaptırmamış olurlar. Ayrıca insan, başka
birisinin kendisine üflemesiyle değil, bizzat Kur’an’ı okuyup
yaşayarak şifa bulabilir.
Etrafta şöhreti yayılan bir üfürükçüye sarılmıştır
bile. O üfürükçülerin kapılarından adım atar atmaz,
üfürükçü, pardon rukyeci hastalığın adını koymuş, teşhisi
yapmıştır: İçine cin girmiş, cin musallat olmuştur. Çözüm,
o rukyecidedir. Büyük zahmetlere katlanacak, fedakârlık
1 113/Felak, 4
Ahmed Kalkan
~ 10~
yapacak, onun içinden cini çıkaracaktır. Ne ile, nasıl? Hasta
meyyit gibi ise, o da gassâl sayılır. O başkaları gibi hastayı
istismar etmez, yanlış yapmaz, başkaları gibi hastadan çıkar
gözetmez, kendisine güvensin hasta, gerisi tamamdır. O,
nebevî usulle hastayı tedavi edecektir, Kur’an’a uygun tedavi
uygulayacaktır. O bu konuların uzmanıdır, o doktordur, o
kurtarıcıdır, o supermendir; çünkü o, rukyecidir... Hastanın
ümide ihtiyacı vardır. Ümidi canlanır, güvenir hasta ve
telkinlerine inandığı için kısa bir süreliğine de olsa iyileşme
de olabilir; ama ne hastalık geçmiştir, ne problemler
bitmiştir; artık hasta o rukyeciye ve benzerlerine abone
olmuştur. Hastalar açısından rukyeciyle de olmaz, rukyecisiz
de olmaz. Hayatı rukyeciler arası seyahatle, umud etmek
ve sukut-ı hayal arasında koşuşturmacalarla geçer. Hem
günaha girer, hem istismara uğrar, ümitleriyle oynanır, hem
her defasında cüzdanı hafifler, hem de başka alternatifler
denemez.
Ne kadarı doğrudur bu uygulamaların? Ne yapması
lâzım bu hastaların? İslâm, bunları mı emretmiştir, Rukyeci
denilen kişiler de Allah’ın emrini Nebevî usulle uygulayan
mübarek insanlar mıdır? Bu kitapta bu soruların cevabını
bulacaksınız.
Sorun rukyecilere: Peygamberimiz rukyeye “şirk”
dememiş midir? Câhiliye döneminde yapılanlara şirk
dedi diye te’vilin delili var mı? Peygamberimiz “câhiliye
dönemindeki rukye şirktir” demedi; “Rukye şirktir” dedi.
Öyleyse, Allah’ın affetmeyeceği bir suç işliyorsanız, hastayı
da âlet ediyorsanız durum ne olacak? Rukye duadan ibâret
ise ve duâ ibâdet ise, ibâdet satılır ve karşılığında para alınır
mı?
“Kur’an’a ters sözler, hadis değildir” diyenlere “hadis
inkârcısı” diye iftira atan rukyecilere ve onları savunan
neoselefîlere: “Rukye şirktir” diyen hadisi gösterin. Bakalım
“hadis inkârcılığı”nı kendileri hak edecekler mi, yoksa
imtihanı kazanıp “vazgeçtim” mi diyecekler?
Bu konularla ilgili piyasada hayli kitap var. Bir-iki istisnâ
hâriç, hemen hepsinin geleneksel hurâfeleri, te’villeri
savunmak adına, Kur’anî hakikatleri ve Nebevî çizgiyi
yok saydıklarını, bu kitapları okuyunca rahatlıkla sizin de
söyleyeceğinizi sanıyorum. Her şeye olduğu gibi, bu hassas
konulara da Kur’an’ın bak dediği yerden bakmaya çalışmak,
tevhidî çizgi ile bu konuları değerlendirmek, bu kitapların
yazarının en önemli sorumluluğudur. Bu üç kitaplık seride,
eğer Kur’an’a ve sahih sünnete ters düşen bir cümleye şahit
olursanız, yazara ulaştırdığınızda sadece duâ ve hüsn-i
kabul ile karşılaşırsınız. Kur’an’a ve Sünnete ters düşen
bir şey yoksa, o zaman niyetler, usûl ve yorumlar devreye
girecek, mümkün şeytana da malzeme çıkabilecektir.
Üç kitaplık serinin ilk kitabının sayfalarını açmış
durumdasınız. İkinci kitap: “Koca Bir Yalan: Cinlerin
İnsana Musallat Olması” Üçüncüsü de: “Büyü ve Şeytan”
Her türlü şeytanî düşünce ve işlerden Allah’a sığınır, rukye
adıyla yapılan üfürükçülükten, büyüden, büyü bozma ve
cin çıkarma adına yapılan şirk unsurlarından bu rukyeci
geçinen üfürükçülerin de kurtulup uzaklaşmalarını tavsiye
edip Rabbimizden dileriz.
Ahmed KALKAN
Eylül 2020, Ümraniye
Bu e-Posta adresi istenmeyen posta engelleyicileri tarafından korunuyor. Görüntülemek için JavaScript etkinleştirilmelidir.
Ahmed Kalkan
~ 12~
1. Bölüm
RUKYE YAPMAK VE YAPTIRMAK;
DUÂ TİCARETİ
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 13~
RUKYE
İnsanın dünya hayatında karşılaştığı en büyük imtihanlardan
biri de hastalıklardır. İnsan mübtelâ olduğu hastalıklardan
tedâvî olarak kurtulamayınca alternatif tedavi yollarına
başvurmuştur. Bu alternatif tedâvi yollarından biri de
insanüstü güçlerden yardım isteme şeklindeydi. Kökü eski
medeniyetlere kadar dayanan bu tedâvi yöntemi her ne kadar
zaman içinde çoğalmış, azalmış ve şekil değiştirmiş ise
de bir olgu olarak varlığını bugün dahi devam ettirmektedir.
İşte İslam’ın doğduğu bölgede cahiliye insanlarının bu
tür hastalıklar için uyguladığı tedâvi yöntemlerinden biri
de rukyedir.2
Çoğulu “rukâ, rakiyyu” olan, Arapçada “r.k.y” kökünden
gelen “rukye”; yukarı çıkmak, afsunlamak ve “fî” harf-i cerriyle,
kulağına fısıldamak anlamlarına gelir.
İslâmiyet’ten sonra “rukye”, hastalıkların iyileştirilmesi
ve zararın defedilmesi isteğiyle Kur’an okumak ve duâ etmek
anlamı kazanmıştır. Bazı kaynaklarda da Rukye: ‘Bir
hastalığa, musibete -humma, sâra vs.- uğrayan kişinin iltica
maksadıyla yaptığı duâ olarak tarif edilmiştir. Günümüzde
ise, daha çok, insana musallat olduğu iddia edilen cinin insan
vücudundan çıkarılması için yapılan işlem ve okunan
duâlara deniliyor.
İbn Manzûr’un izâhında, câhiliyyede rukye işinin nasıl
uygulandığını îmâ eden anlam ise: rukyecinin, hastalıktan
korunmak veya kurtulmak için kişi üzerinde taşınması gereken
(muska, nazarlık, ip gibi) simgesel şeylere, sığınma
dualarını okuyup üflemesidir3 denilmektedir. Bunun için
2 Müslim, Selâm 64; Ebû Dâvud, Tıb, 18
3 Ebû’l- Fazl Cemâluddin b. Muhammed İbn Manzûr, Lisânu’l- Arab, “r.k.y.” mad., V, 293- 294, Beyrut, 1999, I- XVIII.
Ahmed Kalkan
~ 14~
İslâm öncesi Araplarda belli kişilerin tatbik ettiği; uzmanlık
alanlarından birisi de rukyedir. Rukyenin suya veya
yiyeceğe okunarak verileni, yazılı olarak kişinin üzerinde
taşınanı, hastaya sözlü olarak okunanı, yazılı belge halinde
verileni, bunun doğrudan kişiye tatbik edileni, uygulanırken
hastaya tükürerek yapılanı vardır. Ancak buradaki söz
veya lâfızlar başkaları tarafından bilinmeyen ve anlaşılmayan
ibarelerdir. Öyle ki, eski kültür ve dillerin ürünü olan
bu ifâdelerin anlamını, bizzat uygulayanların bile bilmediğini
zannediyoruz.
Rukyenin ne zaman ve kimler tarafından ilk olarak uygulandığı
kesin olarak bilinmemekle birlikte, Hz. Peygamber
Medine’de rukyeyi yasaklamıştı.
Câhiliyyede hastalıklara karşı ilaç veya tedavi edici unsur
olarak başvurulan çarelerden biri de rukyedir.
Kur’an-ı Kerim’de “rukye” kelimesi geçmez. Ancak, bir
yerde rukye masdarından türeyen “rãk” kelimesi, ism-i fâil
kalıbında geçmektedir: Kıyâme Sûresinin 27. ayetinde “Tedavi
edebilecek kimdir, denir.” Kıyametin anlatıldığı bu sûrede
ölümle burun buruna gelen insanlar tasvir edilmektedir.
İnsanların kıyamet günündeki durumu, ölmek üzere
olan bir hastanın başında, yakınlarının son bir ümit peşinde
koşuşturdukları âna benzetilmektedir. “(Hayır, artık çok
geç!) Can boğaza gelip dayandığında; ‘Yok mu bir rukyeci
(okuyup tedavi edecek biri)’ dendiğinde; (Hasta) bunun beklenen
ayrılış olduğunu anladığında; Ve bacaklar birbirine
dolaştığında; İşte o gün sevk edilen yer sadece Rabbinin huzurudur.”
4
4 75/Kıyâme, 26-30
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 15~
RUKYE NEDIR?
Sözlükte “yukarı çıkmak; okuyup üfleyerek tedavi etmek”
mânalarındaki rukye (raky, rukıyy) kelimesi terim
olarak “şifa veya korunma amacıyla Kur’an’dan bir bölümü,
ilâhî isim ve sıfatları yahut bir duâyı okuyup üflemek” anlamında
masdar ve “üfürük, nazarlık, muska” anlamında isim
olarak kullanılır.5 Bu duâların kâğıt üzerine yazılıp taşınan
şekline muska denir.
Rukye, kelime mânâsı itibarıyla okuyarak tedavi
etmek
mânâsında kullanılmıştır. Câhiliye Arapları
arasında Rukye
uygulaması, hem hastalık öncesi, hastalığa yakalanmamak
maksadıyla yapılırdı; hem de hastalığa yakalanan birisinin
tedavisinde kullanılırdı. Koruyucu
hekimlik yönü, hastalık
gelmeden önce yapılır ve bir nevi ön tedbir olarak düşünülürdü.
Câhiliye Araplarına göre, hastalık
nedenlerinin başında
cinler, şeytanlar ve kötü ruhlar gelmekteydi. İşte bunların
vereceği zarardan korunmak için, onların iskân ettikleri
yerler olabileceği
düşünülen mekânlardan geçerken,
“nazardan” korunmak için, zarar vermesinden korkulan
şeylerin
zararından emin olmak niyetiyle ve daha birçok
konuda
özel, belli duâlar okumak sûretiyle rukye yapılırdı.
Hz. Peygamber, hastalıkların gerçek sebebinin Allah’ın
yaratması ile olduğunu, görünen sebeplerin ise, O’nun koyduğu
sünnetullahın yerine getirilmemesinin
bir neticesi
olarak anlaşılması gerektiğini, bazen doğrudan bazen de
5 İbnü’l-Esîr, en-Nihâye, “rky” madddesi; Lisânü’l-Arab, “rky” md.; Kamus Tercümesi,
“rky”, “avz” maddeleri
Ahmed Kalkan
~ 16~
dolaylı olarak anlatmışlardır.
Temizlik kurallarına riâyet
edilmezse, pislikten
dolayı meydana gelecek hastalıklara
yakalanırız. İşte bu bir sünnetullahtır. Ancak, hastalığın
gerçek yaratıcısı
Allah’tır. Şifayı veren de Allah’tır. Bu
temel düşünce mahfuz olmak şartıyla,
içinde şirk unsuru
olmayan, şirki ihsas ettirici bir nitelik taşımayan rukyeler,
geleneksel ölçüler içinde, çoğunluk tarafından problem
görülmemiştir.
6
“Rukye”, bir işin meydana gelmesi için tabiatüstü güce
başvurmak mânâsına gelir. Eski Türkçede kısmen
afsun kelimesiyle
karşılanır.7 Afsun büyü, tılsım demektir. İbnü’l-Esir,
“hastanın
(şifa bulmak için) kendisiyle ilticada bulunduğu
afsun” olarak açıklar.8 Rukyenin müsbet ve menfi çeşidi
bulunmaktadır. Onun müsbet yönü, “okuma, duâ yoluyla
tedavi” şekli; menfi yönü ise afsun olup daha ziyade büyücü
ve cadıların9 nâhoş işleri olarak görülmektedir. Öyleyse
Arapçadaki Rukye’yi hem afsunlama hem de duâ ile tedavi
diye anlamamız daha uygun olacaktır.10
“RUKYE”; SÖZLÜKLERE VE TANIMLARA
BAKILDIĞINDA, HIÇ DE MÂSUM DURMUYOR
Sözlüklere ve Ansiklopedilere Göre Rukye Nedir?
Rukye: Sihirbaz ve üfürükçülerin okudukları şey, afsun.
Rukye-hân: Rukye ve afsun okuyan, üfürükçü.11
6 Ali Çelik, İslam’ın Kabul veya Reddettiği Halk İnançları, Beyan Y., 287-288
7 Canan, İ. Kütüb-i Sitte Muhtasarı Terceme ve Şerhi, XI, 330
8 İbn Esir, en-Nihâye, II, 254
9 Cadı; büyücü kadın; Geceleri dirilip insanlara kötülük ettiğine inanılan ölü kadın,
hortlak.
10 İbrahim Canan, a.g.e., XI, 330
11 Hayat Büyük Türkçe Sözlüğü, Hayat Y., s. 1020
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 17~
Rukye: Büyücülerin okuduğu duâ, afsun. Rukyehan: Osmanlı
Devletinde üfürükçülere verilen ad.12
Müfredât adlı meşhur Kur’an lügatında şu açıklama yapılır:
“Büyü, afsun yaptım ve onun büyüsünün, afsununun
üzerine tükürdüm” anlamına gelen “rakıytu” fiili “rukyetun”
(Rukye, büyü, afsun) kökünden gelir. “Ve kıyle men
rãk”13 Yani, kim büyü, afsun yapar? Büyü, afsun yaparak
onu himâye edecek, koruyacak hiçbir büyücünün, afsuncunun
olmadığına dikkat çekmek için böyle denmiştir.14
Şamil İslâm Ansiklopedisi; rukyeyi “duâ, afsun, muska;
sihirbaz ve üfürükçülerin okudukları şeyler” diye tanımlamıştır.
15
Rukye kelimesi terim olarak “şifa veya korunma amacıyla
Kur’an’dan bir bölümü, ilâhî isim ve sıfatları yahut bir
duâyı okuyup üflemek” anlamında masdar ve “üfürük, nazarlık,
muska” anlamında isim olarak kullanılır.16 Bu duâların
kâğıt üzerine yazılıp taşınan şekline muska denir. Rukye
ve muskacılık Câhiliye Arapları’nda uygulanmaktaydı.17
Rukye: Hastanın şifâ bulması için kullanılan
ifadeler, vesileler, sözler veya kendisine nazar değene
ve yılan sokana şifa versin diye yapılan uygulamadır.
Ya da kötü ruhları kovmak için yapılan
işlemler… Rukye ile yakın anlamlı kelimeler de
12 Meydan Larousse, Büyük Lugat ve Ansiklopedi, Meydan Y., c. 10, s. 741
13 Kıyâmet 27
14 Müfredat, Râğıb eİsfehani, Pınar Y., s. 635-636
15 Şamil İslam Ansiklopedisi, Şamil Y., c. 5, s. 280
16 İbnü’l-Esîr, en-Nihâye, “rḳy” md.; Lisânü’l-ʿArab, “rḳy” md.; Kāmus Tercümesi, “rḳy”,
“ʿavẕ” md.leri
17 TDV İslam Ansiklopedisi, TDV Y., c. 35, s. 219
Ahmed Kalkan
~ 18~
vardır ve hepsi müşrik Arapların geleneğinde tedavi
maksatlı kullanılan usûllerdir. Bunlar “nüşre”,
“nefes” ve “temime”dir.18 Rukye, putların ve
şeytanların ismiyle yapılan uygulamalardır.”19 Peygamberimiz
nüşre için “şeytan işi”20 değerlendirmesini
yapmış, rukyeyi ve temimeyi şirk saymıştır.21
Muhammed Fuad Abdulbâkî, “Rukâ”nın müfredi (tekili)
“rukiyye”dir dedikten sonra “U’ze” anlamına geldiğini belirtir.
Bununla Kur’an, menkul hadis ve me’sur duâlardan
değil; putların ve şeytanların ismiyle yapılan uygulama
kastedilir.”22
Câhiliyyedeki tedavi tarzının, usûl ve araçlarının, sihir,
büyü, uğursuzluk, fal, nücum ilmi gibi mahâretlerle, falcıların,
arrâfların, müneccimlerin şifâ verme gücüne inanarak,
kendilerine has şekliyle “rukye, sihir, büyü, nüşre, nefes,
key (dağlama) ve nüsha (muska)” yaptıklarını, özellikle belirtmek
istiyoruz. Elbette bu üstün sayılan kişiler, ücretsiz
hizmet vermezlerdi; onlara “huluvânu’l kâhin” adıyla muayyen
bir ücret de ödenirdi.23
Yeni müslüman olanların bile, Arap kültüründe fevkalâde
vasıflara sahip kişilerin tedavi edici ve şifâ verici
18 Hadislerde Rukye, Veli Atmaca, Rağbet Y., s.. 51-52
19 İbn Mâce, Tıb 39, h. No: 3530’daki Muhammed Fuad Abdulbâkî’nin ta’lîki, herhangi
birisiyle yapılagelen örnekleri kasdetmektedir.
20 Ebû Dâvud, Tıb 9
21 Ebû Dâvud, Tıb 17
22 İbn Mâce, Tıb 39, h. No: 3530’daki Muhammed Fuad Abdulbâkî’nin ta’lîki, herhangi
birisiyle yapılagelen örnekleri kasdetmektedir.
23 Buhârî, Buyû’ 113, h. No: 2237, İcâre 20, h. No: 2282, Talâk 51, h. No: 5346, Tıb 3428.
Rasûlullah’ın, içinde büyüdüğü toplumun, ücret karşılığı bilgi temin ettikleri sihirbaz,
müneccim ve kıssacılardan olmadığını ifade etme gereği duyması buna işarettir. Ahmed
bin Hanbel Müsned, I, 576, h. No: 2415: “(Ey Rasûlüm, tebliğde bulunmakta olduğun kimselere)
de ki: “Ben, (bu tebliğimden dolayı) sizden bir karşılık, bir ücret istemiyorum; tek
istediğim şey, sizin Allah’ı sevmeniz ve itaat ederek ona yaklaşmanızdır.” (42/Şûrâ, 23)
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 19~
özelliklerini, Peygamber’e de yüklediği kanaatindeyiz. O bir
şifâcı değil; güzel ahlâk ve gerçek Tevhîd inancını tebliğ etmek
üzere görevli bir Nebî idi. Etrafındaki insanların sağlık
problemlerini çözmek üzere, tebliğ ettiği dinin iman, ibâdet
ve ahlâk prensiplerine aykırı olmayan geleneksel usûlleri
bazen kullanmış bazen de ehil birine yönlendirmiştir.
Câhiliye döneminde özellikle rûhî hastalıklar için başvurulan
çarelerden bazılarının nefes, muska, sihir ve rukye
gibi duâ türünden sözlü uygulamalar olduğunu biliyoruz.
Yıllarca bunlardan fayda ummuş, ata ve dedelerinden böyle
görmüş olan bir toplumun, içinde bulunduğu sıkıntıları
gidermek ve câhiliyye kültüründen boşalan alanı müsbet
usûllerle doldurmak için Hz. Peygamber’in bazı hastalara
bizzat duâ ederek okuduğunu, bir kısım hastalara ise kendi
kendilerine okumalarını tavsiye ettiğini biliyoruz.
Bizzat okuduğu hastalar dışında bazı hastalara ise, kendi
kendilerine okumalarını tavsiye etmesinin bazı gayelerle
yapıldığı söylenebilir. Bize göre bu maksatlardan biri;
onlarda yerleşmiş olan sihirbaz, rukyeci ve müneccim gibi
kişilerin otoritesini yıkmak; herkesin Allah’a yalvardığı ve
O’ndan istediği takdirde hastalığına şifâ, dertlerine devâ
bulacağı, muhayyel korkularından korunabileceği özgüvenini
vermektir. Böylece insanın insana mahkûmiyetini
kaldırmış ve insanları Yaratıcıyla muhatap kılmıştır. Ama
kimseye “kendi kendine rukye yap” demediğini görüyoruz.
24 Fakat, Allah’ın, her kuluna “Bana dua edin!” dediğini
görüyoruz. Peygamberimizin bazı hastalara duâ ettiğini biliyoruz.
Ancak, Rasûlullah’ın yaptığı duâlara rukye demek
doğru olmaz. Rukyeyi Peygamberimiz şirk olarak niteler.
24 Veli Atmaca, Hadislerde Rukye, Rağbet Y., s. 60-61
Ahmed Kalkan
~ 20~
RUKYECILIK, İSLÂM’LA BIRLIKTE ORTAYA ÇIKMIŞ
DEĞILDIR; RUKYE, CÂHILIYE ARAPLARININ
UYGULADIĞI ÇOK ÇEŞITLI İŞLEMLERDIR
Rukye ve muskacılık Câhiliye Arapları’nda uygulanmaktaydı.
Büyücüleri doktorların selefleri kabul eden Araplar,
tıpla sihir kelimelerini birbirinin yerine kullanıyor, büyülendiğine
inandıkları kimseye “matbûb” diyorlardı. Bu anlam
yakınlığı sebebiyle hadis kitaplarında sihir konusuna
rukye, nazar ve tıp konularındaki rivayetlerle bir arada, çoğunlukla
da “Kitâbü’t-Tıb” içinde yer verilmiştir.
Câhiliye Arapları, gizli güçlerin etkilerini yok etmek
ve nazardan korunmak amacıyla boyunlarında “nüfre,
temîme, nüşre, azâim, ta’vîz (ûze), tivele” gibi adları olan
farklı muskalar taşıyor, hastaların başını veya ağrıyan
organını tutarak okuyup üfleyen kâhin ve büyücülerin
onlara sıhhat verdiklerine inanıyorlardı. Câhiz, evlere
musallat olan Âmir adlı cini istihdam etmek, (azâim) ve
duâlar okuyup ipe düğüm atmak sûretiyle büyü yapan
rukyecilerden ve atılan düğümleri çözen okuyuculardan
söz eder.25 Dolayısıyla câhiliye döneminin şirk kabul edilen
uygulamaları İslâm’dan sonra da aynen uygulanmaya
devam etmiş, günümüze kadar hakla bâtıl karıştırılarak
uygulana gelmiştir.
Cevâd Ali de birçok câhiliye şairinin rukyeden bahsettiğini
ve onun etkisini onayladığını kaydeder; Araplar’ın en
çok başvurdukları rukyeler arasında muhabbet ve nefret
25 Kitâbü’l-Hayevân, II, 186
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 21~
rukyeleri geldiğini bildirir.26 Kur’an’da hastaları tedavi eden
okuyuculardan27 ve ipe üfleyerek düğüm atan üfürükçülerden28
söz edilerek bu geleneğe işarette bulunulur. Çeşitli
hadis rivayetlerinde İslâmî dönemde bazı müslümanların
yahudilere başvurup kendilerine okumalarını istedikleri,
onların da İbrânîce ve Süryânîce duâlar okudukları, durumdan
haberdar olan Rasûl-i Ekrem’in bunu yasakladığı
ve bu işleri yapanların başında Lebîd b. A’sam’ın geldiği
kaydedilir.29 Müslim’in el-Câmiu’s-Sahîh’inde yer alan rivayetlerden,
30 rukyenin hükmünü öğrenmek üzere Rasûlullah’a
başvuran Câbir b. Abdullah’ın dayısının câhiliye döneminden
beri bu işi yaptığı anlaşılmaktadır.
CÂHILIYE DÖNEMINDE UYGULANAN RUKYE
ÇEŞITLERI
Câhiliyyenin mânevî yöntemlerle tedavi ve koruma vasıtalarındaki
çeşitliliğe genel olarak rukye denilir. Rukye, câhiliye
devrinde en çok müracaat edilen bir tedavi
usûlüdür.
Birçok hastalık ve zehirlenmelere karşı
rukye yapıldığı,
bunu meslek edinen kimselerin bulunduğu bilinmektedir.
Câhiliye Döneminde uygulanan rukye çeşitlerini şu şekilde
sayabiliriz: Tefl, nefh (üfleme), nüşre, temîme, ûze,
ved’a, tivele, vâhine, tenfîr, muska takma, ayn (nazar), teşe’üm,
tehayyur, tıyara, fe’l.
26 el-Mufassal, VI, 739-754
27 75/Kıyâme, 27
28 113/Felak, 4
29 Müslim, Selâm 43
30 Selâm, 60-64
Ahmed Kalkan
~ 22~
Tefl: Arapçada tükürmek ve ağzınaki suyu boşaltmak anlamına
gelen bu kelime, Arapların tedavi için tatbik ettikleri
rukye geleneğinde, hastaya okuyup üfürürken tükürmek
anlamında kullanılmaktadır. Buna dâir rivâyetler; Seriyye
Hadisi’nin bazı tariklerinde, İlaka b. Suhâr ve Dımâd b.
Sa’lebe’nin gayr-i müslim bedevîlere yaptığı rukyelerde görülmektedir.
31 Ancak genel olarak ne Hz. Peygamber’in ne
de bir sahabînin bir başka sahabîye rukye yaparken tükürdüğü
sözkonusudur. Hatta, kitabın ilerleyen sayfalarında
daha geniş açıklayacağımız gibi, Peygamberimizin yaptığı
dualara ve uygulamalara da biz, kendisinin şirk diye hükmettiği
“rukye” adını vermeyi doğru görmeyiz. Yani, Peygamberimiz
hastalara dua etmiş, fakat hiç rukye yapmamıştır.
Rasûlullah’a nisbet edilen merfû uygulamada O’nun,
parmağına tükrük bulaştırıp yere dokundurarak “memleketimizin
toprağı ve bazılarımızın tükrüğü” tabirini kullandığı
nakledilmektedir.32
Rivâyetlerin hiçbirisinde Rasûlullah’ın hastalara yaptığı
dua esnasında veya sonrasında üflerken aynı zamanda tükürdüğüne
dair bir bilgi nakledilmemektedir.33
31 Buhârî, Fezâilu’l- Kur’ân, 9, nr. 5007, Tıb, 39, nr. 5749, Tıb, 33, nr. 5736; Müslim,
Selâm, V, 49, nr. 64; Müslim, Selâm, V, 48, nr. 62; Tirmizî, Tıb, 20, nr. 2063; Ebû Dâvud, Tıb,
19, nr. 3900; Ahmed b. Hanbel, IV, 5, nr. 10985, IV, 22, nr. 11070, IV, 88- 89, nr, 11399;
İbn Esîr, el- Câmi’u’l- Usûl, VII, nr. 5720’’nin ta’likinde. Aynı yerde “tefl” kelimesine de
açıklama getirilmekte ve “nefes” etmede tükürme işi yok iken tefl’de görünür şekilde
tükürme vardır, denilmektedir.
32 Müslim, Selâm, V, 44, nr. 51; Ebû Dâvud, Tıb, 19, nr. 3895; İbn Mâce, Tıb, 36, nr. 3521.
33 Bazı rivayetlerde meselâ Hârice b. Salt et- Temîmî’nin amcası İlâka b. Suhâr’ın Müslüman
olup kabilesine dönerken kendisinde hayırlar olduğunu, hayırlar getirmiş olan
adamın (Hz. Peygamber’in) yanından geldiğini duyan bedevi kabilenin bir deliye okumasını
istemesi hadisesinde İlâka’nın uygulamasında gördüğümüz rukyede tükürme işini,
bazı sahabilerin cahiliye tecrübesine bağlamak gerekmektedir. Yani rukyede tükürme işi
nebevî değil tecrübî olup İlaka b. Suhâr (Ebû Dâvud, Tıb, 19, nr. 3897, 3901) ile, “seriyye
rivâyeti” olarak bildiğimiz Ebû Eyyub el-Ensârî’den nakledilen bir rivâyetin (Müslim,
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 23~
Bu vasıflarda birisinin gerek bedensel artık ve atıkları
gerekse kullandığı eşyanın şifâ kaynağı ve zararlı şeylere
karşı koruyucu olarak nitelendirilmesi canlı geleneğin
hazırladığı bir durumdur. Oysa ne Kur’ân’da ne de hadislerde
bunlara açıkça delil teşkil edecek hiçbir bilgiye
rastlamamaktayız. Kur’an der ki: “De ki: “Ben de sadece
sizin gibi bir beşerim; bana ilâhınızın tek bir ilâh olduğu
vahyedilmiştir, doğruca O’na yönelin, O’ndan bağışlanma
dileyin. Allah’a şirk koşanların vay haline!”34 O, aynen
bizim gibi etten-kemikten bir insandı. Onun vücut yapısı,
bizimkinden farklı değildi. Onun vücut atıklarının normal
bir insanınki gibi değil de mûcizevî özellikler içermesi,
“beşer rasul” inancıyla bağdaşmaz. Bazılarının onun
burnundan veya ağzından çıkan sıvılara kutsallık ve şifa
vasfı vermeleri, Rasulü ve dini doğru anlamamalarıyla
ilgilidir. O’nun yanında ve hayatında olduğu gibi, gıyabında
veya vefatından sonra da o artıkların veya eşyanın
sağlık, şifâ veya bereket getireceği veya zararlardan koruyacağı
anlayışı Kur’an’ın tanıttığı rasul tanımına tümüyle
terstir. Günümüzdeki bazı uygulamaları, vefat etmiş
olan insanın veya herhangi bir canlının, bitki ve hayvan
kalıntısının, iskeletin ya da diş, boynuz, kuru kafa, pençe
gibi bazı parçaların kullanılması geleneğinin devamı olarak,
animist inanç kalıntılarıyla irtibatlı sayılmalıdır.35
Selâm, V, 49, nr. 63; Ebû Dâvud, Tıb, 19, nr. 3901) bazı tariklerinde geçmektedir. Bazı rivayetlerle
sınırlı olan tükürerek okumanın câhiliyye geleneği olduğu kanaatindeyiz. Aynı
durum, rivayet farklılıkları hesaba katılırsa, Dımâd b. Sa’lebe’den rivayet edilen hadis
rivayetinde de olabilir (Ebû Dâvud, Tıb, 19, nr. 3896-3897, 3900; İbn Esîr, el- Câmi’u’l-
Usûl, VII, nr. 5722).
34 41/Fussılet, 6
35 Doç. Dr. Veli Atmaca, Hadisler Çerçevesinde Cahiliyyede Majik Tedavi Geleneği’nin
Ahmed Kalkan
~ 24~
Nefh (Üfleme): Bize gelen rivâyetler arasında Hz. Peygamber’in:
“Ağzına üfleme yerine, ağzına ilaç uygulayın”36 buyurduğu
bildirilmektedir.
Nüşre: “Nüşre; Deli ve hasta grubuna hastalık sebebini açıp
yaymak ve hastalığı dağıtmak (yok etmek) için tedavi kastıyla
uygulanan rukye ve afsuna denilir.”37
“Rasûlullah’a nüşre hakkında soruldu; O da “o şeytan işidir”
dedi.38 Nüşre kelime olarak açmak, yaymak, yayınlamak, dağıtmak,
deliye veya hastaya muska yazmak, ölüyü diriltmek, ağacın
yapraklanması, baharda tabiatın yeşermesi gibi anlamlara gelmektedir.
Nüşre, kendisine cinin musallat olduğu iddia ve
zan edilen kişiye yapılan duâ ve özel uygulamalara denilmektedir.
Câhiliyye âdeti üzere yapılan diğer uygulamalar
gibi nüşre de nebevi hükümle yasaklanmıştır.
Günümüzdeki rukyeciler, aslında nüşre yapmaktalar.
Yani, onlar rukyeci değil, nüşrecidirler. Yaptıklarını
“Nebevî”, “sünnete uygun” diye reklam etseler de, aslında
Peygamberimizin yasakladığı câhiliyye âdetini
uygulamaktadırlar.
Temîme (Bir Çeşit Nazarlık): Bu büyüsel malzeme “Nazara
karşı çocuklara takılan alaca ve benekli göz boncuğuna denir,39
nazardan ve ruhlardan korumak için Arapların çocuklarına taktığı
şeydir.”40
Kavramsal Boyutu (kısmen ilavelerde bulunarak)
36 Ahmed bin Hanbel, Müsned, IX, 524- 525, nr. 25426; Kenzu’l- Ummâl, X, nr. 28312.
37 “Ğurfe” vezninde nüşre, rukye ve efsuna denir ki, mecnûn ve hasta makûlesine,
hastalık sebebini neşr ve tefrik eylediği için, tedâvi maksadıyla tatbik olunur.” Mütercim
Âsım, Kâmus, “n.ş.r.” mad., II, 706; Cübrân Mes’ûd, er- Râid, “n.ş.r.” mad., II, 1502
38 Ebû Dâvud, Tıb, 9, nr. 3868.
39 Mütercim Âsım, Kâmus, “t.m.m.” mad., IV, 201.
40 Luveys Ma’lûf, Müncid, “t.m.m.” mad., I, 64, Beyrut, 1973.
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 25~
Diğerleri gibi Temîme de koruyucu uygulamalardan biridir.
Araplar bununla çocuklarından ayn’ı (nazarı) uzaklaştırmış olduklarına
inanırlardı. Oysa Rasûlullah onu bâtıl saydı.41
“Temîme’yi (tamamlayıcı) takanın isteğini Allah tamamlamaz,
Ved’a (belayı 42savuşturan) takana ise huzur ve sükûnet
vermez”43 şeklindeki rivâyette görüldüğü üzere Araplar, lügatteki
kelimelerin anlamlarında majik (büyüsel) bir çıkarım yaparak,
takılan şeylerden bekledikleri işleve göre isim vermektedirler.
Temîme kelimesinin geçtiği başka bir rivâyete göre Hz.
Peygmber: “Kim Ved’a takınırsa Allah onu korumaz, kim de temîme
takınırsa Allah onun işini tamama erdirmez”44 buyurmuştur.
“Rukye, temîme ve tivele şirktir.”45
41 Bazı rivayetlerde bazı sahabilerin bazı farklı uygulamaları gündeme getirilir. Bunları
kısaca hatırlayalım: İmrân b. Husayn’in anlattığına göre Rasûlullah, elinde bakır halka
olan bir adam gördü. “Bu halka ne?” diye sorunca adam, “Bu vâhineye (zayıflık, güçsüzlük)
karşı koruma” dedi. Rasûlullah da, “Çıkar onu! O, senin gücünü değil ancak güçsüzlüğünü
artırır” buyurdu (İbn Mâce, Tıb, 39, nr. 3531).
İsâ b. Abdurrahman, “Bir gün hasta olan Abdullah b. Ukeym’i ziyarete gittik ve ona bizden
birisi, “Hastalığa karşı bir şey takınsaydın?” dedi. O da, “Bir şey takarım ama Rasûlullah:
“Kim bir şey takınırsa ona havale edilir (vukkile ileyh)” dediği (Ahmed, Müsned, VI, 461,
nr. 18804) için takmam dedi.
İsâ b. Hamza (İsâ b. Abdurrahman b. Ebî Leylâ): “Abdullah b. Ukeym (Ebû Ma’bed el-Cühenî)
hastaydı, ziyaretine gittim. Onda kızarıklık (Humre, yılancık) gördüm ve ona “Niye
bir şey (temîme) takmıyorsun?” dedim. O da: “Allah korusun (ölüm ondan daha yakındır)”
Rasûlullah dedi ki; “Kim bir şey takınırsa işlerin vekâleti o şeye devredilir” (Tirmizî,
Tıb, 24, nr. 2072; İbn Esîr, el- Câmi’u’l- Usûl, VII, nr. 5728) şeklinde cevap verdi.
Mâlik b. Enes’e muska ve hırz takınmaktan soruldu. O da bunuları takmanın şirk olduğunu
söyledi. Kendisine İbn Ömer’den gelen bir rivâyeti zikretti: Rasûlullah buyurdu ki;
“Tiryâk (panzehir) içen veya temîme takanın başına gelen şeyden başkaları sorumlu değildir.”
(İbn Esîr, el- Câmi’u’l- Usûl, VII, nr. 5729)
Yine Hâkim’in naklettiği bir rivâyette: “Adı Abdullah b. ‘Ukaym olan Ebû Ma’bed el-Cüheni
hasta olunca oğlu kendisine: “İyileşmek için niye bir şeyler takınmıyorsun? deyince,
babası da: Rasûlullah: “Korunmak için bir şeyler takanın hâli o taktığı şeye havale edilir”
(Müstedrek, V, 306, nr. 7578) diyerek yasaklanan rukye, temime gibi şeylerin mutlak gücüne
inanıp, Allah’ın takdirine ve kudretine tevekkül etmeyen kişinin ihtiyaçlarına Allah’ın
kefil olmayacağını vurgulamıştır.
42 Temîme’nin tedavi veya koruma vasıtası olarak kullanımının yasaklandığına dair
hadisler için bkz.: Ebû Dâvud, Tıbb, 17, nr. 3883; İbn Mâce, Tıb, 39, nr. 3530; İbn Esîr,
el- Câmi’u’l- Usûl, VII, nr. 5633
43 Hâkim, Müstedrek, V, 305, nr. 7576, V, 597, nr. 8338.
44 Kenzu’l- Ummâl, X, nr. 28418.
45 Ebû Dâvud, Tıb, 17, nr. 3883; İbn Mâce, Tıb, 39, nr. 3530
Ahmed Kalkan
~ 26~
Câhiliyye tarzında hazırlanıp, zindelik vermesi, kötülüklerden
koruması, güç ve sağlığı tam olarak muhâfaza etmesi
veya huzur ve sükûnet vermesi için, bu anlamları içeren ve
aynı adlarla anılan diğer türlerin de varlığı söz konusudur.
Ûze: Bu sembolik malzeme de câhiliyye geleneksel korunma
ve tedavi inancının izlerini kesin olarak yansıtan
çeşitlerden birisi olup adına “ûze” denilmektedir. Ta’vîz ile
aynı kökten gelen ve “sığınma” anlamında kullanılan bir
türdür. Bu tür sığınma putların ve şeytanların isimleriyle
hazırlanır.46 Dolayısıyla kendisini koruyacak olan varlık
veya varlıkların adıyla hazırlanması, üzerinde durulması
gereken bir durumdur.
Ved’a: Ved’a kelimesi, denizden çıkarılan ve çocukların
boynuna asılan deniz hayvanı kabuğuna verilen isimdir.
Daha ziyade nazar değmesinden korunmak için takılır. Fiil
olarak kullanıldığında, emaneten bırakmak, geçici olarak
terk etmek, kesmek, durdurmak ve bir şeyi bir şey içinde
korumak, muhafaza etmek anlamlarına gelir.
“Temîme (tamamlayıcı)’yi takanın isteğini Allah tamamlamaz,
Ved’a (belayı savuşturan) takana ise huzur ve sükûnet
vermez.”47
Tivele: Fiil olarak kullanıldığında anlamı, sihir
ve büyü yapmak olan tivele, sihir, büyü, tılsım,
sihir boncuğu, musîbet ve âfet anlamlarına
gelir. Bu uygulama genel olarak kadının kocasına
sevimli gösterilmesi için yapılırdı. Genel olarak
46 İbn Mâce, Tıb, 39, nr. 3530, M. Fuâd Abdülbâkî ta’liki, II, 1167.
47 Hâkim, Müstedrek, V, 305, nr. 7576, V, 597, nr. 8338.
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 27~
sevgi büyüsü denilen bu uygulamanın en eski örneği
sayılabilir. Bekâr kız ve erkekler arasında sevgi
meydana getirmek üzere başvurulan bir nevi sihir
olup halk arasında rukye ile karıştırılmaktadır.
Aslında, sevgisizliğin hastalık sayılması tartışılır,
ama aşırı sevgi, yani karşılıklı cinslerin arasındaki
aşk, kesinlikle bir hastalıktır. Çünkü âşık olan, ya
kendisine ya da karşı tarafa zarar vermekte veya
zarar verici davranışlara sebep olmaktadır. Bu açıdan
tedavi edilmesi gereken bir hastalık olarak algılanabilir.
Ancak burada yapılmak istenilen şey,
şahısları birbirine meftun kılmaktır… Bunun da
İslâm öncesi Arap kabilelerinde tatbik edilen ve
kadim kültürlerden kalma bir gelenek olduğu anlaşılmaktadır.
Ancak Hz. Peygamber tarafından,
Allah’ın takdirine müdahele anlamı ve amacı taşıyan
bu türlü davranışlar yasaklanmıştır. Tivele’nin
yer aldığı bir rivâyet şöyledir: “Rukye, temîme
ve tivele şirktir.”48
Vâhine: Zayıflık ve gevşeklik anlamına geldiği gibi bu kelimenin
dünyaya aşırı bağlanmak ve ölümden korkmak anlamları
da vardır. Buna göre câhiliyye insanı bu özel halkayı
iki amaçla takmaktadır diyebiliriz. Birisi bedenen güç kazanmak,
diğeri de ruhsal olarak ölüm korkusundan kurtulmak.
Yani bu vâhine ile sadece biyolojik değil, aynı zamanda
psikolojik olarak güç elde etmek istenmektedir. Çünkü
aşağıdaki rivâyetin çeşitli tariklerinde yer alan “Ölürsen
48 Ebû Dâvud, Tıb, 17, nr. 3883.
Ahmed Kalkan
~ 28~
câhiliyye ölümü üzere veya fıtrata mugâyir ölürsün” şeklindeki
ifadeler bu anlamı desteklemektedir. Vâhine hakkında
Peygamberimiz, “Emâ innehâ lâ tezîduke illâ vehnen…, (Bak
dikkat et! o senin zayıflığını artırmaktan başka işe yaramaz)
buyurmuştur. Vâhinenin insana güç ve kudret verdiğine
olan inancın, tevhid inancına aykırı olmasından dolayı
Rasûlullah şöyle buyurmuştur: “Bu şekilde bunun faydalı
olduğuna inanarak ölürsen fıtrata mugâyir ölmüş olursun.”49
Bir rivâyette nakledildiği üzere bir kişi Rasûlullah’ın yanına
geldi. Pazusunda sarı bakır veya tunçtan bir halka vardı
veya elinde sarı bakır ya da tunçtan yüzük vardı. Ona; “Bu
nedir? diye sordu. Adam; “Bu, vâhine’ye karşı koruyucudur”
dedi. Rasûlullah: “Çıkar onu. O senin zayıflığını artırmaktan
başka bir işe yaramaz” dedi.50
Vâhine, omuzda ve elde olan damardır ki ondaki bir
hastalıktan dolayı rukye yapılırdı. Başka bir anlam olarak
vâhine, pazuda oluşan bir tür hastalıktır denilmiştir. Bazen
bundan dolayı pazuya çeşitli taşlardan boncuk takılırdı.
Buna da hırzu’l-vâhine denilir. Arap geleneğine göre
bu maraz kadınlara değil erkeklere ârız olur.51 Bu sebeple
bunu erkekler takınırdı.
Hz. Peygamber’in ‘Imrân b. Husayn’in kolunda görüp de
çıkarttığı sarı renkte (bakır) bir halka olan “Vâhine” (zindelik
verici)52 vardı ki, yukarıdaki hadislere göre Rasûlullah,
Allah’a rağmen takılan bu şeyin insanı tâkatsız bırakacağını
belirtmek istemiştir.
49 Heysemî, Mecme’u’z- Zevâid, V, 103.
50 İbn Mâce, Tıb, 39, nr. 3531.
51 Kenzu’l- Ummâl, X, nr. 28421, 28550.
52 İbn Mâce, Tıb, 39, nr. 3531; Müstedrek, V, 305, nr. 7577.
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 29~
Tenfîr: Ürkmek, ürkütmek, tiksindirmek, birine kötü
lâkap takmak anlamlarına gelir. Bu anlamların üçünün de
müşterek olduğu kültürel fenomen açısından meseleye bakılırsa,
Câhiliyye Araplarının çocuklarına kötü isim veya
lâkap takmaları âdeti vardı. Çünkü kötü isim veya lâkapla
çağrılan çocuğa cin ve şeytan dokunamaz, göz de değmez53
diye inanılmasından dolayı olduğu kanaatindeyiz. Bu da bir
nevi kötülüğü ve zararlı olanı ürkütmek ve uzaklaştırmak
maksadına hizmet etmesi itibariyle majik (büyü ile ilgili)
tedâvînin bir türüdür.
Bu geleneğe göre çocukları koruma işi, henüz doğumundan
itibaren ve isim veya lâkab koyma ile başlamaktadır.
Zaten en çok şer ve zararından korkulan da cin, şeytan ve
nazardır. Bu durumda Araplar, sağlığa kavuşmak veya sağlıklı
kalabilmek için tedbire önem vermektedirler. Bu tedbirler
bütünü içerisinde henüz çocuğa isim vermekle başlayan
bir korunma ve sağlıklı yaşama beklentisinin göstergesidir.
Gerçi Arapların isim üzerine geliştirdikleri inanç ve
kültür çok yönlüdür. Antlaşma ve savaşlarda, geçim ve yaşamda,
badiye ve çölde, ticaret, ziraat, hayvancılık, avcılık
ve ticarette kazançlı, başarılı, sağlıklı olmak için isimlerin
kişi üzerindeki tesiri bakımından oldukça önemli fonksiyonu
olduğuna inanılmaktadır. Böylece isimlerden hareketle
Câhiliyye Arap folklorunun veya herhangi bir şahsın kültürel
coğrafyasını veya hayat tarzını “taşıdığı isim veya lâkaptan”
tahmin etmek mümkün olabilir.
Câhiliyye ve İslâm döneminde Araplarda isim verme ve
bunun etrafında gelişen inanç ve folklorun tesbit edilmesi,
birçok bilinmeyenin ortaya çıkmasına sebep olacaktır.
53 Mütercim Âsım, Kâmus, II, 718, “tenfîr”; Mevlüt Sarı, Arapça- Türkçe Lügat, “neffera
fülanen”, 1540.
Ahmed Kalkan
~ 30~
Nitekim korunma amaçlı isim vermenin en belirgin örnekleri
arasında onların bazılarının, “abdüluzzâ, abdülmenât
ve abdüllât gibi meşhur putlarla birlikte taşıdıkları isimlerdir.
Bir yönüyle şirk anlamı taşımasından diğer yandan
şifanın ve koruma kudretinin sadece Allah’a ait olduğunu
göstermek bakımından Hz. Peygamber’in, Müslüman olan
birçok kişinin ismini “Abdullah veya Abdurrahman…” şeklinde
değiştirdiğini biliyoruz
Koruma amaçlı isim koyma hususunda Türklerin ve
Kürtlerin de aynen câhiliye Arapları gibi İslâm öncesindeki
bâtıl uygulamaları günümüze kadar uygulaya geldiğini
söyleyelim.54
54 Türklerde de İslam öncesi zamandan bugüne taşınmış isim vermenin koruma inancı
ile ilgili olanları az değildir. Devamlı kız çocuğu olan aile, kızına Döndü veya Döne ismi
verir, artık bu kızdan sonra erkeğe dönme arzu ve inancından dolayı. Hep kız çocukları
olan ailelerin erkek çocuklarının olması için koyduğu isimler ise, Songül, Yeter, Bese, Bes
(kâfi) Soni (son bulmak) gibi isimler oluyor. Çocukları sık sık ölen aile, oğluna veya kızına
Yaşar ismi koyar. Aile pek mutlu olamamışlar ise, çocukları hiç olmazsa mutlu olsun diye,
kızlarına Saadet, oğullarına Mutlu veya Mesut ismi koyar. Kendisi hacca gidemeyen baba,
çocuğuna Hacı, askerde çok uğraştığı halde onbaşı olamayan baba, çocuğuna Albay ismi
koyar. Çok çocukları olmuştur, son çocuklarına kız ise Yeter, erkek ise Soner veya İmdat
adı verirler. Satı ve Satılmış isimlerinin kökeni de yine İslamiyet öncesine dayanıyor: “Bu
isimler genellikle çocuğu olup da çok fazla yaşamayan kişiler tarafından gerçekleştirilen
bazı pratikler neticesinde doğan çocuklara konulmaktadır. Çocuğu olup da kısa sürede
vefat eden kadınlar genellikle yörelerindeki büyük bir kaya parçasına satılmaktadırlar.
Bu satılma işleminde genellikle çocuğu yaşamayan kadın eteğinden bir kayaya çivilenerek
orada bir müddet bekletilmekte ve bu sırada kimi dualar okunmaktadır. Böylece
kadın kayaya satılmış olmaktadır. Böylece kadının ve doğuracağı çocuğunun kaya gibi
sağlam ve uzun ömürlü olacağı düşünülmektedir. Doğan çocuk erkekse Satılmış veya
Kaya, kadınsa Satı ya da Kayahanım adı verilir. Bazıları güya müslümanca yapar bunu,
bir kayaya değil de, bir yatıra satar çocuğunu, ona adamış olur, oğluna Satılmış ismi koyar,
kız ise Satı olur. Evliya ve yatıra adanmış çocuklara Satılmış adı veriliyor ve ziyaret
sırasında bu satma eylemi kabir başında gerçekleştiriliyor. Çocuğa konulan Portakal,
Mandalina, Vişne, Kiraz, Üzüm, Limon, Kayısı, Zeytin gibi meyve isimleri anne çocuğa
hamileyken canının çektiği, ancak yiyemediği meyvelerin isimleri. Çünkü anne eğer bu
adı vermezse bebeğinin sakat doğacağına inanılıyor. Ayna, Fincan, Kıyafet, Şemsiye, gibi
isimler de doğumdan sonra ilk göze çarpan yahut işitilen nesnenin adı olabiliyor. Dadak
(olgunlaşmamış), Dino (deli). Cayle (cahil), Havi (yarı deli), Rendi (hilekâr), Şeviş
(karışık), Zebire (sıkıntı), Rehbet ( korku), Merdes (hizmetçi), Acizer, Adi, Günah, Zorba,
Perişan gibi isimler ise önceki çocukları ölen ana-babaların yeni doğan çocuklarına kötü,
çirkin adlar vererek değersiz, küçük bir varlık gibi gösterip kötü ruhları yanıltmaya çalışmasına
dayanıyor. Kötü ruhlar bu beğenilmeyen isimlere bakacaklar, onlara zarar verip
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 31~
Muska Takınma: Arapların tedavi veya tıbbi amaçlı uygulamalarından
birisi olan muska ve benzeri şeyler taktıklarına
dair rivâyet şöyledir. “Kim bir şey takınırsa, işleri
(âkibeti) ona havale edilir.”55
Teşâüm, Tahayyur: Uğursuz sayma ve hayırlı sayma
şeklinde tercüme edebileceğimiz bu iki uygulama, câhiliyyede
oldukça ilginç ve yaygın bir inanç biçimidir. Bu
uğurlu veya uğursuzluk inancı, bir hayvanın hareketi, bir
kuşun nereye doğru uçtuğu, yapılacak şeyin uğurlu veya
uğursuz olacağı anlayışına geldiğine inanmaktır. Öyle ki,
irade sahibi bir insanın iradesiz ve bilgisiz bir hayvanın
kendince yaptığı hareket ve uçuşuna göre niyet ettiği işten
vazgeçmesi veya ona teşebbüs etmesi, câhiliye insanının
aklını kullanmadığının bir göstergesidir. Bu uğursuzluk
inancı, bir nevi, daha bilgili ve irade sahibi olanın, bilgisiz
ve iradesiz bir hayvana veya onun hareketlerine kendini
ve iradesini mahkûm etmesi anlamına gelmektedir.56
öldürmeye kalkmayacaklar…
55 Tirmizî, Tıb, 24, nr. 2072.
56 Yaratıcı ile insanlar arasındaki ilişkiye başka bir açıdan bakılırsa belki câhiliyyede
buna önem veren birisi, “Her şey yaratıcının elinde ve onun iradesine göre oluşmuyor
mu? Dağdan bir taşın yuvarlanması gibi cansız varlıkların hareketleri bile, ulu iradenin
elinde değil mi? O halde neden bir canlı, bitki veya hayvanın hareketleri yaratıcının bilgi
ve iradesinden müstağni (bağımsız) kalsın? diyebilir. Bu durumu anlamsız sayan bizlere,
câhiliyye aklı veya geleneği de cevaben, “Külli iradenin yönlendirdiği bu kâinat ve
varlıkların hareketleri O’nun bilgisini ve kudretini yansıtamaz mı? İşte ben aslında bu
hayvanın hareketlerine değil; o hareketleri yönlendiren yüce irade ve bilgiye ulaşmak ve
ona böylece danışmak istediğim için önem veriyorum” diyerek bize sorabilir.
Kendi inancı ve geleneği içinde oldukça tutarlı görülen bu davranışa göre Allah, yeryüzünde
insanlarla kendisi arasında aracılar var etmiştir. Bunlar vasıtasıyla icraatta bulunup,
tasarrufunun, bilgisinin, bir şeyi nasıl takdir ve tekvin edeceğinin ipuçlarını ızhar
eder. Allah’ın ileride olacak işler için önceden bazı işaret ve îmâlarda bulunması elbette
beklenen bir lûtuftur. Ancak burada İslâm açısından garip olan ve reddedilen yaklaşım,
bu işâret ve îmâ vasıtalarının tayininin, Allah tarafından değil; insanın kendi tayini ve
zannıyla belirlenmesidir. Yani insanın anlayıp yorumladığı bilgi, zanni bilgi olduğundan
bunun bağlayıcılığı yoktur. Kaldı ki, câhiliyye mantığında kişisel bilgi, tesbit ve kehanetlerin
bağlayıcılığı yani mutlak bilgi olarak kabul edildiğini görüyoruz. Oysa İslâm’a göre
Ahmed Kalkan
~ 32~
de Allah, kullarına belli bilgi ve işâretleri verebilir. Bu rüyâ ile olduğu gibi belli ikaz, işaret,
musibet gibi dış dünyamızda meydana gelen ibret vasıtaları ile ilham, keşf, fütuhât
tabir edilen içe doğan bilgiler yoluyla da mümkündür. Ancak bunlar bile kat’i bilgi olmadığı
için sadece şahsın kendini bağlar. Oysa İslâm dini, temelde ilmin kat’i olmasına önem
verir. Bunun için de Allah Teâlâ, açık bir şekilde kitap ve peygamber gönderip muradını
da açıkça beyan eder. Zanna ve tahmine yer bırakmamak için bilgisinin anlaşılma ve uygulanma
imkânına şahit olsun diye de peygamberler göndererek bunu teyid eder. Allah’ın,
insana inanç, ibadet ve güzel ahlâk düsturlarını bildirmesine rağmen insan kendi
hayatının her aşamasında İlâhî bilgi arayışına girmiş ve bu gerekçe ile kendince o yüce
bilgiye ulaşacağı vasıtalar tasavvur etmeye başlamıştır. Allah’ın gönderdiği bilgilerin dışında
kalan hayatını da kesin bilgiye dayandırma ihtiyacı, insanın bazen hurafe ve bid’at
icat etmesine vasıta olmaktadır. Oysa Allah, insanlardan inanç, ibadet ve güzel ahlâkın
temelleri dışında kendi aklı ve tecrübesine göre çözüm üretmesine müsaade etmişken
ve ona bu konuda irade hürriyeti vermişken, insan kendisini neden üstün bilgi, yanılmaz
teşhis ve kesin sonuç almaya mecbur hissediyor? Bu ihtiyaç, insanı bazı vasıta ve
vesileler icat etmek suretiyle şirke götürmüyor mu? Nitekim tarihte bunun örneklerine
rastlamaktayız. Gerçi hiçbir devirde, hiçbir inançta ve kutsal kitapta insanın isteyerek
ve bilerek şirke girdiğini görmek mümkün değildir. Her zaman iyi niyetli şekilde Allah’a
ortak koşmayı planlayarak vesile ve vasıta üretmemiştir. Kendi ifadesiyle yüce kudrete
her zaman yakın olmaya çalışmış, bu sebeple vasıta ve vesileler icat etmiştir. Ne var ki
Allah, insanın kendisine yakın olmayı, her zaman O’ndan yanılmaz ve kesin bilgi esteğine
sahip olmayı dileyerek ürettiği yöntemleri sapkınlık saymış olup aracı vasıtalar icat etmesini
ise şirk olarak beyan edip kabul etmemiştir. Konunun felsefi teolojik tartışmasına
girmeden şunu söylemek mümkündür: İnsan her halükârda hayatında daha güçlü olmak
istiyor. Bu gücün yollarından birisi de doğru, kesin ve yanılmaz bilgidir. Bu nitelikteki
bilgi ise ancak Allah’ta vardır. Onu elde etmenin çarelerine başvurulmuş ve insanoğlu
kendisine göre bazı vasıta ve yöntemler icat etmiştir.
Câhiliyye Araplarında yerleşmiş geleneksel bilgi vasıtalarından biri de “uğurlu” ve “uğursuz”
sayılan varlık, kişi, hal ve hareketlerdir. Bu işaretler yeryüzü varlıkları üzerine bina
edildiği gibi, gökyüzü cisimlerinin hal ve hareketlerine de dayandırılmaktadır. İşte böylece
nücûm ilmi geliştirilmiştir. Astroloji ve burç fallarından insanlar medet ummuştur.
Bazı rakamlar, sayılar, harfler, kelimeler, bitkiler, mineral ve madenler hakkında da bazı
inançlar oluşturulmuştur. Belki en eski madencilik, hayvancılık, ziraat, simya, kimya ve
eczacılığın ilkel kökenlerini bu türlü inançlar oluşturmaktadır. Elbette diğer zanni bilgi
vasıtaları tarihin her aşamasında ve bütün kültürlerde bir şekilde olagelmiştir. Her ne
kadar bilgi vasıtaları çok olsa da, bunların verdiği bilginin kesinliği tartışılmaktadır. Unutulmaması
gereken bir şey var ki, o da insanın kendi bilgisiyle yetinmediği; daha üstün
olandan, başka birisinden hatta Allah’tan bilgi alma ihtiyacı içinde olmasıdır. İnsanın bu
ihtiyacı, doğal veya fıtri olarak taşıması, kendi bilgisinin her şey için yeterli olmadığını;
kendi dışında üstün bir akla ve bilgiye muhtaç olduğunu göstermesi, eski inançların değerlendirilmesi
için önem arz etmektedir.
Hz. Peygamber’in kesin olarak reddettiği; aksine bir rivayetin yani cevazına dair bir hadisin
varid olmadığı konulardan birisi de bu uğursuzluk inancıdır. Konu ile ilgili rivayetler,
uğursuzluk yanında bulaşıcılık, ölünün ruhunu temsil etiğine inanılan bir tür kuş veya
baykuş (hâme), safer, nev’ ve ğûl inançlarını da birlikte batıl saymıştır. Bu yüzden hepsi
aynı rivayette zikredilmiş ve aynı katiyette yasaklanmıştır. Buna dair rivayetlerin bir kaçını
zikredip kaynaklarını vereceğiz.
“Bulaşıcılık ve uğursuzluk (tıyara) inancı yoktur. Uğursuzluk (şu’m) üç şeyde, kadında,
evde ve hayvandadır.” (Buhârî, Tıb, 43, nr. 5753; Müslim, Selâm, V, 79, nr. 114)
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 33~
“Tıyara yok. Onun en hayırlısı fe’ldir”. Oradakiler, fe’l nedir, dediler. Resûlullah da, “Birinizin
duyduğu salih (iyi) kelimedir” dedi. (Buhârî, Tıb, 43, nr. 5754, Müslim, Selâm, V, 77,
nr. 109)
“Fe’l mürseldir, hapşırma âdil bir şâhittir.” (Kenzu’l- Ummâl, X, nr. 28581)
Fe’l, bir adam hasta olup diğerinin de bunu duyunca: “yâ sâlim” diye seslenmesine, bir
şey arayan bir adam var da başkası da bunu duymuşsa: “yâ vâcid (bulan)” demesine fe’l
denilir. Böyle bir durumda, şununla fe’l yaptı, denilir. Bir hadiste Peygamberimiz’in fe’li
(Türkçe ifadesiyle falı) sevdiği ama tıyarayı kötü gördüğü (Buhârî, Tıb, 43, 44, nr. 5754,
5756) nakledilir. Peygamberimizin sevdiği fe’l’in (fal’ın), bugün bu ülkede fal bakma, fal
açma denilen, kahve falı, iskambil falı, burç falı gibi çeşitleri olan fallarla hiçbir ilgisi yoktur.
Peygamberin sevdiği fal, iyiye yorma anlamına gelir.
“Resûlullah birisinden hoşuna giden bir kelime duyarsa o kişiye, “Falını ağzından aldık”,
derdi (Ebû Dâvud, Tıb, 24, nr. 3917). “Bulaşıcılık, uğursuzluk, safer ve hâme yoktur.”
(Müslim, Selâm, V, 72, nr. 101; İbn Mâce, Tıb, 43, nr. 3539; Kenzu’l- Ummâl, X, nr. 28603.
Bir yönüyle geleneksel Arap tıbbını da ilgilendiren ama inanç ve itikad şekline bürünmüş
uygulamalarla ilgili aynı rivayetin farklı tarikleri için bkz.: Müslim, Selâm, V, 72- 79, nr.
100- 112). “Bulaşıcılık yoktur, baykuş (hâme) yoktur, yıldız batması- doğması (nev’) yoktur,
safer ayı inancı (safer) yoktur.” (Müslim, Selâm, V, 75, nr. 105; Ebû Dâvud, Tıb, 24, nr.
3912; Kenzu’l- Ummâl, X, nr. 28598, 28603)
“İmam Mâlik’e, hadiste geçen “Lâ safera”nın ne demek olduğu soruldu. O da, “Câhiliyye
insanları Safer (ayını) helal sayardı (haram aylardan değildi). Ama onlar bunu bir sene
helal bir sene haram saymak yoluna gittiler. Bunun üzerine Resûlullah da “lâ Safera” buyurdu”,
dedi (Ebû Dâvud, Tıb, 24, nr. 3914).
“İbn Râşid Muhammed b. Musaffâ’ya “hâme” nedir, diye sorulmuş. O da, Câhiliyyede insanlar,
hiçbir insan, kabrinden hâme çıkmadan ne ölür ne de defnedilir” diye inanırdı,
diye cevap vermiştir. Safer hakkında da, “Duyduğum kadarıyla câhiliyye ehli Safer’i uğursuzluk
olarak kabul ederdi. Şöyle derlerdi: O (safer) karında olan bir tür ağrıdır. Bazıları
bunun bulaşıcı olduğunu söyler, demiştir.” (Ebû Dâvud, Tıb, 24, nr. 3915, 3918)
“İbn Cüreyc: Atâ’ya, hâme nedir diye sordum. O da, “Hâme hakkında insanlar, insanların
hâmesine feryat eden, bağıran hâme’dir, derler. O insan hâmesi değil; hayvandır.” (Ebû Dâvud,
Tıb, 24, nr. 3918)
Hâme inanışının, baykuşun veya ötmesinin uğursuzluk olduğu gibi, baykuşun uğradığı
kabileden daha önce ölmüş olanın ruhunu taşıdığı şeklindeki bir itikat olduğuna dair
anlatımlar da vardır. Ayrıca intikamı alınmamış ölünün ruhunun uçup giden ve kaybolan
kuşuna da hême denilirdi.
Nev’ ise Arap inancında Batıda batmak üzere olan bir yıldızın Doğuda mukabili doğar
ve bu olay belli gün aralıklarında vuku bulur. Buna dayalı olarak geliştirilen inanca da
bu isim verilirdi. Safer terimi Arap aylarından birisinin adı olmakla birlikte bu aya bağlı
olarak geliştirilmiş itikat da vardır. (Bu inanç biçimi Türklere de sirayet etmiş gibidir.
Safer ayında birçok bela, musibet ve şer insanlara ulaşacaktır anlayışı bunlardan biridir.
Yine, Elazığ yöresinde duyduğumuza göre her yıl Safer ayının ikinci haftasında bütün
varlıkların bir yıllık kaderinin yazılıp tayin edildiğine inanılmaktadır.
Yahya Mustafa Keskin’den duyduğumuza göre; Karadeniz bölgesinde yağmur duasına
çıkıldığında veya sis kovma geleneğinde çocuk kafilesi evleri dolaşır, kaymak vs. de toplanır.
Bir yere misafir olan çocuklara burada köyden toplanan malzeme ile tatlı yapılıp
yedirilir. Bu esnada çocukların her biri gelecek günleri kendi adlarına paylaşırlar ve “Kimin
gününde yağmur yağacak” veya “Kimin gününde sis dağılıp güneş çıkacak” diye gün
tutarlardı, şeklindeki anlatımla zamanları kişilere göre paylaşma veya paylaştırma geleneği
benzerlik içermektedir.)
Ahmed Kalkan
~ 34~
Tıyara: Ümmü Kürz’den nakledilen bir hadiste “Kuşu
yuvasında bırakın” denilmektedir.57 Aşağıda Ebû Dâvud Sicistânî’den
aktaracağımız hadiste vurgulanmak istenen,
cahiliyye âdet ve inançlarına göre bir kişi bir işe teşebbüs
edeceğinde, o işin kendisi için hayırlı uğurlu olup olmadığını
önceden kestirmek için gökyüzünde süzülen veya yuvasına
girmiş bir kuş bulur ve onu ürkütürdü. Bu uygulamaya
“tıyara” denilirdi. Eğer kuş sağ tarafa doğru uçarsa kişi, düşündüğü
işin hayırlı uğurlu netice vereceğine inanıp icraata
koyulur, kuş sol tarafa doğru uçarsa vazgeçerdi. Bunun
için Rasûlullah’ın; “bağırıp çağırarak hayvanları ürkütmeyin,
Allah’ın takdir ettiği yerlerinde bırakın. Çünkü onların
ne zararı ne de faydası vardır.”
En- Nihâye’de belirtildiğine göre, nev’, çoğulu envâ, 28 menzilesi olan bir şeydir. Ay her
gün bu menzilelerden birine yerleşir. “Ve’l kamera kaddernâhu menâzile….” (36/Yâsîn,
39) âyeti vardır. Batıda 13 gece menzilesi, fecrin doğuşuyla birlikte düşer. Diğeri bunun
mukabili olarak aynı vakitte doğuda doğar. Bu menzileler yani envaın deveranı, yıl bitince
tamamlanmış olur. Araplara göre bir menzilenin inmesi ile mukabili (rakibi)nin
doğuşu sırasında yağmur olur. Yani yağmurun yağmasını buna nisbet ederek derlerdi ki,
“Şu nev’ vesilesiyle yağmura kavuştuk.” Ancak Peygamberimiz bu envâ’ inancını, Araplar
yağmuru ona dayandırdıkları için kerih görmüştür. Kaldı ki yağmurun yağması Allah’ın
fiillerindendir. “Biz bu nev’ sayesinde yağmura kavuştuk” denilmekle o vakit (zaman)
kastedilirdi. O vakit de “Filanın nev’idir” denilirdi. Eğer bu caiz olsaydı, Allah bu vakitlerde
yağmur yağdırmak konusundaki kanununu mutlaka icra ederdi.” (İbnu’l- Esîr, en-
Nihâye, V, 122)
Bu konu ile alâkalı birkaç rivâyet şöyledir: “Bulaşıcılık tıyara), ğûl ve safer yoktur.” (Müslim,
Selâm V, 75, nr. 106- 107) “Ğavl (ğûl) yoktur.” (Ebû Dâvud, Tıb 24, nr. 3913)
Bu kelimelerden bazılarını sahabî ravi Câbir b. Abdullah açıklamış ve safer, batn (karın)
demektir, buna da karındaki canlı (devabbu’l- batn) derler, demiştir. Aynı sahabî Ğûl için
bir açıklama getirmemiştir. Ancak hadisin tâbi’în râvisi olan Ebû’z- Zübeyr; “Ğûl, tağavvul
edilen şeydir”, şeklinde tefsir etmiştir (Müslim, Selâm V, 76, nr. 108).
“Ğûl, ğaylândan biridir. Bu da cin ve şeytan tayfasının bir türüdür. Araplar, ğûl’ün çölde
insanlara göründüğünü renkten renge, şekilden şekle girip tanınması müşkül bir varlık
olduğunu iddia eder. Yani ğûl, çift sûretlidir. Araplara göre ğûl insanı yolundan saptırıp
helak eder (Müslim, Selâm, V, 75- 76, nr. 106- 108 ve Nevevî Şerhi). Bunu da Hz. Peygamber
yasakladı ve bâtıl ilan etti.
Câhiliyyede uğursuz sayılıp insanların başına sağlık problemleri dâhil olmak üzere çeşitli
belalar açtığına kesin bir delil olmadığı halde inanılan şeylerin de uğursuzluk sayılıp
terk edilmesi gerektiği anlayışı, aynı şekilde yasak edilmiştir.
57 Kenzu’l- Ummâl, X, nr. 28554.
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 35~
Yani onların nereye konduğu ve ne tarafa uçtuğu, kuşların
bilinçli ve belli işaretleri vermek maksadıyla yaptıkları hareketler
değildir, demek istemiştir.58
Bu ve benzeri uygulamaların diğer adı da “teşâüm” yani
uğursuz sayma inancıdır. Bunun tam tersi olan anlayışa da
“tahayyur” denilir. Bu da hayırlı sayma inancı demektir. Burada
kullanılan hayvan sadece kuş olmak zorunda değil; geyik,
ceylan gibi hayvanlar da olabilir.
Hadislerde “tıyara” kelimesinin yerine “teşâüm” tabirinin
de kullanıldığı görülmektedir. “Tıyara şirktir”59 hadisindeki
“tetayyur, tıyara”, bir şeyi uğursuz saymak mânâsındadır.
“Tehhayyur, hıyara” ise hayırlı saymak demektir. Tetayyur,
kuş ve geyik gibi hayvanlardan uğurlu uğursuz neticeler
çıkarmaktır. Bu inancın başka kelimelerle ifade edildiği de
olur. Misâl “Sânih”, uğurlu, “Bârih” de uğursuz meş’ûm anlamına
gelir. Böylece câhiliyye Arapları amaçlarından buna
göre vazgeçerlerdi ki, din bunu yasaklamıştır. Çünkü bu faydalı
olanı elde etmede zararlı olanı uzaklaştırmada hiçbir
tesire sahip değildir. Başka bir rivâyet, “Iyâfe, tıyara ve tark
cibttendir (şirktendir).”60 şeklinde gelmektedir.
Kenzu’l-Ummâl’deki açıklamaya göre Iyâfe, kuşun uzaklaştırılması,
kovalanması, ürkütülmesi ve onların isimleriyle,
sesleriyle veya gidiş güzergâhıyla fal bakmaktır. Bu inanç
şekli Arabın yaygın âdetlerinden olup şiirlerinde de çokça
zikredilir. Bu kelime öngörme ve zannetme anlamlarına da
gelir. Cibt kelimesi ise put, kâhin, sihirbaz vs. için kullanılır.”61
58 Kenzu’l-Ummâl’deki diğer birçok tabir hakkındaki izahlarda olduğu gibi buradaki
açıklamalar da en- Nihaye’den alınmıştır. Bkz. İbnü’l-Esîr, en-Nihâye, III, 152.
59 Kenzu’l- Ummâl, X, nr. 28556.
60 Ebû Dâvud, Tıb, 23, nr. 3907; Kenzu’l- Ummâl, X, nr. 28562.
61 Kenzu’l- Ummâl, X, nr. 28581.
Ahmed Kalkan
~ 36~
“Rasûlullah hiçbir şeyden uğurlu uğursuz neticesi çıkarmazdı.
Bir memur görevlendirdiğinde adını sorardı.
Görevlinin ismi hoşuna giderse bundan dolayı ferahlardı
ve mutluluğu yüzünden belli olurdu. Yok, eğer görevlinin
adından hoşlanmamışsa o da mimiklerine yansırdı. Yolculuk
yaparken bir yerleşim yerine uğradıklarında o beldenin
adını sorardı, hoşlandığı bir isimse bundan dolayı sevinirdi
ve mutluluğu yüzüne yansırdı. Eğer o yerin adı hoşuna
gitmemişse yüzü asılırdı.62
Fe’l, bir adam hasta olduğunda diğerinin de bunu duyup
“yâ sâlim” diye seslenmesi veya kayıp bir şey arayan
bir adamı gören bir başkasının “yâ vâcid (bulan)” demesidir.
Böyle bir durumda, şununla fe’l yaptı, denilir. Burada
fe’l (fal), bir şeyi hayra yormak, bir kimsenin gelmesini
veya bir sözü uğurlu kabul etmek demektir. Bir hadiste
Peygamberimiz’in fe’li (Türkçe ifadeyle falı) sevdiği ama
tıyarayı kötü gördüğü şu ifadelerle nakledilir. “Kuraşî der
ki, “Rasûlullah’a “Tıyara”yı sordum. O da, “En güzeli, müslümanı
niyetinden (kararından) vazgeçirmeyen fe’ldir. Biriniz
hoşlanmadığı bir şey görürse, “Allahım! İyilikleri ancak sen
yaratırsın. Kötülükleri de sadece sen uzaklaştırırsın. Güç ve
kudret ancak seninle mümkündür” diye dua etsin”63 buyurdular.
Özellikle uğursuz sayma konusunda cahiliyeden kalma
çok sayıda bâtıl anlayış vardır.64
62 Ebû Dâvud, Tıb, 24, nr. 3920.
63 Ebû Dâvud, Tıb, 24, nr. 3919.
64 Uğurlu veya uğursuz saymakla ilgili temel rivâyet, bazı tariklerinde ilave veya değişik
lafızlarla birlikte şudur: “şu’m (uğursuzluk) evde, kadında ve attadır.” (Müslim,
Selâm, V, 79, nr. 113; Ebû Dâvud, Tıb, 24, nr. 3922; Kenzu’l-Ummâl, X, nr. 28558 - 28559.
Şu’m hakkındaki rivâyetlerin muhtelif vecihleri için bkz.: Müslim, Selâm, V, 79- 81, nr.
113- 119). İmam Mâlik’e, at ve evin uğursuzluğu nasıl olur diye soruldu. O da, bazı evler
vardır ki onda oturanlar helak olur. Sonra diğerleri aynı evde oturur, onlar da helak olur.
Ebû Dâvud da Hz. Ömer’den kadınla ilgili olarak, evdeki hasır, doğurmayan kadından
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 37~
daha hayırlıdır” şeklinde bir söz nakleder (Ebû Dâvud, Tıb 24, nr. 3922). Kanaatimizce
Hz. Ömer, Allah tarafından doğurma imkânı verilmemiş, kısır kadını kasdetmemiştir.
Çünkü o da biliyor ki, çocuk doğurma yeteneği Allah’ın takdiri ile alâkalıdır. Kaldı ki, evli
bir çiftin çocuklarının olmayışı, kadın kadar erkeğin de çocuğun olması için bir hastalığının
olmasıyla ilgilidir. İbareden de anlaşıldığı üzere doğurma kabiliyeti ve imkânı olduğu
halde kendi iradesiyle ve kararıyla veya çeşitli bahanelerle doğurmamayı tercih eden
kadını kasdetmiş olduğunu düşünüyoruz. Zira ibarede “doğurmayan” ifadesi yer almakta;
“doğurgan olmayan” denilmemektedir. “Doğurmayan” olma hali, kişinin şahsi kararı
ve iradesiyle mukayyettir. Oysa “doğurgan olmama durumu” ise kişinin kendi elinde olmayan
bir mazeret (özür) halidir. Ya da, Peygamberimizin söylemediği nice sözü hadis
diye onaylayan zihniyet, Hz. Ömer’e ait olmayan sözü ona isnat etmişlerdir.). Çocuğun
olmamasından kadını sorumlu ve suçlu tutan, kısır olmayı suç gören ve erkeğin bu konuyla
ilgili hastalığını yok sayan anlayış, ilme ters düşer ve Rasul böyle bir söz söylemiş
olamaz. Kur’an şöyle diyor: “Göklerin ve yerin mülkü, egemenliği Allah’a aittir. O dilediğini
yaratır; dilediğine kız çocukları bahşeder, dilediğine de erkek çocukları bahşeder. Yahut erkek
ve kız çocuklarını birlikte verir. Dilediğini de çocuksuz bırakır. Şüphesiz O her şeyi bilir,
her şeye gücü yeter.” (42/Şûrâ, 49-50). Bir diğer hadis rivâyetinde Rasûlullah: “Iyâfe, tark
ve tıyara cibttendir (şirktendir).” (Kenzu’l- Ummâl, X, nr. 28567). “Tark”, özellikle Arap kadınları
tarafından çakıl taşlarıyla yapılan fe’lin bir türü veya şekilidir. Buna kumda çizilen
bir çizgidir diyen de olmuştur.
Enes b. Mâlik’in duyduğuna göre bir adam gelip Rasûlullah’a, “Yâ Rasûlallah! Biz bir evde
kaldık, orada aile fertlerimiz ve mallarımız çoktu. Başka bir eve geçtik, orada aile fertlerimiz
ve mallarımız azaldı?” dedi. Rasûlullah da, “Orayı kötülüğüyle (harap halde) terk
edin”, dedi (Ebû Dâvud, Tıb 24, nr. 3924). Bu hadisin başka bir naklinde ise “Bulaşıcılık ve
uğursuzluk (tıyara) inancı yoktur. Uğursuzluk (şu’m) üç şeyde olup kadında, evde ve hayvandadır”
(Buhârî, Tıb 43, nr. 5753; Müslim, Selâm, V, 79, nr. 114) denilmektedir.
Üç şeyde uğursuzluk olduğuna dair rivâyetin maksadının, câhiliyye veya o civarda yaşayan
diğer din sahiplerinin inanç meselesi olduğu oysa bunun İslâm’a göre bâtıl (saçma)
olduğu şeklinde anlaşılması aşağıdaki rivâyetle sübut bulmaktadır. Hz. Âişe’nin, yukarıdaki
hadis rivayeti için, Ebû Hureyre’ye çıkışarak; “Rasûlullah bir söz söylerken, başında
o yerde yoktun, sonra gelip sözün yarısını hadis diye rivayet ediyorsun. “Eğer uğursuzluk
olsaydı şu üç şeyde olurdu” demişti Rasulullah, sen sözün yarısını duydun, tamammış
gibi rivayet ettin.” dediğini değerlendirmek gerekir. Peygamberimiz bir Rivâyete göre:
“Hâme, bulaşıcılık ve uğursuzluk yoktur. Şayet uğrusuzluk olsaydı atta, kadında ve evde
olurdu” (Ebû Dâvud, Tıb 24, nr. 3921) demek suretiyle Rasûlullah, böyle bir şeyin muhal
olduğunu belirtmiştir. Nitekim üç kere tekrarlayarak “Tıyara (uğursuzluk) şirktir. Bizde
de yok değildir. Fakat Allah onu tevekkülle iyileştirir” (Ebû Dâvud, Tıb 24, nr. 3910; İbn
Mâce, Tıb, 43, nr. 3538) buyurmuştur.
Uğurlu ya da uğursuzluk inancının insanî bir zaaf olduğu şu rivâyetle dile getirilmektedir.
“İnsanda üç özellik vardır: Uğursuz sayma, zanda bulunma ve haset etme. Tayrdan kurtulmak,
çıkmak ona dönmemektir. Zandan kurtulmak, zannını icra etmemektir. Hasetten
çıkmak ise taşkınlık, azgınlık yapmamaktır.” (Kenzu’l-Ummâl, X, nr. 28563)
Rasûlullah zamanında ve elbette ki öteden beri Araplarda var olduğunu bildiğimiz uğurlu
veya uğursuz sayma inancının en çok hangi hususlar etrafında oluştuğunu da yine
hadislerden öğrenmekteyiz. İşte bu geleneği öğrendiğimiz rivâyetlerden birkaçını şöyle
sıralayabiliriz.
“Tıyara yapan ve kendisiyle tıyara yapılan, kehânette bulunan ve kendisiyle kehânette
bulunulan, sihir yapan ve kendisiyle sihir yapılan bizden değildir.” (Kenzu’l-Ummâl, X, nr.
28565).
Ahmed Kalkan
~ 38~
Mânevi tedâvi adıyla kasdettiğimiz, sihir, büyü, dua, afsun
vb. uygulamaların çeşitli örneklerini, kabile hayatı yaşayanlardan
devlet ve medeniyet kurmuş topluluklara kadar
hemen her toplumda görmekteyiz.
Toplumlar, ülkeler, birbirlerine karşı; bir ailenin
komşularıyla ilişkilerine benzer ilişki içindedir.
Karşılıklı etkilenmeler kesinlikle sözkonusudur.
Bu tarz tedavi yöntemlerindeki kültürler arası
benzerliklerin, birbirinden etkileşim sonucu olduğu
büyük ihtimaldir. Din değiştirdiği halde, câhiliye
inanç ve kabullerinden olan, ama İslam’ın kesin
şekilde reddettiği nice hususlar müslümanlar arasında
yaygın şekilde kabul görmeye devam etmiştir,
ediyor. Etraftaki kültürel seviye her zaman etkileşimde
bulunduğu kültürleri tabir caizse aşılamış
veya emzirmiştir. Benzer inanç ve davranışların,
yani geleneksel mirasla ilgili nice şeyin adının bile
çoğu zaman benzer olduğu, bu görüşün delillerindendir.
“Yola gitmek üzere niyet edip de bir kuştan dolayı geri dönen kişi Muhammed’e indirileni
inkâr etmiştir.” (Kenzu’l-Ummâl, X, nr. 28570)
“Bulaşıcılık yoktur uğursuzluk yoktur. Sâlih (inanca uygun) fe’l benim hoşuma gider. Sâlih
fe’l ise güzel sözdür.” (Kenzu’l-Ummâl, X, nr. 28565)
“Bulaşıcılık yoktur, uğursuzluk yoktur, hâme yoktur. Denildi ki Yâ Rasûlallah! Uyuz bir deve
var diğer bütün develeri uyuz ediyor, buna ne dersin? O da; bu gördüğünüz kaderdir. Peki,
o uyuz deveye hastalığı ilk bulaştıran kim?!” (Buhârî, Tıb, 54, nr. 5770; Müslim, Selâm,
V, 72- 73, nr. 100- 103; Ebû Dâvud, Tıb, 24, nr. 3911; İbn Mâce, Tıb, 43, nr. 3540; Kenzu’l-
Ummâl, X, nr. 28599). “Hasta olana hastalık sağlıklı olduğu halde bulaştırılmamıştır.”
(Buhârî, Tıb, 54, nr. 5771, 5774; Müslim, Selâm, V, 75, nr. 104; İbn Mâce, Tıb, 43, nr. 3541;
Ahmed, Müsned, III, 373, nr. 9274)
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 39~
Bitkisel ve hayvansal ilaçlar gibi maddî vasıtaların, tecrübî
ve geleneksel olması bakımından rukye gibi değerlendirilse
de üzerinde durulmaya değer olan rukyedir. Çünkü
câhiliyye gelenekleri olarak maddî ilaç kültürünün ve tedavi
geleneğinin İslâm döneminde de devam etmesi, hem
itikadî hem de amelî bakımdan bir sakınca içermese de;
rukye, sihir, büyü ve uğursuzluk inancının devam etmesi
önemli problemlere yol açacaktır. 65
KUR’AN’DA RUKYE KELIMESI
Kur’ân-ı Kerîm’de “okuyup üfleme” anlamında Kıyâme
sûresinde66 “râk” (râkī), Felak sûresinde67 “neffâsât” kelimeleri
geçmektedir. Birincisinde ölmek üzere olan kişinin
canı boğazına geldiğinde, “Onu bu durumundan kurtaracak
ve tedavi edecek biri yok mu?” diye seslenen akrabalarının
tabip (kurtarıcı) arama arzuları “okuyup üfleyici” (râkī) kelimesiyle
ifade edilmektedir. Bu kelimeye İkrime el-Berberî
“okuyup üfleyen”, Ebû Kılâbe el-Cermî, Dahhâk b. Müzâhim
ve Katâde b. Diâme “tabip ve şifacı”, İbn Zeyd “tabip veya
muskacı”, İbn Abbas “melek” anlamı vermiştir.68 Zemahşerî
ve Fahreddin er-Râzî ise “tedavi edici” ve “melek” mânalarını
tercih etmişlerdir.69 Elmalılı Muhammed Hamdi, bunun
“çaresizlik durumunda son bir tedbir olarak başvurulan
okuyucu” mânasına geldiğini kaydeder.70
65 Doç. Dr. Veli Atmaca, Hadisler Çerçevesinde Cahiliyyede Majik Tedavi Geleneği’nin
Kavramsal Boyutu adlı makaleden kısmen özetlenip kısmen ilavelerde bulunarak.
66 75/Kıyâme, 27
67 113/Felak, 4
68 Taberî, XXIX, 121; İbn Kesîr, VIII, 307
69 el-Keşşâf, IV, 193; Mefâtîḥu’l-ġayb, XXX, 231
70 Hak Dini, VIII, 5848
Ahmed Kalkan
~ 40~
KUR’AN’IN ŞIFA OLMASI
Çeşitli âyetlerde Kur’an’ın şifa olduğu kaydedilmektedir.
71 Ancak bu âyetler incelendiğinde şifanın inanç ve ahlâk
gibi daha çok mânevî hayata yönelik hastalıklara dair olduğu
anlaşılır. Ayrıca Kur’an’da kötü yaratıkların şerrinden,
özellikle şeytanın, vesveseleriyle insana yaklaşmasından
Allah’a sığınılması öğütlenmektedir.72
Bir ilâcın şifaya vesile olması için, o ilacın kullanılması
gerekir. Sadece reçetenin veya prospektüsün okunmasıyla
şifa beklenemez. Kur’an şifadır. Hem ferdî hastalık,
problem, stres ve buhranlarımıza; hem de sosyal kargaşamıza.
Aynı zamanda devlet yönetiminin ölümcül hastalıklarına
şifadır. Bunun böyle olduğu sayısız deney ve
tecrübelerle kanıtlanmış tarihî ve güncel bir vâkıadır.
Aynı ilaç, bayatlamadan bozulmadan duruyor. Raflarda,
kabından açılmadan tutuluyor. Uygulayacak hastaları
bekliyor. Kur’an’ın nasıl şifa sebebi olduğunu bir örnekle
açıklayalım. Meselâ Kur’an, bozuk ekonomiye şifadır.
Hile, kandırma, kara borsa, tekelcilik, fâhiş fiyat, yalan,
malın kusurunun söylenmemesi ve abartılı reklam gibi haramlardan
kaçınıldığı ve özellikle faizden tümüyle sakınıldığı,
karz-ı hasen, infak gibi yardımlaşmaların yaygın
şekilde uygulandığı ve israf gibi yasaklara riâyet edildiği
durumda Kur’an’ın ekonomi hususundaki şifalarını görmüş
ve yaşamış oluruz. Diğer hususlar için de Kur’an’ın
71 10/Yûnus, 57; 17/İsrâ, 82; 41/Fussılet, 44
72 16/Nahl, 98; 23/Mü’minûn, 97-98; 41/Fussılet, 36; 113/Felâk, 1-5; 114/Nâs, 1-6
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 41~
şifa olması, benzer şekilde Kur’an’daki emir veyasakların
uygulanmasıyla mümkündür.
Kur’ân-ı Kerîm’in insan sağlığına zarar veren şeyleri
yasaklaması, tehlikelerden sakınmayı emretmesi, Hz. Peygamber’in
sağlığın korunması için tedbir alınmasını istemesinin
yanı sıra, şifalı olduğu bilinen bal vb. şeylerle tedavinin
önerildiği bilinmektedir. Kur’an ve Sünnet’te Allah’a
sığınma, okuma ve duâ etme yoluyla ruh ve beden sağlığının
korunmasına yönelik bu tür tavsiye ve işaretlerin psikolojik
destek niteliği taşıdığını söylemek gerekir.
HADIS RIVAYETLERINE GÖRE RUKYE CÂIZ MI,
YASAK MI?
En-Nihâye sahibinin dediği gibi; “Rukyenin cevazına
olduğu gibi, nehyine dair de hadisler vardır.”73 Gerçekten,
rukye hakkındaki hadis kaynaklarında yer alan rivâyetlerin
arasında çok ciddi çelişkiler vardır.
Rukyenin cevazını savunan âlimler şu hadis rivâyetlerini
delil gösterirler:
Rasûlullah’ın rahatsızlığı esnasında Cebrâil gelerek ona
okumuş,74 Rasûlullah da hem kendisine, hem ziyaret ettiği
bazı hastalara okuyup üflemiş,75 torunları Hasan ve Hüseyin
için şeytandan, zehirli haşerattan, kem gözlerden korunmaları
yolunda duâ etmiş,76 vefat hastalığı sırasında
Hz. Âişe, Rasûl-i Ekrem’e okuyup üflemiş ve onun eliyle
73 İbn Esîr, en-Nihâye, II, 255
74 Müslim, “Selâm”, 39-40
75 Buhârî, “Ṭıb”, 33; Müslim, “Selâm”, 46-51; İbn Mâce, “Ṭıb”, 35-36
76 Buhârî, “Enbiyâʾ”, 10; İbn Mâce, “Ṭıb”, 36; Tirmizî, “Ṭıb”, 18
Ahmed Kalkan
~ 42~
bedenini meshetmiştir.77 Hz. Peygamber nazara, yılan ve
akrep sokmasına karşı rukye yapılmasına izin vermiş,78
Câbir b. Abdullah’ın dayısının ve Avf b. Mâlik el-Eşcaî’nin
müracaatları üzerine, içinde şirk unsurları bulunmayan
rukye metinlerine müsaade etmiş,79 misafir oldukları kabilenin
yılan veya akrep tarafından zehirlenmiş reisini rukye
yoluyla iyileştirerek ücret aldıklarını bildiren kafilenin başkanı
Ebû Saîd el-Hudrî’yi onaylamış,80 Ümmü Seleme’nin
evinde gördüğü, yüzü sararmış bir çocuğa rukye tedavisi
yapılmasını istemiştir.81
Rukyenin câiz olmadığını ileri sürenler ise şu rivayetlere
dayanır:
Hz. Peygamber, Allah’a tevekkülleri sebebiyle rukyeye ve
üfürükçülüğe başvurmayanları müjdelemiş,82 tedavi amacıyla
dağlanan ve rukye yaptıran kişinin Allah’a tevekkülü
terketmiş olacağını söylemiş,83 ipe üfleyerek düğüm atanın
büyü yapmış, büyü yapanın ise Allah’a şirk koşmuş olacağını,
muska takanın bu muskasının âhirette kendisine musallat
kılınacağını belirtmiş,84 nazarlık ve “tivele”nin (kadınların,
kocalarının kendilerini sevmesi için yaptırdıkları
rukye), putperest inancı taşıma ihtimali büyük olan Arapça
dışından ve mânaları anlaşılmayan kelimelerle rukye yapmanın,
nazarlık taşımanın, büyü yapmanın ve yaptırmanın
şirk olduğunu beyan etmiştir.85
77 Buhârî, “Ṭıb”, 32, 39; Müslim, “Selâm”, 51-52
78 Buhârî, “Ṭıb”, 17, 33, 37; Müslim, “Selâm”, 55-60; Ebû Dâvûd, “Ṭıb”, 17-18
79 Müslim, “Selâm”, 60-64
80 Müslim, “Selâm”, 65
81 Buhârî, “Ṭıb”, 54; Müslim, “Selâm”, 59
82 Buhârî, “Ṭıb”, 17; Müslim, “Îmân”, 372
83 Müsned, IV, 249, 251-253; Tirmizî, “Ṭıb”, 23
84 Nesâî, “Taḥrîm”, 19
85 Müsned, I, 381; İbn Mâce, “Ṭıb”, 39; Ebû Dâvûd, “Ṭıb”, 17
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 43~
Son hadisi rivayet eden Abdullah b. Mes’ûd, nazardan
korunmak için muska (temîme) bağlayan câriyesinin muskasını
kolundan çekip koparmıştır.86 Her şeyden önce Rasulullah
(s.a.s.) rukye yapmanın şirk olduğunu belirtmiştir.87
ÇELIŞKILER, ÇELIŞKILER…
Rasûlullah, Şirke İzin Verir mi? Birbiriyle Çelişen Bunca
Söz Söyler mi?
“Lâ rukyete illâ min aynin ev hâmetin / Göz değmesi ve
zehirli hayvan sokmasından başka hiçbir hastalıkta rukye
yoktur.”88
“Lâ rukyete illâ min aynin ev hâmetin ev demin yerkau /
Göz değmesi ve zehirli hayvan sokmasından ve kanamadan
başka hiçbir hastalıkta rukye yoktur.”89 Hadisin râvîlerinden
Abbas, göz kelimesini zikretmedi.
“Allah rasûlü, ensardan bir aileye, zehirli hayvan sokması
ve kulak (ağrısından dolayı) rukye yapma izni verdi.”90
Ensardan bir adamın Şifa binti Abdullah’tan rukye yapmasını
istediği, Şifa’nın da Peygamber kendisine izin verinceye
kadar rukye yapmadığı hadis kitaplarında zikredilir.
“Peygamber (s.a.s.) zehirli hayvan sokması, çıban ve göz
değmesinden dolayı rukye yapılmasına izin verdi.”91
86 Fahreddin er-Râzî, XXXII, 190
87 Ebû Dâvud, Tıb 17
88 Buhârî, Tıb 17; Müslim, İman 374; Ebû Dâvud, Tıb 17, h. No: 3884
89 Buhârî, Tıb 17; Müslim, İman 374; Ebû Dâvud, Tıb 18, h. No: 3889
90 Buhârî
91 Sahihu Müslim bi Şerhi’n-Nevevî, 14/184
Ahmed Kalkan
~ 44~
“Peygamber (s.a.s.) Hazm ailesine, yılan (sokması) rukyesi
(yapmaya) izin verdi.”92
Ashab, Rasulullah ile otururken, içlerinden birini akrep
sokar. Bunun üzerine bir adam, “Ey Allah’ın Rasûlü! Ona
rukye yapayım mı?” diye sorar. Allah Rasûlü de şöyle buyurur:
“Sizden her kim, din kardeşine faydalı olabiliyorsa,
olsun”93
Ebû Süfyân’ın Câbir’den rivayetine göre de Rasûl-i Ekrem,
Medine’ye hicret ettiklerinde rukye yapılmasını yasaklamış,
ancak akrebin soktuğu arkadaşlarına okumak
için izin isteyen Amr b. Hazm oğulları uyguladıkları işlemi
kendisine arzedince izin vermiş,94 yine bu işle uğraştığı anlaşılan
Ebü’l-Lahm’ın hizmetçisi Umeyr’den nakledildiğine
göre o da yaptığı işlemi Rasûlullah’a arzetmiş, Rasûlullah
da, “Şu kısmını at, şu kısmıyla rukye yap!” demiştir.95
“Rasûlullah (s.a.s.) Muavvizetân sûreleri denilen Felâk
ve Nâs sûreleri nâzil olunca, diğer okuduğu şeyleri bıraktı
ve bu iki sûreyi okumaya başladı.”96
“Rukye kesinlikle şirktir”97 diyen Rasûlullah, sonra, şirk
olduğu halde iki şeye; göz değmesi ve zehirli hayvan sokmasına
izin verecek; bunlardan başka hiçbir hastalıkta
rukye yoktur diyecek, ancak, râvilerden biri Rasûlullah
“göz değmesi” demedi diyecek, daha sonra, şirk dediği bazı
uygulamalara ayrı ayrı izin verecek! “Göz değmesi ve zehirli
92 Müslim
93 Sahih-i Müslim bi Şerhi’n-Nevevî, 14/186
94 Müslim, “Selâm”, 63
95 Tahâvî, IV, 327
96 Tirmizî, Tıb 16; İbn Mâce, Tıb 33
97 Ebû Dâvud, Tıb 17, h. No: 3883
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 45~
hayvan sokmasından başka hiçbir hastalıkta rukye yoktur.”
dedikten sonra çok sayıda uygulamaya izin vermiştir. “Rukye
yoktur, şirktir” diyen kendisi değilmiş gibi, hemen her
şey için rukyeye izin vermiş. Kanamayı ilâve edecek, sonra
kulak ağrısından dolayı rukyeye izin verecek, çıban için
izin verecek, sonra yasağı tümden kaldırarak; “Sizden her
kim, din kardeşine faydalı olabiliyorsa, olsun”98 diyecek, ama
kendisi Felâk ve Nâs sureleri indikten sonra diğer okuduğu
şeyleri bırakacak. Bununla birlikte nüşreyi şeytan işi, rukyeyi
şirk olarak tanımlayacak. Bütün bu rivayetlerin, birbirleriyle
çelişen ifadelerin hepsi sahih damgası yiyecek ve
hepsi Rasul’ün ağzından bu şekilde çıktı kabul edilecek…
Rasûlullah’a bu kadar birbirini tutmaz, çelişkili sözler isnad
edenlerin, şirk olarak tanımladığı ve şeytan işi olarak
vasfettiği çirkinliklere izin verdiğinin, “yoktur” dediğine
sonra “vardır” dedirten anlayış sahiplerinin, ilimle ve akılla
ilişkilerini sorgulamalarını istemek kalıyor bize. Dolayısıyla
Peygamberimizin izin verdiği rukyeler diye başlayan
ifadelerin hepsine kocaman bir soru işareti koymak gerekiyor.
Kaldı ki, günümüzdeki rukyecilerin hiçbiri, bu izin verilenlerin
hiçbirini yapıyor değil. Onlar basbayağı nüşre yapıyorlar.
Nüşre, cine tutulduğu, cinin musallat olduğu zannedilen
kimsenin cinlerini dağıtmak için yapılan rukyeye
denmektedir. Câbir (r.a.) anlatıyor: “Rasûlullah (s.a.s.)’dan
nüşre hakkında sorulmuştu: “O şeytan işidir!” buyurdu.”99
Günümüzde rukyeci olduklarını iddia edenlerin yaptıkları
şeytan işi rezilliği, sevap diye, sünnet diye halka ilan etmekten
çekinmediklerine şahit oluyoruz.
98 Sahih-i Müslim bi Şerhi’n-Nevevî, 14/186
99 Ebû Dâvud, Tıbb 9, h. no: 3868; Hâkim, Müstedrek 4/217. Hâkim, bu hadis hakkında,
“isnadı sahihtir; ancak Buhârî ve Müslim onu rivayet etmemişlerdir” demiş; Zehebî de
bu konuda ona katılmıştır. Ayrıca bu hadisi, Ahmed bin Hanbel de Müsned’inde (1/381)
rivâyet etmiştir. Hadisi Ebû Dâvud, İbn Mâce, Beğavî (Şerhu’s-Sünne’de), İbn Hibban ve
Taberî de (el-Mu’cemu’l-Kebir’de) rivâyet etmişlerdir. Bkz. En-Nehcu’s-Sedîd, s. 59.
Ahmed Kalkan
~ 46~
Âlimler, her konuda olduğu gibi, bu konuda da ihtilaf
etmişler ve statükoya, mevcut uygulamalara ciddi biçimde
karşı çıkanların sayısı hep az sayıda olmuştur. Kur’an,
kulun kula kulluğunu en büyük suç kabul ettiği ve köleliğin
kaynağını kuruttuğu halde, geleneksel çizgiyi savunan
çoğunluk, bu itikadî konuda net ve cesur adımlar atmadığı
gibi, rukye konusunda da aynı uzlaşmacı ve tavizci tavrı ortaya
koymuştur. Daha önce yaşayanlar, olaya gerekli netlikte
bakıp kesin yasak koymayınca, sonra gelenler de öncekilere
muhalefet etmeye cesaret edememişler. Aslında net
olan nebevî usûl, sahih olmayan rivâyetlerle çelişkili hale
getirilmiştir.
Aynı Rasûl’e, aynı konu ile ilgili birbirine zıt
ifadeler isnad edilmesi, öncelikle bu rivâyetlerin bir
grubunun Rasûlullah’a ait olduğunda ciddi şüpheler
uyandırır. Bu rivayetlerin bir kısmı diğer bir kısmıyla
çelişmektedir. Bundan da önemlisi Kur’an’la
çelişmektedir. Bu tür rivâyetlere göre Rasûlullah,
şirk dediği bir uygulamaya izin vermekte, hatta
tavsiye ve teşvik etmektedir; bu olacak şey değildir.
O yüzden, Rasûlullah’ın bazı şartlarla da olsa
şirk olan bir uygulamaya izin vermesi, onu tavsiye
etmesi mümkün değildir. Akla, çıkarları bozulan
rukyecilerin Peygamberimizin söylemediği sözleri
ona söyletmeleri geliyor. Ve şu geleneksel te’vile
yapışmaktan başka çözüm bulamıyorlar. Rasûlullah,
içinde şirk kelimeleri olan rukyeyi yasakladı,
diğerlerini serbest kıldı. Bu te’vili geçerli saysak
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 47~
bile; dün Peygamberimizin içinde şirk unsuru
olup olmadığı şeklindeki inceleme görevini bugün
kim yapacak ve içinde şirk bulunan rukyelere kim
yasak koyacak? Aynı anlayışa göre, bazılarının
içinde şirk unsuru var diye tümünü yasaklayan
Peygamberimizin yasağına uyulması gerekmez mi?
Bilindiği gibi şirk, en büyük zulümdür. İçinde Allah’ın
affetmeyeceği yegâne suç olan şirk bulunan
rukyeden insanlar nasıl fayda bekleyebilirler? Engel
olunmadığında sedd-i zerîa dediğimiz şirke giden
yol, nasıl tıkanacaktır? Bir kimse, hem mü’min
olacak ve Peygamberimizin sünnetini önemseyecek,
hem de Peygamberimizin şirk dediği uygulamaları,
değişik te’villerle savunacak ve kendisi onu
uygulayacak; bu nasıl olabiliyor, anlayabilmiş değiliz.
Yine, Peygamberimiz rukye yaptıran kişinin
Allah’a tevekkülü terketmiş olacağını söylemesi,100
muska takanın bu muskasının âhirettte kendisine
musallat kılınacağını belirtmesi,101 tivele denilen sevicilik
rukyesinin şirk olduğunu ifade etmesi102 rukyenin
ve rukyeciliğin en küçük çapta savunulmayıp
terk edilmesi gerektiği için yeterli deliller değil
midir?
Rabbimiz (c.c.), Rasulünün (s.a.s.) “ben ancak
bana vahyolunana uyuyorum”103 dediğini
100 Müsned, IV, 249, 251-253; Tirmizî, Tıb 23
101 Nesâî, Tahrim 19
102 Müsned, I, 381; İbn Mâce, Tıb 39; Ebû Dâvud, Tıb 17
103 6/En’âm, 50
Ahmed Kalkan
~ 48~
bildirmektedir. Peygamberine, “Ben, bana vahyolunandan
başkasına uymam. Çünkü Rabbime isyan
edersem elbette büyük günün azabından korkarım”
104 dedirtir Rabbimiz.
Bunlar, Rasulullah’ın da (s.a.s.) ancak vahye
uymak zorunluluğu ve vahyi hayatta uygulamaya
geçirerek şahidlik sorumluluğu olduğunu, asla
vahye aykırı bir söz ve fiilinin olamayacağını açıkça
ortaya koymaktadır.
Peygamberimizin Kur’an’a ters söz söylemeyeceğine
göre ve şirk olan bir uygulamayı tavsiye etmesi beklenemeyeceğine
göre, rukyeye izin verdiği veya onu tavsiye ettiği
görülen rivayetler, senet açısından sağlam bile olsalar, metin
açısından problemli rivayetlerdir. Din, böyle problemlere
dayanmaz. Ayrıca, Fıkıh Usûlü kaidesidir ve Mecelle’de
şu şekilde ifade edilir: “Def’-i mazarrat, celb-i menfaatten
evlâdır.” Bir zararın giderilmesi, faydanın gelmesinden
daha önemlidir. Yani, bazı faydalar elde edilecek diye, şirk
olma ihtimali olan bir uygulama kesin şekilde terk edilmelidir.
Aynen içki ve kumar konusunda olduğu gibi: “Sana
içkiyi ve kumarı sorarlar. De ki: ‘Onlarda hem büyük
günah, hem insanlar için (bazı) yararlar vardır. Ama
günahları yararlarından daha büyüktür.’ Ve sana neyi
infak edeceklerini sorarlar. De ki: ‘İhtiyaçtan artakalanı.’
Böylece Allah, size ayetlerini açıklar; umulur ki düşünürsünüz.”
105 Bazı haramlarda bazı küçük faydalar olsa
bile; Allah’ı sevmediklerinin en başında gelen şirkten hiçbir
104 10/Yunus, 15
105 2/Bakara, 219
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 49~
fayda da yoktur. Şirk olma ihtimali yüzde bir bile olsa, bir
mü’mine yakışan o işi terk etmek, o işten uzaklaşmaktır.
İçki ve kumar yasağını çiğnemek insanı şirke düşürmez.
Ama rukye için aynı şeyi söyleyemiyoruz: “Kesinlikle rukyeler,
temîmeler (muskalar), tiveleler (sevicilik muskası,
muhabbet rukyesi) şirktir.”106 Rukye şirke düşürdüğüne
göre, içki ve kumar gibi değil; onlardan çok daha berbat
olduğu hükmüne varırız. Ebû Süfyan’ın Câbir’den rivayetine
göre Rasûlullah, Medine’ye hicret ettiğinde rukye yapılmasını
yasaklamıştır.107 “Kur’an rukyesi yapıyoruz, Sünnet
olan rukye için bize gelin!” diyenlerin samimiyet testidir bu
rukye yasağı.
Yine, belirtelim ki, Peygamberimiz herhangi bir
kimseye “sana büyü yapılmış”, “sana cinler musallat
olmuş, içinde cinler var” şeklinde bir teşhiste
bulunmamış, yine bugünkü rukyeciler gibi, insanın
içinden cin çıkarma seansları düzenleyip değişik
işlemlerle cin çıkarmaya kalkmamış, muska yazmamış,
suya okuyup üfleyerek bunu iç dememiş,
mürekkepli kalemle duâ yazıp herhangi bir kimseden
o kâğıdın suyunu içmesini istememiş, herhangi
bir kimsenin içinden, olmayan cini çıkarmak için o
kimseyi dövmemiştir. Hasta için duâ edip ondan
hiçbir şekilde para almamıştır. Bugünkü rukyeciler,
hemen herkesin cinlerin kendisine musallat olduğunu
belirtip onun için günlerce devam edecek
sünnette olmayan şekilde ve sünnette olmayan sözlerle
yaptıkları “cin çıkarma” programlarına rukye
106 Ebû Dâvud, Tıb 17, hadis no: 3883
107 Müslim, Selâm 63
Ahmed Kalkan
~ 50~
dediklerine şahit oluyoruz. Hâlbuki cin değmesine
mâruz kaldığı iddia edilen, kendisine cin musallat
olduğu sanılan kimsenin tedavisi için başvurulan
rukye demek olan “nüşre”ye, “o şeytan işidir!”108 diyordu
Rasûlullah. Bugün rukyecilerin yaptığı hemen
hiçbir şeyin, sünnette karşılığının olmadığını,
câiz ve meşrû olmadığını görüyoruz.
Nu’man İbn Beşir (r.a.) anlatıyor: “Rasûlullah (s.a.s.) buyurdular
ki:
“Şurası muhakkak ki, haramlar apaçık bellidir, helâller de
apaçık bellidir. Bu ikisi arasında (haram veya helâl olduğu)
şüpheli olanlar vardır. İnsanlardan çoğu bunları bilmez. Bu
durumda, kim şüpheli şeylerden kaçınırsa, dinini de, ırzını
da tebrie etmiş olur. Kim de şüpheli şeylere düşerse harama
düşmüş olur. Tıpkı koruluğun etrafında sürüsünü otlatan çoban
gibi ki, her an koruluğa düşebilecek durumdadır. Haberiniz
olsun, her melikin bir koruluğu vardır, Allah’ın koruluğu
da haramlarıdır. Haberiniz olsun, cesette bir et parçası
vardır. O sağlıklı olursa cesedin (bedenin) tamamı sağlıklı
olur, eğer o bozuk olursa, cesedin tamamı bozulur. Haberiniz
olsun bu et parçası, kalptir.”109
Bu konuda âlimlerin tavrı nasıl olmuş, kısaca görelim:
Rukye ile ilgili rivayetleri nesih açısından değerlendiren
Hâzimî bu nakillerde görülen çelişkilerin bir kısmının Câhiliye
âdeti olarak devam ettirilmek istenen ve içinde şirk
unsuru bulunan, bir kısmının ise tevhid inancına aykırı
düşmeyen duâlarla yapılan rukyeleri konu edinmesinden
108 Ebû Dâvud, Tıb 9, h. no: 3868
109 Buharî, İman 39, Büyû 2; Müslim, Müsakat 107, h. no: 1599; Ebû Dâvud, Büyû 3, h.
no: 3329, 3330; Tirmizî, Büyû 1, h. No: 1205; Nesâî, Büyû 2, h. no: 7, 241
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 51~
kaynaklandığını söylemektedir.110 Hüseyin Remzi de söz
konusu rivayetleri telif yoluna giderken rukyenin şifayı
okuyanda sanarak hakiki şâfî olan Allah’ı unutan için yasak,
onu bir vesile sayan için câiz olduğunu kaydetmektedir.111
Hadis rivayetlerinin hiçbirinde Peygamberimiz bu tür
bir gerekçe ileri sürmemiş, sadece rukyeyi yasaklamış,
onun şirk olduğunu ilan etmiştir. Rivâyetlere göre, istisnâ
olarak birkaç kişiye özel olarak izin verdiği söylense bile,
Allah Rasulü’nün şirk olduğunu belirttiği bir uygulamaya
izin vermesi mümkün değildir.
Hadislerde yer alan farklı içerikli rivayetlere paralel
biçimde din âlimleri de farklı değerlendirmelerde bulunmuştur.
İbn Abbas, Atâ b. Ebû Rebâh, Mücâhid b. Cebr ve
Ebû Kılâbe el-Cermî hastaya ve yılanın soktuğu kimseye
okumak, muska yazdırıp taşımak, suya okuyup içirmek şeklinde
rukye yaptırmanın mubah olduğunu ileri sürerken
İkrime el-Berberî, Şa’bî, Katâde b. Diâme, Saîd b. Cübeyr,
İbrâhim en-Nehaî, Dahhâk b. Müzâhim ve Hasan-ı Basrî
gibi âlimler okumanın mubah, bunun yanında üfleme, ipe
düğüm atma ve elle meshetme gibi işlemlerin haram veya
mekruh olduğunu söylemişlerdir.112 Öte yandan özellikle
bazı Eş’arî kelâmcıları rukyenin Allah yerine başka şeylere
sığınmaya sebep teşkil ettiğini, O’nun izni olmadan hiçbir
şeyin fayda veya zarar veremeyeceğini belirterek muska
yahut nazarlık taşıma gibi uygulamalara karşı çıkmış,
tevhide aykırı unsurlar bulundurmayan uygulamaları ise
câiz görmüştür. Câhiz bazı kelâmcıların, rukye yapan kişilerin
cinleri kullanmak sûretiyle evlerde yuvalanan yılanları
uzaklaştırmalarının mümkün olduğunu söylediklerini,
110 el-İʿtibâr, s. 238
111 Tıbb-ı Nebevî, s. 71-72
112 el-Fetâva’l-Hindiyye, V, 355-356; Elmalılı, IX, 6391
Ahmed Kalkan
~ 52~
bazılarının ise kendilerine yaklaşan insanlardan kaçan
hayvanlar gibi yılanların da üfürükçülerin çıkardığı sesler
yüzünden deliklerinden çıkıp kaçtığını, ancak insanların
onları üfürükçülerin uzaklaştırdığını zannettiğini kaydetmektedir.
113
İbnü’l-Esîr ve İbn Hacer, Allah’ın kelâmı, isim
veya sıfatlarıyla yapılması, Arapça olması ve faydanın
Allah’tan umulması durumunda rukyenin
câiz olduğunu, zararın ortadan kaldırılması veya
faydanın elde edilmesini Allah yerine rukyeye isnat
etmenin ise şirk sayıldığını bildirmiştir.114 Ebû Süleyman
el-Hattâbî (ö. 388/998) de Rasûlullah’ın,
bazı mânevî hastalıklara karşı temiz kalpli ve güzel
ahlâk sahibi kişilerin Kur’an okumasına müsaade
ettiğini, ancak kendi yaşadığı dönemde bu işin
afsuncu ve cincilerin eline geçtiğini, dolayısıyla
tesirli olmadığı gibi meşrûiyetinin de kalmadığını
ifade etmiştir.115
Fakihler rukye karşılığında ücret alınıp alınamayacağını
da tartışmış, Tahâvî gibi ilk dönem fakihleri bunun ibâdet
değil tedavi olduğunu, bu sebeple ücret alınabileceğini söylemiştir.
116 Ancak bu görüş inançların istismar edilmediği
ve meselenin bir ahlâk problemi haline gelmediği dönemlere
ait iyimser bir bakışın ürünüdür.
113 Kitâbü’l-Hayevân, II, 139; IV, 184-190; V, 397
114 en-Nihâye, “rḳy” md.; Fetḥu’l-bârî, X, 206
115 S. Buhârî Tecrid-I Sarih Tercemesi, XII, 90
116 İbn Âbidîn, VI, 57
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 53~
Kur’an ve Sünnet ile sahâbîlerin uygulamalarında muska
yazılmasının veya taşınmasının cevazına dair güvenilir
bir delil bulunmamaktadır. Okuma duâdan öteye geçmez,
şifayı veren ise Allah’tır. Buna karşılık muskacılık yapanların
içinde kendilerini şifa dağıtan olarak takdim edenler,
insanların yanlış inançlara sapmasına zemin hazırlayanlar
ve kazanç temini yoluna gidenler vardır. Bu kişiler ayrıca
kendilerini hoca diye tanıttıkları için kamuoyunda âlim ve
hoca imajının sarsılmasına sebep olmaktadır.117
HANGI RUKYE CÂIZDIR, HANGI RUKYE
SAKINCALIDIR?
“Rukye hakkında hadis kaynaklarında yer alan rivayetlerin
bir kısmı onun cevazına, bir kısmı da yasaklanmasına
delâlet eder.” diyor TDV İslâm Ansiklopedisi. Bu ifade;
ya serbest bırakan veya yasaklayan hadis rivayetlerinden
bir bölümü zayıftır veya uydurmadır” anlamına gelir. “Peygamberimiz
bazı özellikler taşıyan rukyeleri câiz görmüş,
diğerlerini yasaklamıştır” demek için bir delil gerekir. Böyle
bir delil yoktur; tam tersine; bütün rukyeleri ve muskaları
yasaklayıp bunları şirk ilan eden hadis rivayetleri vardır.
Rukye hakkında câizdir ya da câiz değildir demek yerine;
rukyenin temelde câhiliye kültürünün ürünü olduğunu,
hadislerde yasaklandığını, Medine’de tümüyle yasaklandığını,
ama istisnâ olarak bazılarına izin verildiğiyle ilgili
bazıları sahih kabul edilen zayıf rivayetler olduğundan
yola çıkarak; genel olarak rukyelerin yasak edildiğini kabul
etmek durumundayız. Peygamberimizin rukyeye şirk
117 İlyas Çelebi, TDV İslam Ansiklopedisi, TDV Y., c. 35, s.219-221
Ahmed Kalkan
~ 54~
demesine118 rağmen, cin musallat olmuş diye iddia olunan
kimsenin tedavisi için başvurulan rukye demek olan
“nüşre”ye, “o şeytan işidir!”119 diye hükmetmesine rağmen,
Peygamber, hâşâ kendisi İslâmî hükümlere isyan edecek,
şirk ve şeytan işi dediği uygulamaları ümmetine tavsiye
edecek… Olur mu böyle şey? Kur’an şöyle diyor: “Andolsun,
sana ve senden öncekilere vahyolundu (ki): ‘Eğer şirk koşacak
olursan, şüphesiz amellerin boşa çıkacak ve elbette sen,
hüsrana uğrayanlardan olacaksın.”120 Allah’ın affetmeyeceği
tek suç olan şirki, Peygamberimiz rukye için hükmetmesine
rağmen uygulamaya devam edecek ve dinle alay edercesine;
hâşâ Kur’an’a uygun şirk, Sünnete uygun şirk, der gibi
yaptıklarına “Kur’an rukyesi”, “Sünnete Uygun Rukye” adı
verecekler… Peygamberimizin şirk dediği uygulamaları Selefî
geçinip rukyeciliği meslek edinen bazıları, “biz Kur’an’a
uygun, Sünnete uygun rukye yapıyoruz!” diye utanmadan
ilanlar verecekler… Cin çıkarma işlemlerine denilen “nüşre”
uygulamasına Rasulullah “şeytan işi” derken bu kimseler
“Sünnete uygun cin çıkarma” diye dini istismar etmeleri
yetmiyor gibi, bir de Rasûlullah’a iftira edebiliyorlar. Cin çıkarma
adıyla uydurdukları programlarda showa dönüştürdükleri
uygulamalardaki okuduklarına da “rukye” diyorlar.
Rukye, onlara göre; olmayan tasallutla ilgili sünnette olmayan
şekilde eski gelenekteki bazı sözleri söylemekten
ve bazen de cinin inatlaşıp çıkmak istemediğini öne sürüp
hastayı dövmekten ibarettir.
Sonunda söylenmesi gereken hükmü, ben baştan ifade
etmiş olayım:
118 Ebû Dâvud, Tıb 17, h. no: 3883
119 Ebû Dâvud, Tıb 9, h. no: 3868
120 39/Zümer, 65
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 55~
Bugünkü rukyecilerin yaptığı rukyeler, Rasûlullah’ın
yaptığı veya izin verdiği rivayet edilen uygulamaların
aynısı veya bir benzeri değildir. Dolayısıyla
bugünkü rukyecilerin yaptığı ne sünnete
uyar, ne geleneksel anlayışa göre ruhsat verilen,
câiz görülen rukye sınıfına girer. Çünkü bugünkü
rukye adıyla yapılanların ekserisi, rukyenin istismarından
başka bir şey değildir. İslâm’ın kabul
etmediği, sünnette ve ashabın uygulamasında hiç
yeri olmayan ve Nebevî ölçüye ve hükme göre şirk
olma ihtimali büyük olan birçok şey, rukye adı altında
icrâ edilmektedir.
Tasavvufçulara, tasavvufun itikadî açıdan nice tehlikelerinden
bahsedince; “tabii, tarikatlara birçok hurafe karıştırmışlar,
nice sapıklıkları tarikat adına yapıyorlar, bunlara
biz de karşıyız. Bizim tarikatımız öyle problemlerden uzaktır,
bizimkisi doğrudur.” diyorlar. Aynen onlar gibi, rukyeciler
de benzer şeyler söylüyorlar. “Başka rukyeciler kötü
olabilir, biz doğruyuz, hak üzereyiz, bizimki câiz” derler.
Ben, sünnette uygulanan, Rasûlullah’ın yaptığı duâların dışına
çıkmayan, rukye diye, nüşre diye şirk uygulamalarına
rağbet etmeyen, sünnette görmediği bir uygulamadan kaçınan
bir rukyeci bilmiyorum, olduğunu da sanmıyorum.
Son yıllarda bu rukyeci geçinenlerin sayısında hayli artış
oldu. Selefi geçinen gençler bu işe merak sardı, dünya açısından
kârlı bir iş olarak görüp insanları istismar etmeye
yöneldiler. İşte, sünnete uygun rukye yaptığını iddia eden
rukyecilerden rukyeyi nasıl yaptıklarını yazılarından takip
etmek hiç de zor değil. Rukyecilerden birinin rukyenin nasıl
yapıldığını anlatan yazısı:
Ahmed Kalkan
~ 56~
BUGÜNKÜ RUKYECILERE GÖRE RUKYE NEDIR,
HANGI DURUMLARDA VE NASIL YAPILMAKTADIR?
Selefi geçinen bir rukyecinin rukyenin ne olduğunu, çeşitlerini
ve nasıl yapıldığını anlatan yazısı:
Rukye; Kur’an’dan bazı sûre, âyet, duâ, şifa ayetleri ve peygamber
(s.a.s.) duâlarını okuyarak duâ edip hastaya sürekli
okumayı tekrar ederek Allah’tan şifa istemeye denir.
Rukyeler, helâllık, haramlık yönüyle 3’e ayrılır:
1. Şirk olan rukye: İçinde Kur’an ve sünnetten olmayan ve
içinde şeytandan, cin isimlerinden, melek isimlerinden yardım
dileyerek çeşitli vefk ve tılsımlar yoluyla cinleri, şeytanları
kullanarak yapılan rukyeler,
2. Haram olan rukye: İçinde şeytana ibâdet olmayan, ancak
çeşitli vefk ve ebced hesaplarıyla yapılan rukye,
3. Helâl olan rukye: Sûre, ayet, duâ, şifa ayetleri ve peygamber
duâlarını okuyup duâ ederek hastaya sürekli okumayı
tekrar ederek Allah’tan şifa istemeye denir.
Yapılış şekliyle ilgili olarak da rukye üç çeşittir:
1. Büyü yapılmış hastada, yapılan büyüyü bulup imha etmek
yoluyla hastaların iyileşmesi yönüyle rukye. Bu, âlimlerimizin
de belirttiği gibi, en kolay yöntemdir.
2. Rukye: Büyü bozan ayetler ve nebevi duâ, esmaul husna
isimleriyle yapılan duâlarla habis ruhları bedenden çıkartmak
selvi ruhlarla mümkündür, selvi ruhlar, melekler rukye
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 57~
ile, büyü bozan ayetler okununca Allah (c.c.) görünmez ordularıyla
büyünün hükmünü iptal edip hastaya şifa verir.
3. Çeşitli bitki ve zeytinyağı sürülerek, hacamat yapılarak
tedavi edilmesi: Rukye yapacak kişi hastaya rukye yaparken,
o esnada hastadaki sihrin çeşidini öğrenip ona göre program
yapar, hastaya da evinde yapacağı programı yapmasını tavsiye
eder. 1 hafta devam edilecek programdan sonra hastayı
tekrar tedaviye alır; iyileşinceye kadar rukyeye devam eder.
Sihir ve cinin âşık olması ise, tedavisi en zor olanlardan biridir,
sabır ve sebatla rukyecinin programına devam etmesi gerekir.
Adım adım iyileşmeler sürer, bazen üçüncü seansa kadar
iyileşmeler yüzde 50 ile yüzde 80 arası olur. Hasta bunu
yüzde yüz zanneder, tedaviyi bırakır. Oysaki bu tür hastaların
3 ilâ 6 ay veya bir sene rukyecinin vereceği programa göre
tedavisi devam eder.
Acemi rukyeciler hastaya fayda vereceğine içindeki cini azdırabilir;
kontrol edemez ve cin hastaya karşı savaşı açıktan yapar.
Kişi kendi kendine de yapmaya kalkarsa yine cin azgınlardansa
hastayı daha sıkıntıya sokabilir. Tecrübesi olan bu ilmi teoriden
öteye geçirip pratikte tecrübeli olanlar bu azgınlaşma döneminde
hastasını nasıl kontrol edeceğini bilir, ona göre davranır.
Sidr (Arap eriği), yaprağını yeşil olarak ya da kurutulmuş
olup toz haline getirilmiş 7 yaprak ezerek ya da toz haline getirip
biraz su alarak sihir bozan ayetler okur, üfler. Rukyecinin
okuduğu verdiği suyu çoğaltır. Bu sudan 3 yudum içilir ve bu
su sidr tozu katılarak çoğaltılır, bu suyla gusül alınır. 7 gün
üst üste tekrarlanır. Gerekirse 21 veya 40 gün de yapılması
tavsiye edilir. Sidr bulamazsa toz halindeki defne yaprağı ile
de yapabilir.
Bugünkü Rukyecilerin Yaptıkları, Rasûlullah’ın İzin
Verdiği Rivâyet Edilen Rukyeler ile Hiçbir Alâkası Olmayan
Uygulamalardır
Ahmed Kalkan
~ 58~
Yukarıda kendilerinin rukye diye yaptıklarını anlattıkları
ifadelerden yola çıkarak, Selefi geçinen veya çıkarları
dışında hiçbir dâvâ ile ilgisi olmayan rukyecilerin rukye
diye tanımlayıp uyguladıkları şeylerin Kur’an ve Sünnetle,
sünnetullahla hiçbir ilgisinin olmadığı gayet rahat anlaşılmaktadır.
Onların rukye diye anlattıkları şeyin yanlışlığını
kısaca açıklayayım:
Tanımda ifade ettikleri gibi “duâları okuyarak, duâ edip
hastaya sürekli okumayı tekrar ederek Allah’tan şifa istemeye
denir.” şeklinde devamlı ve ısrarlı tekrarlamanın hadislerde
tavsiye edildiğini bilmiyorum.
Rukyecilerin kendilerinin de kabul ettiği gibi,
günümüzde uygulanan rukyelerin bir kısmı şirk,
bir kısmı haram. Tabii, “benim yaptığım rukyede
haram veya şirk vardır” diyen çıkmaz. Acaba var
mıdır diye sorgulayan da pek çıkmaz. Günümüzde
yapılan bunca rukye çeşidi arasında “sünnet olan
rukye” diye bir bölüm açamıyorlar. Saydıkları ve
kendilerinin uyguladığı bunca rukye çeşidinin câiz
olduğuna dair delil getiremedikleri halde, kendilerinin
zinhar yanına yaklaşmadıklarını iddia ettikleri
ve başkalarının uyguladığı haram ve şirk olarak
kabul ettikleri rukyelerin dışındakilerde, yani
kendi yaptıklarında hiçbir sakınca olmadığını iddia
edip câiz görüyor ve uygulayabiliyorlar.
Yapılan büyünün nasıl yapıldığını ve hangi çeşit olduğunu
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 59~
anlayıp bilen kimse, o tür işlemleri cüzdanı kalın kimselerin
isteklerini gerçekten geri çevirip başkalarına hiçbir şekilde
büyü yapmayan kimseler mi bunlar diye sorgulanmalıdır,
demiyorum. Çünkü olmayan bir etkinin kaldırılmasından
bahsediliyor, sihir adına tümüyle insanları kandırmaya yönelik
uygulamalar, bunların yaptıkları.
Büyü bozan ayetlerden bahsediliyor. Etkisi bulunmayan,
hile ve kandırmacadan ibaret olan “büyü”yü bozan âyetler
varmış, bunlar okunmalıymış. Kim tespit etmiş olmayan
büyüyü bozan bu âyetleri? “Büyü bozan ayetler okununca
Allah (c.c.) görünmez ordularıyla büyünün hükmünü iptal
edip hastaya şifa verir.” denilmektedir. Peygamberimizin
izin verdiği rivâyet edilen rukyede, sadece bazı âyetlerin
okunması sözkonusu idi. Burada rukyelerden rukye beğenin.
Bu rukye çeşitlerinden hangisinin ne kadar câiz olduğunu
nasıl ispat edebilirler? “Allah (c.c.) görünmez ordularıyla
büyünün hükmünü iptal edip hastaya şifa verir.” denilmiş.
Rukyecinin yaptığı iş, sanki melekler ordusunu harekete geçirip
büyünün hükmünü iptal ettirmek, bir cinle yapıldığı
iddia edilen, insanın içine girip musallat olduğu iddia edilen
bir tek cin için Allah, görünmez ordusuyla da değil; görünmez
ordularıyla, etkisi olmayan büyünün hükmünü iptal
ettirecek…
Deniliyor ki: “Rukye yapacak kişi hastaya rukye yaparken,
o esnada hastadaki sihrin çeşidini öğrenip ona göre
program yapar, hastaya da evinde yapacağı programı yapmasını
tavsiye eder. İyileşinceye kadar rukyeye devam
eder.” Ashâbın uyguladığı rukyenin hiçbirinde böyle günlerce
devam eden bir programdan bahsedilmez. “Sihir ve cinin
âşık olması ise, tedavisi en zor olanlardan biridir, sabır ve
sebatla rukyecinin programına devam etmesi gerekir. Bu
Ahmed Kalkan
~ 60~
tür hastalar 3 ile 6 ay veya bir sene rukyecinin vereceği
programa göre tedavisi takip eder.” Rukyecilere göre cinler,
insanlara düşman idi. İnsanlara musallat olmak için yol
ararlardı. Şimdi de insanlara âşık olan cinler, onlarla evlenmek
isteyenler çıktı. Cinlerle insanların cins ayrımlarından
dolayı böyle bir şeyin olmasının mümkün olmadığını nakil
ve akıl yoluyla ileride cinlerden bahseden 2. kitabımızda
“Cinlerle Evlilik” başlığında genişçe izah edeceğiz. Yine, bu
şekilde aylarca tedavi süresinin olduğu, rukyecinin program
yapıp aylar boyu rukye denilen ne yapıldığı belirsiz şeylere
caiz demek mümkün değildir.
“Acemi rukyeciler hastaya fayda vereceğine içindeki
cini azdırabilir; kontrol edemez ve cin hastaya
karşı savaşı açıktan yapar.” Hastanın içine
cinin girmesinin mümkün olmadığını, Kur’an ve
Sünnetten yola çıkarak ispat edip ikinci kitapta
gündem edeceğim. Cinin insana musallat olduğu
ve bunu çözme iddiasıyla yapılan şey, rukye diye
uygulansa da, rukyecinin kendisini ve hastayı kandırmasından
başka bir şey değildir. “Biraz su alıp
sihir bozan ayetler okur, üfler.” Sihrin etki edeceğini
kabul etmeyen Kur’an’da, “sihir bozan âyetler”
diye âyetler olduğunu iddia etmek, olaya ne kadar
Kur’an ve Sünnet dışından bakıldığını gösterir.
“Rukyecinin okuyup verdiği suyu çoğaltır.” Aslında
suya okumak da ashabın, selefin yaptığı bir
şey değildir. Ne yani, bunlar mı rukye? Peygamberimiz
bunları mı tavsiye etti, bunlar, psikolojik
hasta olan herkesin içinde cin olduğu, sihir yoluyla
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 61~
cinlerin insana musallat olduğu inancına dayanan
ve insanın içinden sihri, cini çıkarmak adına uydurma
işlemlerden ibârettir. Peygamberimizin câiz
gördüğü rivâyet edilen rukye ile bunların ne ilgisi
var?
“Tekrar rukyeli su ile banyo yapılır” deniliyor. Peygamberimiz
rukyeli su ile banyo yapmayı tavsiye etmiş filan değildir.
Ya da bu tür işlemi câiz görmüş değildir.
Acı çehre tohumu, meyankökü şerbeti ve hacamat gibi
işlemler de Peygamberimizin caiz gördüğü rukye kapsamına
girip girmeyeceği tartışılacak uygulamalardır. Ve insana
musallat olduğu varsayılan cinlere, sihre karşı bugünkü rukyeci
diye geçinen üfürükçülerin bir uygulaması olduğu anlaşılmaktadır;
bu uygulamaların rukye ile, Peygamberimizin
caiz gördükleriyle hiçbir ilgisi yoktur.
Rukyeyi Kur’an ve Sünnet yasakladığı halde, bazı hadis
rivayetlerindeki izin verilen istisnâî kısmı öne çıkartan
rukyecilere göre, rukyenin hangi hallerde yapılabileceği
hadis rivayetlerinde belirtilmiştir. Bugünkü rukyecilerin
yaptıkları Kur’an’a uymadığı, ama onların bunu önemsemediği,
Kur’an’dan daha öne çıkarttıkları hadislere de kesinlikle
terstir.
RUKYE KARŞILIĞI KOYUN SÜRÜSÜ ALAN
ASHABLA İLGILI HADIS RIVAYETI
Rukyeciler, rukye yapmayı, âyet okuma ve dua etme
Ahmed Kalkan
~ 62~
karşılığında ücret almayı yasaklayan çok net hükümler içeren
Kur’an âyetlerini ve rukyeyi yasaklayan hadisleri yok
sayarlar; yaptıkları rukyeye delil olarak bu rivayeti ısrarla
gündeme getirirler. Bu hadis rivâyeti dışında rukye karşılığı
para veya mal alma hususunda önemsenecek delilleri
yoktur. Hâlbuki, bu rivayet sahih olsa bile, bu rivayette
sahâbîlerin ücret almalarının gerekçesi vurgulanmış; tedavi
edeceği kimsenin ve çevresindekilerin yüzüne karşı da
bu gerekçeyi söylemişler.
Ebu Said Hudri (r.a.) rivayet etmiştir: Rasûlullah’ın (s.a.s.)
sahabelerinden bir grup seferde idiler. Arap yurtlarından
birine rastlayıp orada misafir olmak istediler. Ancak onlar
bunu kabul etmek istemedi. O sırada kabilenin reisini akrep
sokmuştu. Her ne yaptılarsa çaresini bulamadılar. İçlerinden
bir kısmı “Şu gelen insanlara bir müracat etseydiniz,
belki onlarda bunun bir çaresi vardır.” dedi. Sababelere gelip
dediler ki “Reisimizi akrep soktu. Elimizden geleni yaptık,
fakat çare bulamadık. Siz bir şey yapabilir misiniz?” Sahabelerden
birisi “Vallahi ben hasta okumasını bilirim. Ancak
bizi misafir etmenizi istedik, siz kabul etmediniz. Eğer bunun
karşılığında bir şey vermezseniz hastanıza okumam.” dedi.
Bunun üzerine, bir sürü koyun üzerine anlaştılar. Sonra
gidip hastaya Fâtiha’yı okuyarak üfledi. Hasta (sanki)
bağlandığı ipten kurtuldu, bir deve gibi sapasağlam oluverdi.
Ebu Said der ki: sonra onlar sözlerini yerine getirip
koyunları verdiler. Sahabelerden birisi “koyunları taksim
edin.” dedi. Hastaya okuyan Sahabi, “Hayır! Önce Peygamber’in
(s.a.s.) yanına varalım. Meseleyi anlatalım, bakalım ne
buyuracak? Ondan sonra taksim ederiz.” dedi.
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 63~
Rasûlullah’ın yanına geldiler ve hâdiseyi anlattılar. Hz.
Peygamber (s.a.s.) hastaya okuyana “Fâtiha Sûresi’nin böyle
bir duâ olduğunu nereden biliyordun? Payınıza düşen koyunları
aranızda bölüşün, bana da bir hisse ayırın.” buyurdu.
Bir başka rivayet de şöyledir: Bu grup içinde bulunan sahabelerden
bazıları bunu hoş görmeyerek hastaya okuyan
arkadaşlarına, “Allah’ın kitabı karşılığında ücret aldın.” dediler.
Medine’ye geldikleri zaman da Rasûlullah’a “Ey Allah’ın
Rasûlü! Bu, Allah’ın kitabı karşılığında ücret aldı” dediler.
Bunun üzerine Rasûlullah (s.a.s.) şöyle buyurdu: “Allah’ın
kitabı karşılığında alınan ücret, ücretlerin en helâl
olanıdır.”121
Öncelikle belirtelim ki, Allah Rasûlü, Allah’a muhalefet
etmez, Allah’ın kitabının yasakladığı bir şeyi, bir haramı,
“en helâl” ilan etmez. Kur’an’a arzedildiğinde kaç yönden
Kur’an’a ters hususlar içerdiği için bu rivayet, sahih olamaz,
Allah rasûlü bu tür Kur’an dışı, akıl dışı sözü söylemiş
olamaz.
Peygamberimize neler söylettiriliyor, bakalım: Allah’ın
kitabı karşılığında alınan ücret, ücretlerin en helâl olanıdır.”
Peygamberimiz bu sözü söyler mi? “Âyetlerimi az bir
karşılık ile satmayın, yalnız Benden korkun”122 âyetine ters
düşüp âyetin zıddını hüküm olarak ilan eder mi? Rasûlullah’tan
rivâyet edilen şu sözlerine bakalım: “Kim Kur’an
okuyup Kur’an’ı insanların malını yemeye vesile edinirse,
Kıyâmet gününde yüzü etten soyulmuş bir kemikten ibaret
olarak Arasat meydanına gelir.”123 Bu tür sözlerine ters hü-
121 Buhari, Tıb 33; Müslim, Selâm 65; Ebû Dâvud, Tıb 19; Tirmizî, Tıb 20
122 2/Bakara, 41
123 Buhârî, Tecrid-i Sarih Terc. VII, 48; Beyhakî Aynî, Umdetul Kaarî
Ahmed Kalkan
~ 64~
kümler verir mi? Kur’an, kimlere şifâdır? Kur’an’a soralım
bu soruyu: “Kur’an’dan mü’minler için şifa ve rahmet olan
şeyleri indiriyoruz. Zalimlerin ise zarardan başka bir şeylerini
artırmaz.”124 Bu âyetin hükmüne göre, aç yolcuların
karınlarını doyurmayan kâfir ve zâlimlerin zararlarını arttırması
gereken Kur’an, onlara şifa oluyor; bu olmayacak
bir iştir. Kaldı ki, olay, bir akrep sokması, vücuda yerleşen
bir zehir Fâtiha okunur okunmaz iyileşiyor; vücuttaki zehir
Fâtiha okunarak tedavi edilebilir mi? Sünnetullaha uygun
mudur bu beklenti? Vücuda giren zehir cinsinden bir şeyi,
güncel örnekle korona virüsle komalık olmuş birini başka
tedavilere ihtiyaç duymadan sadece Fâtiha sûresi okuyarak
tedavi etmeye kalkmak sünnet mi kabul edilecek? “Bu tür
hastalara Fâtiha okuyalım, tedavi masraflarından hastayı
ve ülkeyi kurtaralım” diyebilir miyiz?
HADIS RIVÂYETININ TAHLILI
Yaptıkları rukyeye ve karşılığında aldıkları yüklü bir bedele
en önemli delil olarak bu rivayeti bulan rukyecilerin
bu rivayetlerin kendi akıllarıyla ve kendi din anlayışlarıyla
da çeliştiğini göstermeye çalışacağım. Bu rivayeti sahih
ve kendi rukye adıyla yaptıkları anormalliklere delil kabul
edenlerin çelişkilerini göstermek sadedinde şunları söyleyebiliriz:
“Sizler bizi konuk edip yemek yedirmediniz. Biz de,
sizler bızim için bir ücret ta’yîn etmedikçe size rukye yapmayız!”
Demek ki, herkesten ücret alarak rukye yapmak
yok, kendilerine insanî muâmele yapmayan, misafir ve aç
oldukları halde önlerine yiyecek koymayan kimselerden
ücret istiyorlar. Kıyas yapıp bu hadisi delil getirmek için
onların ücret aldığı kimseler de mü’min olmamalı, insanî
124 17/İsrâ, 82
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 65~
özelliklerden de mahrum olmalı. Buhârî, bu hadisi Fâtiha-i
Şerîfe ile duâ mukabilinde bir ücretin verilip alınmasının
hükmüne dair bir bâbında sevk etmiştir. Bu rivâyete göre
o sahabi de sadece Fâtiha okumuştu. Bugünküler rukye deyince
sadece Fâtiha’yı okumaktan mı bahsediyorlar?
Tevhid ehli, Allah’tan korkan, kendisine “hoca” denilen
ve dini temsil eden kişiler ağızlarından çıkan ve başkasından
kendisine yönelik sıvıdan insan fıtratı hoşlanmaz.
Kaldı ki, içinde nice mikrop ve zararlı bakteri de olabilir.
Şifa gelsin derken, hastalığa sebep olabilir. Sözgelimi korona
virüs, bu tür yolla çok rahat bulaşabilir. İnsanlar bu tür
sıvı yüzünden para kazanıyorsa ve din adına bunu savunuyorsa
kıyameti beklemek gerekir. Ashab, “Peygamberimize
sormadıkça bu sürüden almayız” dediler. Bu insanlar da
önce Kur’an’a, sonra Peygambere sormadan mı yapıyorlar
rukyede yaptıklarını?
BU HADIS RIVÂYETINDEN ÇIKAN HÜK ÜMLER
Bu hadis rivâyetine ters düştüğü için bazı âyetleri ve bu
rivâyete ters düşen hadisleri yok sayan kimselerin bu rivayetui
esas aldıkları zaman, bu rivayetten kendileri için
ancak şu deliller çıkar:
1- Hastaya sadece Fâtiha sûresi okunmalı. Bu hadis, hastaya
Fâtiha dışında Kur’an’dan herhangi bir âyet ve sûreyi
veya başka bir şey okumayı değil, sadece Fâtiha okumayı
rukyecilere câiz kılar.
Atâ ile Ebû Kâbe’ye göre hastanın üzerine Fâtiha okuduğu
için ve Fâtiha’yı öğretmek mukabilinde ücret almak caizdir.
Ahmed Kalkan
~ 66~
İmam Mâlik ile, Şafiî, Ahmed b. Hanbel ve Ebu Sevr’in mezhebleri
de budur. Zührî ‘ye göre ücret mukabilinde Kur’ân
öğretmek mekruhtur. Ebû Hanife ile diğer Hanefî imamlarına
göre ücret mukabilinde Kur’an öğretmek câiz değildir.
Meseleyi, kendilerinin rukyeci olduğunu ileri sürenler
Peygamberimizin müsaade ettiği Fâtiha sûresi okumakla
sınırlı rukyecilik yapıyorlarsa, yapabilirler, sadece Fâtiha
sûresini okuyarak bunun ücretini alabilirler. Tabii, bunu
yapmak için Allah’ın Kur’an âyetleri konusundaki uyarılarını
yok saymak, Peygamberimizin Kur’an okuma, rukye
yapma karşılığında kalkan ve benzeri bir şey alınca, bunu
cehennemlik bir suç ilan eden kaç tane hadisini görmezden
gelmek gerekiyor.
Fâtiha suresini okumakla yetinmeyip Kur’an’da ve sünnette
olmayan nice şeyleri de rukye adıyla tedavi programlarına
kattıkları, muskacılık yaptıkları, uydurma cin çıkarma
seansları tertip ettikleriyle ilgili en küçük bir delil bu
hadis rivayetinde yoktur. Psikolojisi bozuk veya beyninde
hastalık olan kimselere ya da epilepsi (sâra) hastalığı gibi
tıbbî çözümü olan hastalığa sahip olanlara doktor tavsiye
edeceğine muskalar yazarak tedavi etmeye kalkanların,
Rasûlullah’ın izin verdiği rivayet edilen rukye kalıbına girmeyen
başka şeyler yapanların ve bu vesile ile hastaların
ümitleriyle oynayıp onların sukut-ı hayale uğramasına vesile
olanların ve onların rahatsızlığını kendilerine geçim
kaynağı ve istismar alanı bulanların bu hadis rivâyetinden
veya benzeri başka rivayetlerden bir delil yoktur. Tevhid
ehli bir kimseye bu işleri yapmak bir tarafa, bu tür işleri
savunmak bile züldür.
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 67~
FÂTIHA SÛRESI VE K UR’AN ÂYETLERI ŞIFÂDIR
“Kur’an şifadır.”125 Bir ilâcın şifaya vesile olması için, o
ilacın kullanılması gerekir. Sadece reçetenin veya prospektüsün
okunmasıyla şifa beklenemez.
Kur’an şifadır; emir ve yasakları uygulandığı
durumda mânevî hastalıklarımıza, huzursuzluğumuza,
psikolojik sıkıntılarımıza şifadır. Şu kadar
sayıda okuyup üfleyerek, ağzımızdan tükrükler saçarak,
tüh tüh diyerek değil; okuyup amel ederek
Kur’an’dan şifa beklemeliyiz. Kur’an, hidayet kitabıdır,
fal kitabı, üfürük kitabı değildir. Dünyevî
çıkarlara âlet edilecek, okuyup üflenip geçim sebebi
kabul edilecek, rukye adıyla duâ edip para kazanılacak
bir kitap değildir. Kur’an’da şerrinden
Allah’a sığınmamız emredilen üfürükçü kimdir,
rukyeci kimdir? Aralarında nasıl bir fark vardır?
Kimse “ben üfürükçüyüm” demiyor, demez. Üfürükçüler
kendilerini hep rukyeci olarak tanıtırlar.
Hem de Kur’an ve Sünnete göre hacamat ve rukye
yaptıklarını söylerler.
Kur’an’da hacamat kelimesi bile geçmediği halde,
Kur’an’a göre nasıl hacamat yapılıyorsa, Kur’an’da geçmeyen
rukye, nasıl suya üfleniyor, muska yazılıyorsa ve bütün
bunlar Kur’an’a uygun nasıl hacamat ve Kur’an’a uygun nasıl
rukye oluyorsa, bu konudaki uzun sakallı rukyecilerin
Kur’an adını nasıl istismar ettiklerini görmüş oluyoruz.
125 10/Yûnus, 57; 17/İsrâ, 82; 41/Fussılet, 44
Ahmed Kalkan
~ 68~
2- Kendilerinden rukye ücreti alınan kimselerin kâfir
olması gerekiyor. Bu rivayete göre, ashâbın rukye ücreti aldığı
ve Peygamberin bu ücreti onayladığı kimseler kâfirlerden
almıştı bu rukye ücretini. Kıyas yapıp bu hadisten delil
getirmek için rukye karşılığı ücret istenip para veya mal
alınabilecek kimseler de mü’min olmamalı. Peki, kâfirlere
okunan Kur’an âyetleri şifa verir mi? Kur’an şifayı mü’minlere
hasrederken, zâlimlerin hüsranını arttıracağından
bahsediyor. Bunlar aç yolculara yiyecek ikram etmemiş
insanlar, en azından zâlim insanlar. Âyetler ise zalimlerin
zarar ve ziyanını arttıracağını açıklıyor.126 (“Ondan kolay
ne var, çoğumuz tekfirci, olmayanlarımız da tekfirci oluruz,
mü’minlerden para almamış oluruz” derler mi, eh, diyebilirler.
O zaman da biz deriz: Nice mü’minleri dışlarken, kâfirlere
üç kuruş para için bu yardım, onların hidâyeti dışında
onlar için samimi duâlar ne kadar câizdir? Cinleri imana
dâvet ediyorsunuz da, bu garibanları niye imana dâvet
etme ihtiyacı hissetmiyorsunuz? Mü’min olurlarsa, rukye
parası alamayız diye mi?)
3- Ücret alınan kimseler, insanî özelliklerden de mahrum
olmalı. Bu hadis rivâyetinde sahâbîlerin ücret almalarının
gerekçesi vurgulanmış; tedavi edeceği kimsenin ve çevresindekilerin
yüzüne karşı da bu gerekçeyi söylüyorlar: “Sizler
bizi konuk edip yemek yedirmediniz. Biz de, sizler bızim
için bir ücret ta’yîn etmedikçe size rukye yapmayız!” Demek
ki, herkese ücretle rukye okumak yok, kendilerine insanî
muâmele yapmayan, misafir ve aç oldukları halde önlerine
yiyecek koymayan kimselerden ücret istenebilir. Rukye
karşılığı ücret için para alınan kimseler insanî özelliklerden
de mahrum olmalı. Mü’min hastalara değil, insanî özelliklerden
de mahrum kâfirlere sadece Fâtiha okunuyorsa
126 17/İsrâ, 82
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 69~
rukye olarak bu hadisten delil getirip caiz bir iş yaptıklarını
söyleyebilir rukyeciler.
Ayrıca o sahabinin ne yaptığı o hadis rivayetnde açıklanıyordu:
“tükrüğünü topluyor ve o hasta adamın üzerine
tükürüyordu.” (hadisler, insanın hoşlanmayacağı bu tür
ifadeleri barındırmaz. Mevzuat kitaplarındaki ölçüye göre,
bir rivayetin sahih olmadığını anlamak için içinde hoş ve
kibar söz yerine, kaba ve çirkin sözlerin bulunması kastedilir.)
Rukyeci olduğunu söyleyen bugünkü bu tür işler
yapanlar da mı bu rivayetteki gibi yapıyor? Madem bu rivayeti
delil kabul ediyor bir rukyeci, aynen bu şekilde yapmak
zorunda. Hadis rivayetinin bir kısmını kabul edip bir
kısmını kabul etmemek olur mu? Kur’an okuduğu için değil
de, o mübarek ağız suyunu toplayıp hasta adamın üzerine
boca ettiği için para alabilir bir rukyeci. Çünkü hiç olmazsa
bir şey sarf etmiş oluyor, kendinden bir şeyi satmış oluyor.
Allah’ın kitabını satmaya cevaz verilemez, ama rukyeci ağzından
çıkanı satabilir. Tabii, bu şekilde insanı mı hastalandırırlar,
şifaya mı sebep olurlar? Korona virüs gibi bulaşıcı
hastalıklar daha çok insanın ağzından bulaştığına göre, bu
rukye hastalandırıcı rukye olmaz mı? Tevhid ehli, Allah’tan
korkan, kendisine “hoca” denilen ve dini temsil eden kişiler,
insan fıtratının rahatsız olacağı şekildeki bir uygulamayı
savunuyorsa kıyametimiz kopmuş da farkında değiliz
demektir.
4- Bu rivâyeti delil alanlar için; ücret alımı, bir defalık
olmalı, kimse bu işi meslek haline getirmemeli. Kur’an’a ve
sünnete ters düşen bu rivâyeti sahih kabul edip kendileri
için delil kabul edenler, unutmamalı ki, burada belirtilen
sahâbî, bir defa böyle şey yapmış, rukye karşılığı koyunun
caiz olup olmadığı konusunda önce şüpheye düşmüştü; bu
Ahmed Kalkan
~ 70~
şartlarla Peygamberimiz bu rivayete göre bu ücreti onaylamıştı.
Bu sahâbî, rukyeciliği meslek edinmiş ve devamlı
bundan geçimini sağlıyor değildi.
Bu şartlar, bu rivayeti diğer hadislerin ve ayetlerin önüne
çıkaranların bu rivayeti delil olarak alabilmeleri için
uymaları gereken şartlar. Eğer gerçekten bu rivayeti temel
alıyorlarsa, kendi içlerinde tutarlı olmaları beklenir. En
azından kendi vicdanlarında kendi yaptıklarını aklayacak
bir rivayet olmuş olur. Bu şartlara uymadıkları müddetçe
en küçük bir delilleri yoktur, kendilerini ve toplumu kandırmış
olurlar sadeceç Bakın; Buhâri, Tecrid-i Sarih şârihi
de diğer hadislerle ve âyetle bu rivâyetin çeliştiğinin farkında
olduğu için, yaptığı açıklamalarda şunları da söyler:
İzahıyla meşgul bulunduğumuz Ebu Said-i Hudrî hadisi ile
bunların teâruzuna gelince: Buna İbn-i Cevzî şöyle cevap
veriyor: 1) Ebû Said-i Hudrî’nin reislerine duâ ettiği Arab
kabilesi kâfir idi, onların mallarını almak câiz idi. 2) Hakk-ı
dayf (misafirlik hakkı) ve misafirperverlik vâcib iken bunlar
bir İslâm seriyyesini kabul etmemişlerdi.” Bu açıklamaya
göre, bu rivayeti delil almak için, mallarını almanın câiz
olduğu kâfirlere rukye yapılması gerekiyor ve müslümanlara
zulmeden birisine rukye yapılması gerekiyor. Peki,
mü’min kâfire dua edebilir mi? Kâfire ve zâlime rukye câiz
mi? Kur’an, Kur’an’ın zâlimlere şifa olduğunu değil; hüsranını,
zarar ve ziyanını arttırdığını bildiriyor. Bunlara nasıl
cevap verilecek?
Mü’minlerden hastalara karşı, insanî özelliklerini
kaybetmemiş kimseler için ve Fâtiha’dan
başka duâlar okuyup işlemler yaparak, rukyeciliği
meslek edinen kimseler açısından bu rivâyet, delil
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 71~
olmaz. Rukyeciler, sanırım bu sayılan şartların
hiçbirine riâyet etmedikleri halde, bu hadis rivâyetinden
yola çıkarak rukye ücretini câiz görüyorlar.
Meselâ, hiçbir rukyecinin bir hastaya karşı sadece
Fâtiha okuduğunu sanmıyorum. Sadece Fâtiha sûresi
okuyana, kimse “hoca” demez, para da vermez.
Hadis rivâyetini rukyeciler kendilerine delil alıyorlar.
Görüldüğü gibi incelendiğinde bu rivâyetin
rukyeciliği meslek edinmiş kimseler için delil olması
sözkonusu değildir. Peygamberimiz ne kendisi rukye
için bir ücret almış, ne de herhangi bir sahâbînin
rukyeciliği meslek edinmesine, bunu geçim kaynağı
olarak kabul etmesine onay vermiştir. Bu rivâyete
göre ashab, Peygamberimize sormadıkça bu sürüden
almayız dediler. Peygamberimiz de Fâtiha
sûresiyle rukye yapılmasına ve o tür insanlardan
mal alınmasına (Kur’an’a ve kendisinin nice sözlerine
ters olduğu için, izin vermesi, hele “Allah’ın
kitabı karşılığında alınan ücret, ücretlerin en helâl
olanıdır.” demesi, mümkün değildir ve o yüzden
Kur’an’a ve Sünnet’e ters düşün bu rivayet sahih
olamaz.) Sahih kabul edenler için de rukyeciliği
meslek haline getirip duâ ettiği için para talep
edenler için en küçük bir delil yoktur bu rivâyette.
Fâtiha’yı okuma dışında bütün yaptıklarına, Peygamberden
onay almış gibi sesleri nasıl da çıkıyor,
hayret!
Ahmed Kalkan
~ 72~
Mevdûdi şöyle diyor: Bu hadisten muskacılık ve üfürükçülük
dükkânı açmaya cevaz çıkarmadan önce, Arap toplumunun
o zamanki şartlarına göz atalım. Ebu Said Hudrî’nin
hangi şartlar altında bunu yaptığı önemlidir… Arabistan’da
durum şöyleydi. Bir yerleşim merkezi diğerinden 50-100
km uzaktaydı. Ve ikisi arasında hiçbir insan yoktu. O dönemde
yerleşim merkezleri arasında otel, han ve benzeri
yerler de yoktu. Bu durumda günlerce sürecek yolculukta
yiyecek satın alabilmek de sözkonusu değildi. Bunun için
Arabistan’da, bir yere misafir gelen kişiyi ağırlamanın ahlakî
sorumluluğu vardı. Misafirleri ağırlamayıp onlara ikram
etmemek, misafirlerin canına mal olabilirdi. Misafir
kabul etmemek Arabistan’da çok ayıp sayılırdı. Bu nedenle
Rasûlullah, ashabını misafir etmeyi reddeden kabilenin reisini
tedavi etmenin karşılığı olarak olayı değerlendirmiştir…
Rasûlullah burada, Allah’ın kitabı ile amel etmekten
daha iyi ne olabileceğine işaret etmiştir. Bunun yanısıra, bu
yolla Arap kabilesine Hakkın tebliği de yapılmış oluyordu.
Nitekim onlar Allah’ın kitabının bereketinden de haberdar
edilmişlerdi. Bu olay şehirlerde ve yerleşim merkezlerinde
oturan, muska ve üfürükçülük dükkânları açarak bunu
kazanç aracı edinenlere delil olamaz. Böyle bir amelin benzerine
ne Rasûlullah, ne ashab, ne tabiin ve ne de eimme-i
selef dönemlerinde rastlanamaz.127
Rukyeciliği meslek edinmiş, rukyecilik adı altında üfürükçülük
yapan, muska yazan, cin çıkarma işleriyle uğraşan,
Fâtiha dışında duâ diye neler okuduğu belli olmayan bu
kimseler hadis rivayetlerini ve hadis şerhlerini Kur’an’daki
delillerden daha fazla önemseyip buralardan hüküm çıkarttığı
için, delili oralardan vereyim:
127 Mevdudi-Tefhimu’l-Kur’an, İnsan Yayınları: 7/318-321.
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 73~
Buhârî’nin şerhinde şunlar ifade edilir: Eimme-i mezâhib
(mezhep imamları) ise bu bâbta ihtilaf etmişlerdir
(Niye ihtilaf etmişler, çünkü bu rivayete zıt, caiz olmadığını
kesin şekilde belirten sahih hadisler ve her şeyden önce
âyetler vardır da onun için). Zührî, ücretle ta’lim-i Kur’an
edilmesini kerih görmüştür ki, İmam Ebu Hanife ile ashâbının
mezhebi de böyledir. Sâdât-i Hanefiyye (Hanefî mezhebinin
önde gelen âlimleri) ta’lim-i Kur’an mukabilinde ücret
alınması caiz değildir, demişlerdir.
Hurmet-i istîcâre kail olan eimmenin mebnâ-yı ictihadları
şu asl-ı fıkhîdir (Ücret karşılığı Kur’an okumanın haram
olduğunu savunan imamların ictihadlarının dayanakları şu
fıkhî esastır): Her tâat ki, edâsı Müslümana hastır; o tâat
üzerine istîcâr câiz değildir. (Edâ edilmesi Müslümana has
olan sevaba girilecek şeylerden olan bütün ameller karşılığında
ücret almak câiz değildir.) Bunların edâsı mukabilinde
Allah’ın (âhirette) ihsan edeceği hazine ve lütfundan
başka bir yerden ücret alınması câiz değildir. Ücret almanın
haram olduğuna kail olan Hanefilerin hüküm çıkarttıkları
naklî deliller de şunlardır:
“Kur’an okuyunuz, fakat Hazret-i Kur’an’ı me’kel ve
vesîle-i intifâ’ edinmeyiniz!” kavl-i şerifidir.
“Kur’an okuyun, onunla amel edin, On(u okumak)
dan asla uzaklaşmayın, onun hakkında haddi aşmayın;
onun karşılığında ücret alıp yemeyin, onunla dünya
menfaati artırmayı talep etmeyin.”128
128 Ahmed bin Hanbel, Müsned II/428; Heysemî, VI/167); Şevkânî, Neylü’l-Evtâr,
V/322; Aynî, Umdetü’l-Kaarî, XII/95; S. Buhari, Tecrid-i Sarih Terc. VII/46
Ahmed Kalkan
~ 74~
Rukyenin, hem de para karşılığı yapılabileceğiyle ilgili
en önemli delil kabul edilebilecek, ancak Kur’an okuma
karşılığında para ve mal almayı yasaklayan âyet ve hadislerin
anlamlarına zıt olan bu hadis hakkında, öncelikle bu
hadisi şerh edenlerin sözlerine yer verelim: Buhârî, bu hadisi
Fâtiha-i Şerîfe ile duâ mukabilinde bir ücretin verilip
alınmasının hükmüne dair bir bâbında sevk etmiştir ki, bu
hadisin ifade ettiği hüküm cevazdır. (Demek ki, Buhârî, bu
rivayeti, Fâtiha’nın duâ olarak okunduğunda ücret konusunda
hüküm için bu hadis kullanılabilir. Fâtiha dışında bir
duâ için ücret alınma konusunda bir delil olmaz. –parantez
içi açıklamalar bana, Ahmed Kalkan’a aittir).
Müslümanın yapması gereken sevap umulan
ibâdet cinsinden bir ameli yapma karşılığı ücret
almak câiz değildir. Çünkü öğretme, hatırlatma,
ezan okuma, imamlık yapma; iyilik, tâat ve Allah’a
yakınlıktır ki, bu amelleri işleyenlerden bunları
yerine getirmelerini şâri olan Allah istemişti.
Bunların işlenmesi karşılığında Allah’ın lütuf ve
ikramının dışında başka bir yerden ücret alınması
câiz değildir.
Kur’an büyü yapanlar felâha ulaşamaz, ne yapsa, nereye
gitse başarıya erişemez129 diyor. Büyüyü bir hile (aldatma)
olarak açıklıyor. Büyüyü hayal olarak ifade ediyor.
Cinlerin ve şeytanın insanlara ve özellikle mü’minlere musallat
olamayacağını belirtiyor.130 Kur’an, Allah’ın ayetlerini
ucuz para karşılığında satmayın131 diyor. Hiçbir peygamberin
yaptıkları karşılığında insanlardan herhangi bir ücret
129 10/Yunus, 77
130 15/Hicr, 42; 17/İsrâ, 65; 16/Nahl, 99; 14/İbrahim, 22
131 2/Bakara, 41; 174-175
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 75~
almadığını132 belirtiyor. Kur’an okuma karşılığında para ve
kalkan gibi eşya almayı, birçok hadis cehenneme gitmek
olarak beyan ediyor. Dinimiz insanları kandırmayı yasaklıyor.
Muskacılığı nice âlim büyük günahlardan sayıyor, hatta
şirk diyen nice âlim vardır.
Rukye ile uğraşan, para karşılığı duâ ederek geçimini
temin edenler! Yaptığınız işleri Kur’an ve Sünnet
aynasında bir tartın. Size yakışmaz bu tür şeyleri
yapmak, savunmak. Adınıza hoca deniliyor, hocaları
muskacı seviyesine düşürüyorsunuz, hocaların vebalini
de sırtlanıyorsunuz. Halkın İslâm’a ve âlimlere karşı
bakışını da olumsuz hale getiriyorsunuz. Bunların
vebalini önemsemeden, onca delili bir tarafa bırakıp
sadece Fâtiha okuyunca ücret alınabileceğini ve bu şekilde
rukye yapılabileceğini hiç kendi mesleğinle ilgili
düşünme. Hayır! Kur’an okuma karşılığında da ücret
alınmaz. Yaptığınız iş ne para almayı hak ettiriyor,
ne savunmayı. Hele bir de kalkıp Peygamberimiz de
benzerini yaptı diye Peygamberimize iftira atmayın.
Bu hadisin Müslim şerhinden önemli bölümlerini aktarayım:
Âyetle yahut menkul duâlarla rukye yapmak caizdir.
Maamafih mesele ihtilaflıdır. Şâbi ile Katâde, Said b. Cübeyr
ve diğer bir cemaate göre rukye mekruhtur. Mü’mine gereken,
Allah’a tevekkül ederek bunu yapmamaktır. Çünkü
rukyenin Allah halketmedikçe bir zarar veya faydası yoktur.
133
132 11/Hûd, 29; 51
133 Sahih-i Müslim Tercüme ve Şerhi, Ahmed Dâvudoğlu, Sönmez Neşriyat, c. 9, s. 629
Ahmed Kalkan
~ 76~
Buhârî Şerhinden Tavsiye
Buhârî muhtasarı Tecrid-i Sarih şârihi Kâmil Miras, sözün
sonunda şu tavsiyelerde bulunur: Muharrir-i âciz bir
Buhârî hâdimi olmak itibarıyla eslâfın nassa müstenid olan
tarik-ı ictihâdını ta’kib ve müteahhirînin istihsan yolundan
udûl etmek kanaat ve mevkiinde bulunuyorum. Size de bu
tarik-ı selefi iltizam etmenizi tavsiye ederek derim ki: Yukarıda
terceme ettiğimiz ehâdîs-i şerifenin bize ilham ettiği
hakikate göre, Rasûl-i Ekrem (s.a.s.) Efendimiz Kur’an-ı
Azimü’ş-Şân’ın bir metâ-ı ticaret gibi îcar ve istîcâra tâbi tutularak
ibtizâlini istemiyor. Maddî hayatımızdaki şerâit edâ
ve istîfâdan müteâlî bulunması ve böylece Allah kelâmının
mevkı-i bülend ve ihtirâmda mahfuz kalması matlûb-ı şâri’dir.
Bu âlî gâyenin tahakkuku için Hz. Kur’an’ın ulüvv-i
şânına izâfetle hamele-i Kur’an’ın yalnız Allah’ın hazîne-i
kerem ü inayetine arz-ı ihtiyaç etmelerini tavsiye ve hamele-
i Kur’an’ı îcâr ve isticar yoluyla halka el uzatmaktan
tenzih ederim. Kur’an için istîcâr, Kur’an ile teberrük değil,
Kur’an’dan ve tilâvet-i Kur’an ile matlûb olan mukaddes gâyelerden
tamâmıyla tebâuddür.134
Belki bu Osmanlıca ifadeyi anlamayanlar vardır. Ben sadeleştirmeye
çalışayım: Buhârî hizmetkârı âciz bir yazar
olarak seleflerin nassa dayanarak tutmuş oldukları ictihad
yolunu takip ve müteahhirînin (sonradan gelenlerin) istihsan
yolundan dönme kanaat ve mevkiinde bulunuyorum.
Size de bu selefin yoluna tutunmanızı tavsiye ederek derim
ki: Yukarıda tercüme ettiğimiz hadis-i şeriflerin bize ilham
ettiği hakikate göre, Rasûl-i Ekrem Efendimiz Kur’an’ın bir
ticaret metâı/eşyası gibi kiralanarak hor kullanılmasını
istemiyor. Maddî hayatımızdaki şartları yerine getirip tümüyle
ihtiyacımızı karşılamaktan çok daha yüce olması ve
134 Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi, D.İ.B. Y., c. 7, s. 45-53
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 77~
böylece Allah kelâmının yüce konumunu ve saygınlığını koruması
Şâri’nin (Allah’ın) isteğidir. Bu yüce gayeye ulaşmak
için Hz. Kur’an’ın yüce şânına izâfetle Kur’an ehlinin yalnız
Allah’ın cömertlik ve yardım hazinelerine olan ihtiyaçlarını
(yalnız Allah’a) arz etmelerini (Kur’an karşılığında başkalarının
eline bakıp şahsiyetlerini rencide ettirmemelerini)
tavsiye ve Kur’an hâfızlarının okuduklarını satar, kiralar
gibi halka el açmaktan onları uzaklaştırırım (sakındırırım).
Kur’an karşılığında para istemek, Kur’an’la teberrük (bereketlenme)
değil; Kur’an’dan ve Kur’an okumakla beklenen
mukaddes gâyelerden tamamıyla uzaklaşmaktır.
RUKYECILIĞI MESLEK EDINMEK VE PARA
KARŞILIĞI HASTALARA DUÂ ETMEK
Büyünün ne olup olmadığını, cinlerin insana musallat
olup olamayacağını, beyinle ilgili sâra gibi hastalıkların istismarını,
rukyelerin içeriğini ve rukye adıyla yapılan muskacılık,
cin çıkarma gibi hurafelerle hastalığı istismar eden
ve hastaları sömüren zihniyeti daha sonra ele almayı düşünüyorum.
Bir hastaya duâ edilecekse, Allah rızası için duâ
edilir. Hiç duâ ettim diye hastadan para talep edilir
mi? “Efendim, biz belirli bir ücret söylemiyoruz.
Verirlerse alıyoruz.” Yani, “yan cebime koy” hesabı.
“Ücreti ne kadar?” “Gönlünüzden ne kopuyorsa…
Tabii biliyorsunuz, malzemeler pahalı, biz
de uzun süre program yapıyoruz. Ne uygun görürseniz…”
Duâ ibâdettir, hem de ibâdetlerin özü,
Ahmed Kalkan
~ 78~
iliği. İbâdet para karşılığı yapılmaz. Para karşılığı
yapılan ibâdetin kabul olacağı düşünülemez.
RUKYE KARŞILIĞINDA ÜCRET ALMANIN CÂIZ
OLMADIĞINA DAIR DELILLER
Ücret Karşılığı Kur’an Okumayla İlgili Âyet ve
Hadisler
“Âyetlerimi az bir karşılık ile satmayın, yalnız Ancak Benden
korkun.”135 Kur’an ile tedavi yaptığını söyleyen bir kimse,
Allah’ın ayetlerini duâ olarak bir kimseye okuma karşılığı,
bir menfaat elde edebilir mi? Ederse bu âyetin hükmüne
girmez mi? Konuyla ilgili diğer iki âyeti de kaydedeyim:
“Onların ardından (âyetleri tahrif karşılığında) şu değersiz
dünya malını alıp, ‘nasıl olsa bağışlanacağız’ diyerek
Kitab’a vâris olan birtakım kötü kimseler geldi. Onlara ona
benzer bir menfaat daha gelse onu da alırlar. Acaba Allah’a
karşı hakdan/gerçekten başka bir şey söylemeyeceklerine
dair kendilerinden, o Kitabın hükmü üzere mîsak/kuvvetli
söz alınmamış mıydı ve onlar Kitab’ın içindekini ders edinip
okumadılar mı? Hâlbuki âhiret yurdu, takvâ sahipleri/Allah’tan
korkanlar için daha hayırlıdır. Hâlâ akıllanmayacak
mısınız?”136
“...İnsanlardan korkmayın, Benden korkun. Âyetlerimi
az bir bedel karşılığında satmayın. Kim Allah’ın indirdiği
135 2/Bakara, 41
136 7/A’râf, 169
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 79~
ile hükmetmezse, işte onlar kâfirlerin ta kendileridir.”137 Bu
âyetler, öncelikle bir çıkar karşılığında Allah’ın âyetlerinin
gizlenmesi ya da uygulamadan kaçınılması yahut da menfaat
temin edenin çıkarına uygun te’vil edilip anlamının
değiştirilmesi ile ilgili olsa da, Allah’ın âyetlerini okuduğu
için karşılık olarak menfaat temin edenler için de anlaşılıp
değerlendirilmesine engel bir şey yoktur.
Zayıf ve uydurma rivayetleri değil, sahih hadisleri bu konuda
delil olarak sunacağım: “Kur’an okuyun, onunla amel
edin, On(u okumak)dan asla uzaklaşmayın, onun hakkında
haddi aşmayın; onun karşılığında ücret alıp yemeyin, onunla
dünya menfaati artırmayı talep etmeyin.” 138
Rukyeci geçinenler rahatlıkla diyebilir ki, “biz para almıyoruz.
Hastaya okuyoruz. Gönlünden kopan ne ise, onu
hediye olarak veriyor. Bunlar gibi yapan sahabiye Peygamberimiz
ne demiş bakalım: Übeyy bin Kâ’b: “Bir adama
Kur’ân-ı Kerim öğrettiydim de, bana bir yay hediye etmişti.
Durumu Rasûlullah’a söylediğimde: “Onu alırsan, ateşten
bir yay almış olursun demektir” buyurdular, ben de sahibine
geri verdim.”139
Sahabi, cehennemde ateşten bir hediyeye döneceğini
duyunca, aldığını sahibine geri vermişti.
Rukyeyi meslek edinenler de, sahabinin yaptığını
yapabiliyorsa, onları örnek şahsiyet olarak ilan
edeceğim. Güya sahabiden delil getiriyor, selefi
çizgi olarak onların yolunu takip ettiklerini iddia
137 5/Mâide, 44
138 Ahmed bin Hanbel, Müsned II/428; Heysemî, VI/167; Şevkânî, Neylü’l-Evtâr,
V/322; Aynî, Umdetü’l-Kaarî, XII/95; S. Buhari, Tecrid-i Sarih Terc. VII/46
139 İbn Mâce, II/157; S. Buhari, Tecrid-i Sarih Terc. VII/47-48
Ahmed Kalkan
~ 80~
ediyorlar, Peygamberimizin sünnetini yaptığını iddia
ediyorlar ya; bu konu onların samimiyet testinden
geçtiğinin delili olsun. Ubâde bin Sâmit: Ehl-i
Suffe’den birçok kimselere Kur’an öğrettim. Bu
öğrencilerimden birisi bana ok atılan bir yay hediye
etti. -Kendi kendime- ‘Bu bir mal/para değildir.
Özellikle bununla ben savaşlarda Allah yolunda
ok atacağım’ dedim. Bununla beraber, Nebî’ye
(s.a.s.) bu olayı arz ettim. Rasûl-i Ekrem cevaben
şöyle buyurdu: “Allah Teâlâ’nın Kıyamet gününde
boynuna ateşten bir halka takmasını arzu edersen
kabul et!”140
“Kim Kur’an öğretmesi karşılığında bir kavs/yay alırsa,
Allah ona ateşten bir yay kılâde yapıp boynuna takar.” 141
“Kim Kur’an okuyup Kur’an’ı insanların malını yemeye
vesile edinirse, Kıyamet gününde yüzü etten soyulmuş bir kemikten
ibaret olarak Arasat meydanına gelir.”142
“Kur’an okuyan, onunla Allah’tan istesin. Zira birtakım insanlar
gelecek, Kur’an’ı okuyacaklar ve onunla insanlardan
menfaat temin edeceklerdir.”143
140 Ebû Dâvud; S. Buhari, Tecrid-i Sarih Terc. VII/47
141 Dârimî; S. Buhari, Tecrid-i Sarih Terc. VII/48 (Bu hadislerin çoğunda Suffe talebelerinin,
öğretmenlerine hep kavs, ok yayı hediye ettikleri zikredilmiştir. ‘Bunların hediye
edecek başka şeyleri yok mu idi? Bunların hepsi de ok, yay sahibi mi idi?’ Evet, başka
şeyleri yoktu. Bunların tümü, fakir ve ihtiyaç sahibi kimselerdi. Ayrıca, bunların hepsi
mücâhid idi. Hepsinin de mâlik olduğu dünya malı okla yaydan ibaret idi. Ekserisi bâdiye
(çöl) halkından idi. En güzel yay bunlarda bulunurdu. Birbirini görerek hocalarına yay
hediye etmek istedikleri anlaşılıyor. -S. Buhâri, Tecrid-i Sarih Terc. VII/48-)
142 Aynî, Umdetü’l-Kaarî, XII/96; Beyhakî; S. Buhari, Tecrid-i Sarih Terc. VII/48
143 Tirmizî, V/179, hadis no: 2917; S. Buhari, Tecrid-i Sarih Terc. VII/48-49; Şevkânî,
Neylü’l-Evtâr, V/322; Aynî, Umdetü’l-Kaarî, XII/96
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 81~
Buhârî, Sahih-i Buhârî’nin “Fedâilu’l-Kur’an” bölümünde
“Kur’ân’ı; gösteriş, yeme ve övünme için okuyanlar”
diye bir başlık açmış ve ilk olarak şu hadis-i şerifi almıştır:
“Dünyanın sonunda birtakım insanlar gelecek ki, onlar basit
akıllıdırlar. Allah’ın kelâmını okurlar, ama okun yaydan
çıktığı gibi İslâm’dan çıkarlar. İmanları gırtlaklarından öteye
geçmez…”144 Buhârî’yi şerheden âlimlerden Kirmânî, bu
hadisle ilgili şu açıklamayı yapar: “Bu hadisin, konulan başlığın
ikinci kısmıyla, yani Kur’an’ı yeme vesilesi yapmakla
ilişkisi şudur: Kur’an okuma, Allah için olmazsa, elbette ya
gösteriş ya yeme vesilesi ya da benzeri bir şey için olacaktır.”
145
Peygamber ashâbından iki kişi bir gün bir mescide geldiler.
İmam namazdan selâm verince, cemaatten biri, bir
miktar Kur’an okudu; sonra da yardım istedi. Olaydan müteessir
olan sahâbîlerden biri: ‘Hepimiz Allah içiniz, O’na
aidiz ve O’na döneceğiz. Peygamber Efendimiz’i şöyle derken
işitmiştim: “Pek yakın bir gelecekte bir grup insan türeyecek,
bunlar Kur’an’ı âlet edip dilenecekler. Bu işi kimin
yaptığını görürseniz, sakın ona bir şey vereyim demeyiniz.”146
ÜCRETLE KUR’AN OKUMANIN FIKIHTAKI YERI
Âyet ve Hadislerden delilleri görmüş olduk. Şimdi Fıkıhtaki
yerini görelim: Allâme İmam Birgivî bu konuda şunları
söyler: “Onlardan kim âhiret işini dünyalık için yaparsa,
artık âhirette onun hiçbir payı yoktur.” O yüzden böyle bir
okuyuşun sevabı olmadığına göre gerçekte sevabın satışı
olan bu ücret nasıl câiz olabilir? Ma’dûmun (olmayan
144 Buhâri, Tecrid-i Sarih IX/301; XI/248
145 Kirmânî, Şerhu’l-Buhârî XIX/49; Kastalânî, İrşâdü’s-Sârî, VII/388
146 Fudayl bin Amr’dan, et-Tıbyân fî Âdâb-ı Hameleti’l-Kur’an, Muhyiddin Nevevî, s. 29
Ahmed Kalkan
~ 82~
bir şeyin) satışı ise câiz değildir. Var olduğu kabul edilse
bile, teslimi mümkün değildir.” Teslimin de mümkün olduğu
kabul edilse bile, bu, menfaatin bir şey karşılığı temlik
edilmesidir. Buradaki menfaat ise sevaptır, kıraat değildir.
Zira ücret veren sevabın hâsıl olmadığını bilse, mücerred
okuma karşılığı bir kuruş bile vermez. O yüzden sevap teslim
edilmeden ücrete hak kazanılamaz. Verdiğinin kıraat
şartına bağlı olmayan bir sıla (hediye) olması, okuyanın da
sırf Allah için okumuş bulunması mümkün değildir. Çünkü
veren verdiğini, ancak muradına göre okunması için verdiğindendir
ki, okunup okunmadığını izlemektedir. Okuyan
da bir şey verilmemesi halinde okumayacaktır.147
Kur’an-ı Kerim okumak da, bedenî bir ibâdet olma bakımından,
namaz ve oruç gibidir. Onun için, nasıl namaz ve
oruca ücret almak câiz değilse, Kur’an okumaya ücret almak
da câiz değildir. Bu, gerçekte bir sevap satma işidir ki,
insanın geçmiş zamanlarda yaptığı amellerin sevabını satışa
çıkarmasına benzer. Bunun da câiz olamayacağı nasıl
ihtilâfsız bir gerçekse, berikinin de câiz olmadığı aynıdır.148
El-İhtiyâr ve Mecmau’l-Fetâvâ’da: “Kur’an için herhangi
bir şey almak câiz değildir. Zira bu, ücret gibidir” denmektedir.
Ücrete benzeyen câiz olmazsa, ya ücret olarak alınan
nasıl câiz olacaktır?149
Hayreddin Karaman, bu konuyla ilgili şu açıklamayı
yapar: “Pazarlıklı veya pazarlıksız menfaat
karşılığında başkalarına Kur’an okumanın ve
okutmanın, Kur’an’a ve sünnete uygun ve faydalı
147 İbn Âbidin, Şifâu’l-Alil, s. 182 Naklen F. Beşer, s. 77
148 Birgivî Muhammed; Şerh’u Hadis-i Erbaîn, s. 75; İbn Âbidin, Şifâu’l-Alil, s. 182
149 İbn Âbidin, Şifâu’l-Alil, s. 179
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 83~
telâkki edilmesine imkân yoktur. Çünkü dört mezhebin
müctehid âlimleri ve mûteber kitapları şu
noktalarda ittifak etmişlerdir:
1- İbadette ihlâs, yani ibâdeti Allah rızası için
yapmak şart olduğu için menfaat karşılığı yapılanlar
ibâdet değildir.
2- Menfaat karşılığı okumak ve okutmak câiz
değildir. Alan ve veren günah işlemiş olur.150
“Rukye sünnettir” diyerek rukyeciler yaptıklarını Peygamberimiz’e
mal etmeye kalkamazlar. Peygamberimiz
Kur’an’dan âyet okudu ve şifa için duâ etti. Onun okuduklarının
ve onun duâlarının dışına çıkmak meşrû rukye sayılmaz.
Sünnet hiç değildir. Peygamberimiz duâ ettiğinden
dolayı kimden para aldı, kimden duâ gibi bir ibâdet karşılığı
hediye aldı? Rukyeyi meslek edinip geçim kapısı yapmak;
bu yol, yolmaktır, ama doğru yol değildir.
KENDILERINE RUKYECI DIYEN ÜFÜRÜKÇÜLERE
TAVSIYELERIMIZ
Daha önce, sosyal medya üzerinden kendisine uyarıda
bulunduğum bir rukyeciye, daha doğrusu rukyeciyim diyen
üfürükçüye yazdığım bir tavsiye yazısını buraya aynen
aktarıyorum.
150 Hayreddin Karaman, İslâm’ın Işığında Günün Meseleleri, 1. cilt, s. 113
Ahmed Kalkan
~ 84~
Yapılan işin bir müslümana, özellikle tevhid ehli şahıslara
yakışmayacak, ciddi anlamda vebali olan iş olduğunu
hatırlatıyorum. Zaten cinlerin insana ve özellikle Müslümanlara
musallat olamayacağını, büyünün etki etmediği
anlayışını kabul etmediğinizden yola çıkarak; anlaşılıyor
ki, nice hasta insanlara, “senin içine cin girmiş” diyerek
tuhaf tuhaf uygulamalar yaparak onların hastalığını istismar
edenlerden biri olabilirsiniz. Çoğunlukla üfürükçülüğü,
muskacılığı kabul etmez ve rukyeci olduğunuzu iddia
edersiniz. Siz yaptığınız işe rukye deseniz de, sizin ne yaptığınızı
tam olarak bilmemekle birlikte; savunduğunuz ve
yaptığınız işin, Peygamberin müsaade ettiği Fâtiha sûresi
okumakla sınırlı rukyecilikten öte şeyler içerdiğini, Fâtiha
okuduğunuz için ücret aldığınızı iddia edemeyecek, bir
sürü problemler içinde olduğunuzu sanıyorum. Ve bunları
savunmak yerine, ahiretinizi öne çıkartarak bir muhasebe
yapın, özeleştiri ile düşünün; siz o hasta ve cahil insanların
yerinde olsaydınız, sizin gibi birinin eline düşmek ister
miydiniz? İnsanları kandırmayın, onların hastalığını istismar
ve geçim kaynağı yapmayın. Ruhsal tedavi adıyla insanların
psikolojisiyle oynamayın, yanlış yere onlara ümit
vermeye kalkmayın. Dinimizin müsaade etmediği uygulamaları
terk edin. Ey rukyecilik yaptığını söyleyenler! Sizin
ne yaptığınızı siz daha iyi bilirsiniz. Ama ben sizin çoğunuzun
muskacılık yaptığınızı biliyorum. Uydurma cin çıkarma
seansları tertip ederek cin çıkarmaya kalktığınızı, hatta çoğunuzun
cin çıkarma işlemlerine rukye diye ad verdiğinizi
biliyorum. Büyü ile hiç uğraşmadığınızdan emin değilim.
En azından büyü bozduğunuzu iddia etmediğinizi sanmıyorum.
Korkarım, cinlerle iş yaptığınızı, belki gaybla ilgili
bazı şeylere muttali olduğunuzu da iddia edebilirsiniz.
Bunların bir kısmını yapıyor, bir kısmını yapmıyor da olabilirsiniz.
Ama, sizin gibi şahıslar bunları da, daha fazlasını
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 85~
da yapıyor, gariban cahil hastaları kandırıyorlar. Hastalar,
hoca dedikleri muskacı ve üfürükçülere ümit bağlıyorlar,
bu üfürükçülerin ise, o zavallıların hastalıklarını arttırmaktan
ve paralarını almaktan başka bir faydaları olmuyor.
Günahtır bunlar! Psikolojisi bozuk veya beyninde hastalık
olan ya da epilepsi (sâra) hastalığı gibi hastalığı olanları
doktora yönlendirmeniz gerekmez mi? O hastaların çoğu,
beyinlerinde hastalık bulunan ve tıp açısından bazılarının
tedavi imkânı olduğu kimseler.
Hastalara doktor tavsiye edeceğinize muskalar yazarak
tedavi etmeye kalkmanız, bilmiyorum başka rukye kalıbına
girmeyen daha neler yapmanız ve bu vesile ile hastaların
ümitleriyle oynayıp onların sukut-ı hayale uğramasına vesile
olmanız ve onların rahatsızlığını kendinize geçim kaynağı
edinip istismar fırsatı bulmanızdan bahsetmek gerekiyor.
Hacamatın ücretinden, rukye diye iddia ettiğiniz üfürükçülükten
para alınması caiz mi, demekten önce; insanları
kandırmak, onların zor durumlarından yararlanmak caiz
mi, büyü diye, cin insan içine girmiş diye olmadık şeyleri var
diye göstermeniz caiz mi, bunu hesaba katın. Sizi bilmem,
siz bunları yapmıyorsanız bile, rukye adıyla bu tür şeyleri,
hatta daha da çirkinlerini yapanları savunur durumda olmayın.
Bâtıl ve haramlara kapı aralayacak şekilde üfürükçülüğü
(size göre rukyeciliği) savunmaya çalışmayın. Önce,
tevhid ehli bir kimseye bu işleri yapmak bir tarafa, bu tür
işleri savunmak bile züldür. Kur’an şifadır; emir ve yasakları
uygulandığı durumda mânevî hastalıklarımıza, huzursuzluğumuza,
psikolojik sıkıntılarımıza şifadır. Şu kadar sayıda
okuyup üfleyerek, ağzımızdan tükrükler saçarak, tüh
tüh diyerek değil; okuyup amel ederek Kur’an’dan şifa beklemeliyiz.
Kur’an, hidayet kitabıdır, fal kitabı, üfürük kitabı
değildir. Dünyevî çıkarlara âlet edilecek, okuyup üflenip
Ahmed Kalkan
~ 86~
geçim sebebi kabul edilecek, rukye adıyla duâ satılıp para
kazanılacak bir kitap değildir. Kur’an şöyle dememizi emreder:
“Düğümlere üfüren üfürükçülerin şerrinden (Allah’a
sığınıyorum).”151 Kur’an’da şerrinden Allah’a sığınmamız
emredilen üfürükçü kimdir, rukyeci kimdir, aralarında fark
var mıdır, varsa ne kadardır? Bu eleştiri ve soruları gönlünüzün
tatmin olacağı, yarın hesaba çekileceğiniz hususlar
ışığında ele almaz, Kur’an ve Sünnet merkezli araştırmalar
yapmazsanız, yarın çok geç kalmış olabilirsiniz.
RUKYE KONUSUNDA UYARILAR
Hastalanınca Tedavi Olmak: İnsanın bedeni hastalandığı
gibi, beyni de hastalanır, iç dünyası, psikoloisi de rahatsız
olur. Her çeşit hastalık için tedavi olmak dinin tavsiye ettiği
husustur.
“Ey Allah’ın kulları! Tedâvi olun, çünkü Allah, yarattığı
her hastalık için mutlaka bir şifâ veya devâ yaratmıştır. Ancak
bir dert müstesnâ; o da ihtiyarlıktır.”152
Kendi hatamız veya imtihan vesilesi olarak hastalanınca,
hem sabretmeli, hem duâ etmeli, hem de esas olarak tedâvi
olmalıyız: “Her derdin bir devâsı vardır. Onun için, derdin
devâsı bulunduğu zaman o dert iyi olur.”153
Rasûlullah, Mescidinin yanında bir çadır hastane yaptırmıştı.
İslâm tarihinde ilk hastane sayılan bu çadırda, Rufeyde
isimli bir hanım sahâbî, hastabakıcılık görevi yapar,
yardıma muhtaç olanların yardımına koşardı. Rufeyde, ilk
151 113/Felak, 4
152 Tirmizî, Tıb 2; Ebû Dâvud, Tıb 1; İbn Mâce, Tıb 1; Ahmed bin Hanbel, III/156
153 Buhârî, Tıb 1; Müslim, Selâm 69, Fedâil 92; Ebû Dâvud, Tıb 1
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 87~
müslüman hemşire ve doktor kadın sayılır.154 Hendek Savaşında
kol damarı kesilmiş bulunan Sa’d ibn Muâz da bu
hanım sahâbînin çadırında tedâvi görmekte iken, Kurayza
olayında hakem olarak atanınca buradan alınıp Kurayza
yurduna götürülmüştür.
2- Şifanın; ilaçta, doktorda, rukyecide tedavi
cinsinde olmadığını, şifanın Allah’ın elinde olduğunu
kabul edip ona inanmak. Şâfî olan, şifa veren
sadece Allah’tır. “(O Allah) Hastalandığım zaman
bana şifâ verendir.”155 “Ben şöyle bir tedavi uygularım,
hiçbir şeyin kalmaz. Ben seni iyi ederim, şunu
yapınca iyileşirsin.” gibi ifadeler yanlış ve tevhidî
inanca zarar veren sözler olduğu gibi; rukye yapılan
yere “şifa merkezi” gibi adlar vermek, “ben
rukye yapayım, sâra hastalığından kurtulursunuz”
gibi sözler de câiz olmayan sözlerdir. Hele, “sana
cin musallat olmuş, bunu ben çıkaracağım”, “sana
büyü yapılmış, ben etkisiz hale getireceğim” gibi
Kur’an’da cin ve büyü hakkındaki hükümlere ters
sözler söylemek, insanları kandırmak, mümkün ki
cenneti dünya karşılığında satmak anlamına gelebilir.
“Eğer Allah sana bir zarar dokundurursa, hiç kimse onu
gideremez. Ve eğer sana bir hayır ihsan ederse, zaten O her
şeye kadirdir.”156
154 Sîretu İbn Hişâm, II/5-6
155 26/Şuarâ, 80
156 6/En’âm, 17
Ahmed Kalkan
~ 88~
“Ağrıyı kaldır ey nâsın rabbi! Şifa ver, Sen şifa verensin. Senin
şifandan başka şifa yoktur.”157 diye duâ ederdi Peygamberimiz.
3- Tedavi için öncelikle tıp alanında uzman olanlara müracaat
edilmelidir. Yaralanıp kanı kesilmeyen bir adam için
Hz. Peygamber Benû Enmâr kabilesinden iki kişiyi çağırıp
“Tıp ilmini hanginiz daha iyi biliyor?” diye sorunca, birisi
“tıbbın faydası var mıdır?” diye sormuştu. O zaman Rasûlullah
şöyle buyurdu: “Derdi veren dermânını da vermiştir.”
158
4- Hastalıklar için öncelikle ilaç kullanmak, bu ilaçlardan
da bitkisel ilaçları tercih etmek tavsiye edilir. “Allah
Teâlâ hastalığı da ilâcı da indirmiş ve her hastalığa bir ilâç
var etmiştir. Öyleyse tedâvi olun. Ancak, haram olan şeyle tedâvi
olmayın.”159
5- Kur’an da mü’minlere şifadır. Kur’an sûreleri ve âyetleri
de, mü’minler için şifâ ve rahmettir.160 Kur’an, doğru
yolu gösteren bir kılavuz ve şifâdır.161 O, Rabbimizden bir
öğüt, gönüllerde olan (dertlere) bir şifâdır, mü’minler için
bir hidâyet ve rahmettir.162
Kur’an, mü’minlerin imanlarını kuvvetlendirip,163 onlara
devâ olurken, münâfıkların da kalplerindeki hastalıklarını
arttırmaktadır,164 Kur’an, zâlimler için şifâ olmak bir
157 Buhârî, Merdâ 20, 38, 40; Müslim, Selâm46-49
158 Muvattâ, Ayn 16
159 Ebû Dâvud, Tıb 11
160 17/İsrâ, 82
161 41/Fussılet, 44
162 10/Yûnus, 57
163 9/Tevbe, 124
164 2/Bakara, 10; 9/Tevbe, 125
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 89~
tarafa, onların yalnızca ziyanını arttırır.165 İman etmeyenler
için Kur’an bir körlüktür.166
Kur’an, mü’minlere şifa iken, zâlimlerin ziyanını artıran
bir fonksiyon icrâ ettiğine göre,167 rukyecilerin zâlim, fâsık,
hatta müşrik kimselere rukye olarak âyetler okuyup tedavi
etmeye kalkmasında hiçbir fayda beklenmemelidir.
6- Kur’an’a göre esas önemli olan hastalık, kalplerde
olan mânevî hastalıktır, inanç hastalığıdır. Münâfıkların
kalplerinde hastalık (nifak ve haset hastalığı) vardır. Allah
da onların bu hastalığını çoğaltmıştır.168 Kur’an açısından
hastalığın en önemlisi, mânevî olduğu gibi; şifâ da, esas
olarak mânevî alan için sözkonusudur. Onun dışındaki hastalıklar,
nice hikmetlerle ilgili olarak peygamberlere de verilmiştir.
Bu hastalıkların imtihan, günahlara keffâret, derecelerin
arttırılması, sabır ve direnme gücü vererek insanı
olgunlaştırması... gibi olumlu yönleri de vardır. Hâlbuki
kalbî hastalıkların hiçbir olumlu yönü yoktur.
7- Cihad, şifa sebebidir. Kâfir ve münâfıklarla savaş, onların
mü’minler eliyle rezil edilip Allah’ın azâbına uğramaları
için gerekli olduğu gibi, Allah’ın mü’minleri gâlip
kılması ve mü’min toplumun kalplerine şifâ vermesi için
de bir sebeptir.169 Bu sünnetullahtan yola çıkarak, bugünkü
toplumun stres gibi çeşitli bunalımlar ve problemler içinde
yüzmesinin bir sebebi de Allah yolunda cihadı terk etmeleridir
diyebiliriz.
165 17/İsrâ, 82
166 41/Fussılet, 44
167 17/İsrâ, 82
168 2/Bakara, 10
169 9/Tevbe, 14
Ahmed Kalkan
~ 90~
8- Tedavi için ilaç gibi sebeplere yapışmakla birlikte,
duâ etmek de ısrarla tavsiye edilen hususlardan biridir.
Duâ ibâdettir. Her insan, nasıl ibâdet olan namazını kendisi
kılıyorsa, duâsını da kendisi yapar; esas olan budur. Peygamberimizin
kendisi için duâ ettiği gibi; “Allah’ım! Bedenime,
gözlerime ve kulaklarıma sıhhat bahşet.”170 Hz. Âişe (r.a.)
şöyle diyor: “Rasûlullah hastalandığında kendi üzerine
muavvizât sûreleri (İhlâs, Felak, Nâs sûreleri) okumak îtiyadında
idi.”171 Osman bin Ebi’l-Âs, müslüman olduğu günden
beri vücudunda bir rahatsızlık hissettiğini söyleyince
Hz. Peygamber (s.a.s.) ona: “Kendi elini vücudunda ıstırap
duyduğun yerin üzerine koyarak üç defa ‘bismillâh’ de, yedi
defa: ‘Eûzü billâhi ve kudretihî min şerri mâ ecidü ve ühâziru’
(Hissetmekte olduğum ve sakınıp sığınmaya çalıştığım
şeyin şerrinden Allah’a ve O’nun kudretine sığınıyorum)
de” buyurdu. Ben de bu şekilde yaptım ve Allah bendeki
ağrıyı giderdi. Şimdi âileme ve başkalarına hep bunu tavsiye
ediyorum.”172 Rasûlullah bir müslüman hastayı ziyâret
etmiş, ona şöyle duâ etmeyi öğretmiştir: “Allahumme Rabbenâ
âtinâ fi’d-dünyâ haseneten ve fi’l-âhireti haseneten ve
gınâ azâbe’n-nâr (Allah’ım, bize dünyada her çeşit güzellik
ve iyilik ver, âhirette de güzellik ve iyilik ver ve bizi cehennem
azâbından koru).”173
9- Ama Peygamberimiz ve ashâb gibi istisnâlar
hâriç hiç kimse, bir başkasının iyileşmesini, kendi
iyileşmesi kadar önemsemeyeceğinden, kendisi için
yaptığı duâ kadar başkasının duâsı samimi olmaz.
Tamam, Allah rızâsı için mü’minin mü’mine duâsı
170 Ebû Dâvud, Edeb 101; Ahmed bin Hanbel, V/42
171 Müslim, Selâm 51
172 Müslim, Selâm 67; Tirmizî, Tıb 29, Deavât 125; İbn Mâce, Tıb 36; Ebû Dâvud, Tıb 19
173 2/Bakara, 201; Tirmizî, Deavât 112
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 91~
değerlidir ve gereklidir. Ancak, esas önemli olan
hasta ile Allah arasında duâ ile bir diyalog, bir
iletişim oluşturmaktır. Başkası onun yerine duâ
edince, duâdan beklenen nice hikmetler gerçekleşmemiş
olacaktır. Hele, para karşılığı duâ yapanların
gönül dünyalarını duâya katmaları beklenemez.
Kaldı ki, Arapça duâ metinlerinin hemen
hepsinde “bana şunu ver, benden şunu gider” diye
birinci tekil şahıs zamiri kullanılır. Duâyı kim yapıyorsa,
kendisi için bir şey istemiş olur. Meselâ,
Felak ve Nâs sûrelerini birisi, başkası için okuyunca
“İnsanların rabbine sığınıyorum” der, kendisi
sığınmış olur, karşıdaki hasta sığınmış olmaz Allah’ın
kalesine.
Felak ve Nâs sûresini tekrar örnek vereyim: Psikolojik
hastalıklar için okunması tavsiye edilen Felak ve Nâs sûrelerini
kişi kendi rahatsızlığı için okunması gerektiği gibi
okursa hemen tedavi olmuş olur. Bu sûreler, İhlâs sûresiyle
birlikte tevhidî bilinç sûreleridir. Bu sûreleri inanarak ve
Allah’a gönülden duâ ederek okuyan kimse, ameliyatlık bir
tedavi görmüş olur ve iyileşmeyi beklemek için belirli veya
belirsiz zaman geçmesini beklemeden hemen iyi olmak demektir.
Bu netice, “koruyan sûreleri” tam bir iman ve teslimiyet
içerisinde ve samimi bir duâ edâsı içinde okumakla
gerçekleşir. “Gul”: Allah böyle deyin dediğine göre, Allah
kabul edeceği duâyı yapmamızı ister. “İnsanların Rabbine
sığınıyorum.” Kendisine sığınılan, kendisinden sığınılandan
sığınan kimseyi korumaya gücü yeten biridir. Çünkü O,
tüm insanların Rabbidir. Aynı zamanda meliki, yöneticisidir,
Ahmed Kalkan
~ 92~
ilâhıdır. Bu vasıflara sahip sığınılan zât, sığınan kimseyi bütün
zararlı ve şerli şeylerden korumaz mı hiç?
Bu okuduğu âyetlerdeki kavramları doğru şekilde öğrenip
“Rab”, “Melik”, “İlâh” insan hayatında nasıl bir yer kapladığını
ve Allah’ın nasıl her şeye hükmeden ve her şeye kaadir
olduğunu imanla birlikte diliyle ve gönlüyle dillendiren
ve bu inancını tazeleyen kimsenin zihninde ve gönlünde
oluşan bütün korkular, rahatsızlıklar, düzelmeyeceğini düşündüğü
şerli ve zarar verdiğini değerlendirdiği her şey küçülecek
ve kendisine sığındığı Allah’ın yardımını ve kendi
kalesine sığınanları açıkta bırakmayacağını, onları koruyup
gözeteceğine imanını vurgulayan kimse, bütün korku ve
vehimlerinden, şeytanî düşünce ve vesveselerin etkisinden
kurtulur. Eğer düşüne, düşüne, inana inana okursa Felak ve
Nâs sûrelerini, psikolojik açıdan tedavi olmuş olur.
Allah’ın rahmeti, insanın da gayreti olmadan kimse kötülüklerden
korunamaz. Ne var ki para için insanlara okuyan
rukyeciler, sanal koruyucu konumundadır, bu yaptığı okuma
işi de, içine gönlün ve samimiyetin girmediği formaliteden
öte gitmez.
10- Başkası için yapılan duâlar, anlaşılmayan kelimelerle,
âyet ve hadislerdeki duâlardan farklı başka ifadelerle olmamalıdır.
11- Suya okumak, okunmuş suyu içmek gibi uygulamalar
sünnette yoktur.
12- Mürekkeple yazılan duânın mikroplu suyunu içmek
veya kullanmak şeklinde sünnette bir uygulama yoktur. Din,
temiz olan yiyecek ve içeceklerden yararlanmayı emreder.
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 93~
13- Muska ile tedavi olmaz. Bir duâyı veya uydurma ve
hurafe simgeleri bir muska şeklinde boyna asmak yoktur.
Hiçbir rivâyette Peygamberimiz’in, duâ cümlelerinin herhangi
bir şeye yazılıp boyuna veya vücudun herhangi bir
yerine asılmasını tavsiye ettiğini görmemekteyiz.
“Hiçbir devenin boynunda kılâde/gerdanlık kalmasın.”
Mâlik: Zannederim bu yasak nazardan dolayı olacak” demiştir.
174 Ebû Ubeyd’in beyanına göre halk nazar isabet
etmesin diye develerin boynuna kirişten gerdanlık takarlarmış.
Peygamber (s.a.s.) onların hiçbir işe yaramadığını
göstermek için takılmasını yasak etmiştir.
“(İçerisinde sihre ya da küfre ihtimali bulunan anlaşılmaz
sözleri) okuyarak (hasta) tedavi etmek (rukye yapmak),
muska takmak ve sevgi rukyesi yapmak şirktir.”175
“Düğüm atarak üzerine üfleyen kimse sihir yapmıştır. Sihir
yapan ise şirk koşmuştur. Üzerine (muska, nazarlık gibi)
bir şey takan kimse, (Allah’a değil; taktığı şeye) güvenmiş
olur.”176
Kur’an âyetlerinin yazılarak insan üzerinde taşınması
Rasûlullah’tan bize ulaşmış bir sünnet değildir. Sünnet
olan, hasta kimseye okunmasıdır, boyuna asılması değil.
14- Cinciliğin her çeşidi sakıncalıdır. Cin çıkarma, cinlerle
evlenme iddiaları, cinlerle konuşma vb. hususların hemen
hepsi hastaları kandrırıp onları sömürme araçlarıdır.
174 S. Müslim, Libâs 105; Buhârî, Cihad; Ebû Dâvud, Cihad; Nesâî, Siyer
175 Ebû Dâvud, Tıb, 17
176 Nesâî, Tahrîmu’d Dem, 199
Ahmed Kalkan
~ 94~
Cinlerin nasıl bir varlık oldukları, insana musallat olup
olamayacağı, büyünün insana etki edip etmeyeceği, hastalık
için duânın önemi gibi konuları, inşaAllah bu kitabın
devamı mâhiyetindeki bu serinin diğer kitaplarındaileriki
sayfalarda istifadenize sunulacaktır.
15- Üfürükçülük gibi şerlerinden Allah’a sığınılacak
çirkinlikler: Üfürükçülük, câhiliyye Araplarının kendilerini
âfetlerden koruduğu inancıyla, cinlerden yardım dileyerek
söyledikleri bazı yabancı ve anlamsız ifâdelerdir.
Kur’an, üfürükçülük ve sihir yapanları, “düğümlere üfleyenler”
177 olarak tanıtır ve şerlerinden Allah’a sığınılmasını
tavsiye eder. Düğümlere üfleyenler, sihir ya da büyü
yapan kimselerdir. Bunlar, insanların duyu ve sinir sistemlerini
etkileyerek yanıltabilirler; daha doğrusu, telkine
müsait olan kişileri kandırabilirler. Bunu gerçekleştirmek
için, büyülerinde iplik veya mendil gibi bir şeye düğümler
atarak üzerine üflerler.
“İnne’r-ruka ve’t-temâime ve’t-tivelete şirkun /Kesinlikle
rukyeler, temîmeler (muskalar), tiveleler (muhabbet
muskası) şirktir.”178
“Her kim dağlama yaptırır veya başkasından
kendisine rukye yapmasını isterse, tevekkülden
uzaklaşmış olur.”179
177 113/Felâk, 4
178 Ebû Dâvud, Tıb 17, h. No: 3883
179 Tirmizî, Ahmed bin Hanbel rivayet etmiş; İbn Mâce, İbn Hibban ve Hâkim de sahih
olduğunu söylemişlerdir. El-Elbânî de bu hadisin sahih olduğunu söylemiştir (bkz.
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 95~
RUKYECILIĞI MESLEK EDINMENIN ZARARLARI
Rukyeyi savunan, onun câiz olduğunu ileri süren neoselefî
Suud’lu profesörlerden el-Uleyyânî, rukyeciliği savunsa
bile, rukyeciliği savunamıyor ve rukyeciliği meslek edinmenin
birçok zararı olduğunu şu şekilde gündeme getiriyor:
“Rukyede esas olan; hasta kişinin kendisinin Allah’ın kitabından
bir şeyler okuyup duâ etmesidir. İbâdet olan duâ,
para karşılığı yapılmaz. Para karşılığında ibâdet satılacak
yerler açılmaz. Rukyeciliği meslek edinen kişiler hem kendilerine
ve hem de diğer insanlara birçok zarar verir. Bunlardan
bazılarını sayalım:
Rukye yapan kimselere çok sayıda gelen gidenin olması
dolayısıyla, halk kalabalığa bakara, rukye yapan kimsenin
çok özel bir kimse olduğunu zanneder. Bu durumda insanların
gözünde; okuyan kimse, okunan şeyden, yani Allah’ın
kelşâmından daha önemli bir konuma gelmiş olur. Hatta pek
çok insan, okunan kelâmın önemini ve faydasını düşünmez
bile. Aksine gözler, sadece okuyana çevrilir.
Hem Peygamber ve ashâbının, hem de ilim ve faziletine
güvenilen İslâm âlimlerinin hayatlarını incelediğimizde, onların
hiçbirinin işini gücünü bırakıp sadece rukye yaparak
hastaları tedavi etmekle uğraştığını görmemekteyiz. Aynı
şekilde onlardan birinin bu işi meslek edindiğini ve bu alanda
insanlar arasında adı bu işle anılacak derecede meşhur
olduğunu da görememekteyiz. Halifelerden hiçbirinin hâkim
tayin ettikleri gibi hastalara rukye yapması amacıyla “okuyucular”
tayin ettiklerini bilmiyoruz. Hele bu işten para kazanıp
geçimini rukyecilikten temin eden hiç kimse bilmiyoruz.
Es-Silsiletu’s-Sahiha, s. 244).
Ahmed Kalkan
~ 96~
Şayet kendini hastaları rukye ile tedavi etmeye adamak,
bu işi meslek edinmek ve insanlar arasında bu işle şöhret
bulmak iyi bir şey olsaydı, bunu bizden önce yapan birileri
olurdu.
Hiç kimse sanmasın ki bu zamandaki hastalar diğer
zamanlardaki hastalardan daha fazladır. Büyük âlimlerin,
mezhep imamlarının kapısına yığılmadıkları halde, günümüz
insanlarının rukye yapmakla meşhur olan insanların
kapısına yığılmalarının sebebi, hasta sayısının çoğalması
değildir. Rukye yapanlara şöhret kazandıran esas neden;
onların özel bir mekânlarının olması, hastaları orata istedikleri
zaman karşılamaları ve onlara doktor ve fabrikatörlerin
yaptıkları gibi randevu vermeleridir.
İbn Teymiyye, hastalara rukye yapmak amacıyla bir
dükkân açsaydı, istedikleri zaman onları orada karşılasaydı,
bir satır bile kitap yazamazdı. Dolayısıyla ehl-i sünnet
âlimleri, bu işi sırf ince anlayışları ve derin bilgileri nedeniyle
yapmamışlar.
Bazen şeytanlar, insanların herhangi bir şahsa bağlandıklarını
gördükleri zaman, o şahsa -hem de o farkına varmadan-
yardım ederler. Nitekim insanlar, hastalara okuyan
birinin yanına, ancak onun hakkında anlatılan ilginç hikâyeleri
işittikleri zaman gidip kapısında izdiham oluştururlar.
Bu hallerin şeytanların hile ve aldatması olmadığından
emin olunmaz.
İnsanların kapısına akın ettiği bir “okuyucu”, yaptığı
rukye ile iyileştirdiği(!) hastaların çokluğunu gördüğü zaman,
kendisinin önemli bir kişi olduğunu zannedip gurur
ve kibre kapılabilir.
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 97~
Sözünü ettiğimiz türden bir rukyecinin durumu, insanların
kapısına yığıldığı bir doktor gibi değildir. Çünkü doktor,
belli bir ilaçla tedavi uygular ve ilacın sadece kendisi
tarafından tarif edilirse faydalı olacağını düşünmez. Aksine
tedavinin kendi şahsına değil, ilaca bağlı olduğuna inanır.
Fakat rukye yapan şahsın durumu böyle değildir. Zira o,
tedavinin, okuduğu Allah kelâmına değil de kendi şahsına
bağlı olduğunu düşünebilir. Çünkü bütün müslümanların
evinde Kur’an-ı Kerim vardır ve çoğu kimse de Kur’an okuyabilir.
Buna rağmen onlar, ille de o şahsın okumasını arzu
ederler. Bu da o şahsın gurur ve kibre kapılmasına ve kendi
kendine farklı düşüncelere kapılmasına neden olabilir.
Böyle bir durumdan uzak kalmak ise hiç kuşkusuz daha
hayırlıdır.
Bazı sahabîler duâlarının makbul olmasıyla meşhur olmuşlardır.
Meselâ Allah rasûlünün duâsının makbul olması
için duâ ettiği Sa’d bin Ebî Vakkas gibi. Buna rağmen müslümanların
duâ talep etmek amacıyla grup grup bu şahısların
kapılarına yığıldıklarına dair bir bilgi bize ulaşmamıştır.
Bir şahsa aşırı ilginin o şahsı fitneye düşürmeyeceğinden
ve kibre yöneltmeyeceğinden emin olunamaz. Bu tür
durumlar; gurur, kibir ve riyâya sebep olur. Bu, tıpkı bir kişiyi
yüzüne karşı övmek gibidir, hatta ondan daha tehlikelidir.
Rukyecilik, insanlar için, özellikle avam tabakası için zararlıdır.
Çünkü onlardan bazıları, Allah’tan ve O’nun kelâmından
daha çok rukyeciye güvenip bağlanmakta, hatta
şifanın rukyecinin zâtıyla alâkalı olduğunu zannetmektedir.
Bunun nedeni ise, onların, pek çok sâlih âlim dururken
hastaların o şahsın kapısında izdiham oluşturduklarını
Ahmed Kalkan
~ 98~
görmeleridir. Bu tür okuma, rukyecinin kendisi için de zararlıdır.
Çünkü bu tür okumada şöhret, gurur, kibre kapılma
ve rukye konusunda selefin uygulamadığı bir yöntemlere
başvurmak sözkonusudur.
Sadece insanlara rukye yapma işiyle meşgul olan bir kişinin
durumu, yalnızca insanlar için duâ etmekle meşgul
olan birinin durumuna benzemektedir. Zira rukye ve duâ
aynıdır. Dolayısıyla bir ilim ehlinin insanlara; “gelin, sizin
için duâ edeyim!” demesi ve (sonra onların para vermelerini
beklemesi) hiç yakışır mı? Selefin yolu bu mudur?
Ömer bin Hattab, diğer sahâbîler ve tâbiîn, kendilerinden
duâ istenmesinden hoşlanmazlar, “biz peygamber miyiz?”
derlerdi.
Bu tür okuma yönteminin yaygınlaşması, halk tabakasının
ve ilim sahibi olmayan insanların, rukye konusunda
doğru olanın bu yöntem olduğunu zannetmelerine neden
olabilmektedir. Böylece insanlar, hep başkalarından rukye
talep eder hale gelmekte ve bu konudaki sünnet unutulmaktadır.
Nitekim sünnet olan, insanın kendi kendine
rukye yapması, göklerin ve ve yerin Rabbinin huzurunda
boyun bükerek O’ndan şifa talep etmesidir.”180
RUKYECILERIN TERK ETMELERI GEREKEN
YANLIŞLARI VE BIRAKMALARI İCAP EDEN
MESLEKLERI
Tedaviyi, tıbbı kabul etmeyip uzmanlığı önemsememek
ve ehil olmadığı alanda doktorluk yapmaya kalkmak,
180 Ali b Nufeyyi el-Uleyyânî, Ehl-i Sünnet Akîdesine Göre Rukye, Guraba Y., s. 151 vd.
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 99~
Şifayı sadece Allah’a ait kabul etmemek, kendisinin hastaları
iyi ettiğini ilan ve reklam ederek eş-Şâfi’ye ortak olmaya
kalkmak,
Tedavinin öncelikle tıp ağırlıklı olması gerektiğini kabul
etmemek,
Hastanın sağlığına kavuşması için fiilî duâ cinsinden şifa
talebi olarak ilaç ve ameliyat gibi tedavileri terk etmek,
Kur’an’ın şifa kaynağı olduğunu kabul edip onu yaşamayı
önemsememek, İlacın nasıl kullanılacağını tarif eden
âyetleri yaşayıp hayata yansıtmanın gerekliliğini önemsememek
ve hastalara bu yolda nasihat etmemek,
Kur’an’ın hastalık deyince esas olarak mânevî hastalıkları
önemsediğini, onun da nifak ve şirk gibi hastalıklar
olduğunu; onların tedavisinin çok daha önemli olduğunu
unutmak,
Allah yolunda cihadın stres gibi psikolojik hastalıklar
için önemli bir ilaç kabul edildiğini yok saymak,
Duâda esas olanın, hastanın kendisinin veya en yakınlarının
duâsı olduğu, Rabbimizin mü’minlerden kendilerinin
dua etmesini istediğini, bunun daha önemli olduğu gerçeğini
gizlemek,
Başkasının (özellikle para karşılığı ve meslek icabı) duâsının
Peygamber ve ashabın duâsı gibi istisnalar dışında kişinin
kendi duâsından daha önemli ve emredilen cinsten
olmadığını değerlendirememek,
Ahmed Kalkan
~ 100~
Rukyecilik yaparken, yaptığı duâların Kur’an’daki duâlar
ve sünnette Peygamberimizin yaptığı duânın dışına taşmaması
gerektiğini düşünmemek,
Suya okumak, okunmuş suyu hastaya içirmek gibi uygulamalar
yapmak, mikroplu suyu şifalı diye hastaya içirmek,
Yazı mürekkebi, zaferan veya filan hayvanın kanı gibi
yazı araçlarıyla yazılan yazıyı hastaya içirmek,
Dinimizin yasak saydığı muskacılıkla uğraşmak,
Cin çıkarma, büyü önleme görüntüsü altında cinlerle iletişim
gibi yalana dayalı uygulamalar yapmak,
Kur’an’da kendisinden Allah’a sığınılması istenen üfürükçülük
yapmak gibi sapkınlıklardan sakınmaları gerekiyor.
Cinlerin iman edip Allah’a tevekkül edenlere hiçbir
nüfuzları, etkileri olmayacağından, hastalara tevhidî bilinç
vermeye çalışmaları gerekir. Rukyeci geçinen ve bu işi meslek
edinen kimseler, rukyecilik gibi bir mesleğin hiç tavsiye
edilmediğini ve hele bugünkü uygulandığı şekilde hiçbir
şekilde câiz olmadığını bilmeleri gerekiyor.
Şa’bi, Katade, Said b. Cübeyr ve diğer bazı âlimlere göre
ise, rukye tedavisi mutlak şekilde mekruhtur.181 Onlara göre;
sihir şâibesi olmamak şartıyla ruhî ve bedenî kurtuluş için
tesirli duâlarla kişinin kendi kendisine rukyesi (okuyup
üflemesi) câiz olmakla beraber, istirkâ yani kendini başkasına
okutmak, okuyup üfleme talep etmek, Allah’a sığınıp
duâ etmek için başkasının aracılığını dilemek manasını
içine almış olması itibarıyla dinen hoş görülmüş değildir.
Hele bugünkü uygulamalar kesinlikle câiz değildir.
181 Hasan Karakaya, İslam Akaidi, s. 226
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 101~
KUR’AN’DA RUH SAĞLIĞI, PSIKOLOJIK DENGE VE
HUZUR
Kur’ân-ı Kerim, hastalık nedenleri olarak rûhî etkilere
büyük ölçüde yer verir. Üzüntü ve rûhî bunalımları hastalıkların
baş nedeni sayar: “Dediler ki: ‘Vallahi sen, Yusuf’u
ana ana hasta olacaksın yahut öleceksin!”182 Hastalıkların
nedenlerini genellikle rûhî etkenlerde gören Kur’an, ruh
hekimliğinin önemine işaret etmiştir. İnsanları özellikle
psiko-somatik hastalıklardan korumayı hedeflemiştir. Ruh
hastalıkları daha çok, sıkıntı, elem, çatışma, kaldıramayacak
kadar ağır yük yüklenme gibi nedenlerden kaynaklanır.
Kur’an Allah’a, kadere, âhirete imanı, tevekkül ve sabrı
emrederek, ruhsal gerilimleri hafifletici, sıkıntıları giderici,
bunalımları yok edici esaslarıyla psikoz ve nevroz gibi hastalıkların
büyük ölçüde önüne geçer.
Kur’anda ruhsal hastalıkları önlemeye yönelik genel
esaslar vardır: “De ki: ‘Ey nefislerine karşı aşırı giden kullarım,
Allah’ın rahmetinden ümit kesmeyin. Allah bütün günahları
bağışlar. Çünkü O, çok bağışlayan ve çok merhamet
edendir.”183
“Sapıklardan başka kim Rabbinin rahmetinden umut keser?”
184
“Eğer Allah sana bir zarar dokundurursa onu, yine O’ndan
başka kaldıracak yoktur ve eğer sana bir hayır dilerse,
O’nun keremini de geri çevirecek yoktur. Hayrını, kullarından
dilediğine verir. O bağışlayan, merhamet edendir.”185
182 12/Yûsuf, 85
183 39/Zümer, 53
184 15/Hicr, 56
185 10/Yûnus, 107
Ahmed Kalkan
~ 102~
Kur’an, insanın ruh sağlığının esası olan iç huzurunun
sağlanması yolunda somut adımlar atar.
Bu somut adımların başında “zikrullah” gelir.
İman eden insanlar Allah’ı zikredip anmakla, Allah’a
bağlılıklarını hissetmekle iç huzuru elde ederler.
Yalnızlıktan doğan tedirginlik ve gerginlikten
kurtulurlar. Bu iddiâyı özellikle hastalar ve yaşlılar
üzerinde yapılan gözlemler isbat etmektedir.
Yalnız kimselerin “zikrullah”ın verdiği iç huzuru
sâyesinde psikolojik bir dinamizm kazandıkları
görülmüştür. Ruhun dinçleşmesi insan bedenine de
müsbet bir şekilde yansımaktadır.
Bu gerçek Kur’an’da şöyle ifâdesini buluyor:
“Onlar iman eden ve Allah’ı zikretmekle gönülleri huzur
bulan kimselerdir. İyi bilin ki ancak Allah’ı zikretmekle gönüller
huzur bulur.”186
Bu âyet-i kerimede, ancak Allah’ın zikriyle gönüllerin
mutmain olup huzur bulacağı belirtiliyor. Gönüllerin huzur
bulacağı, doyuma ulaşacağı zikir; Kur’an okumak, namaz
kılmak, sübhânallah, elhamdü lillâh, Allahu ekber, lâ ilâhe
illâllah gibi ifâdelerle Allah’ı hatırlayıp anmak, Allah’la beraber
olmak veya Allah’ı kalpte ve zihinde tutmaktır. Allah’ı
zikir, insanın gönlüne sevinç ve huzur verir.
Sıkıntı, bunalım ve huzursuzluklar ise ruh sağlığını tehdit
eden en büyük etmenlerdendir. Bu etmenlere ve bunları
doğurabileceği psikolojik hastalıklara şifâ olarak Kur’an reçetesi,
“zikrullah” ilâcını teklif ve tavsiye eder.
186 13/Ra’d, 28
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 103~
Her çeşit ibâdet ve zikir, insanı Rabbine yaklaştırır. Kendisinin
O’nun koruma ve gözetiminde olduğu duygusunu
verir; bağış umudu güçlenir, içinde gönül rahatlığı oluşur,
üstüne sekînet ve huzur iner. “İyi bilin ki kalpler, ancak Allah’ın
zikriyle tatmin olur, huzur bulur.”187; “Allah’ı çok zikredin;
umulur ki bu sâyede kurtulursunuz.”188
Rasûlullah (s.a.s.) da, Allah’ı zikretmenin insanın içinde
huzur ve sükûnet yaydığını dile getirmiştir: “Bir topluluk
Allah’ı zikretmek üzere otururlarsa, melekler onları kuşatır,
rahmet onları kaplar, üzerlerine sekine (huzur, feyiz) iner ve
Allah onları yanındakilere (meleklere) zikreder.”189
Allah’ı zikretmeyen kâfir veya gâfiller, dünyada da ıstırap
ve stresden, bunalım ve şikâyetlerden kurtulamaz,
huzûr-ı kalp denilen saâdeti yakalayamaz. Ve esas mutluluğun
âhirette olduğunu bilen ve unutmayanlar için, bu istekleri
de zikir sâyesinde olacaktır: “... Allah’ı çok zikreden
erkekler ve zikreden kadınlar için Alla bir mağfiret ve büyük
bir mükâfat hazırlamıştır.”190 Şeytanın vesvese ve tuzaklarına,
haramları güzel gösterip mü’mine Allah’ı ve kendisinin
müslümanlığını unutturmasına karşı en etkili silâh; kişinin
diliyle, kafasıyla, gönlüyle ve her organı aracılığıyla yaptığı
eylemleriyle zikretmektir, duâ etmektir.
Allah’ın zikri, kulunu kendine yaklaştırır, onu gözetimine
alır, nimet ve rızâsıyla dolar, kendini güven ve huzur
duyguları kaplar. Zikir, kesinlikle ruhu canlandırır. Allah’ın
rızâsı ve bağışı yolunda umudunu güçlendirir, rahatlama
ve mutluluk duyguları verir. Rasûl-i Ekrem (s.a.s.): “Allah’ı
187 13/Ra’d, 28
188 62/Cum’a, 10
189 Müslim, Zikir 25, 30, hadis no: 2689, 2700; Tirmizî, Deavât 7, hadis no: 3375
190 33/Ahzâb, 35
Ahmed Kalkan
~ 104~
zikredenle zikretmeyen, diri ile ölü gibidir.”191 Zikir, stres ve
kaygıya sebep olan anlayış ve psikolojiyi giderir. Kalp, âdeta
Allah’ı zikretmek için yaratılmıştır. Zikir, kalbin kasvetini,
katılık ve karanlığını giderir; Gam ve kederi, hüzün ve
tasayı, gönül darlığı ve can sıkıntısını dağıtır. Allah’ı zikreden
insan, nimetlerin farkına varıp şükreden insandır, zikir
ve şükrü yüzünden anlaşılan, devamlı tebessüm içinde
olan kimsedir.
Kalplerin ancak Allah’ı zikretmekle tatmin olabileceğini
bildiren Ra’d sûresi 28. âyetini açıklarken,
Bayraktar Bayraklı şunları söyler: “Âyette
yer alan “zikir” kavramı, Allah’ı anmak ve düşünmek
mânâlarını ifade etmektedir. İnsanın Allah’ı
düşünmek üzere yoğunlaşması, kalpte bazı değişimleri
meydana getirmektedir. Bu değişimlerin en
önemlisi, en dirini ve en kalitelisi, tatmin denen
doyum merhalesini yakalamasıdır. “Kalp”, gelişme
ve değişme süreci içinde daima yeni merhalelere geçer
ve geçmeye de âşıktır. Doyuma ulaşmadan, onu
daha aşağı bir seviyede tutmak ve onu orada hapsetmek,
ona yapılacak en büyük zulümdür. Mânâsı
değişim olan “kalp”, daima daha şerefli merhalelere
uzanarak huzurunu bulacaktır. Madde âleminde
duyulacak olan lezzet ve doyumun ötesinde
daha kaliteli lezzet ve doyumların olduğunu kalp
bilir ve daima onlara sevdâlı olduğunu insana hissettirir.
Kalp ile akıl, beraberce ilâhî bilgi ve ilâhî
nur sâyesinde bu merhaleleri aşmak isterler. Bu
191 Buhârî, Deavât 67
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 105~
merhalelerin en sonu, Allah’ı düşünerek varılan
doyum noktasıdır. Kalp o noktada bir karara ulaşır.
Bütün değişimlerden geçerek değişmeyene ulaşma
merhalesi dediğimiz bu mertebe, mutluluğun en
son noktası olmaktadır.”
Zikir şuurları diri tutar, gönülleri gafletten korur. Zikir
ilaçtır, zikir iksirdir, zikir âb-ı hayattır, zikir canlara can
katan merhemdir. Zikir yoksullukları kanaat zenginliğine,
yalnızlıkları ebedi ve bitmez dostluğa, mahrumiyetleri ilâhí
ilgiye dönüştürür. Zikir dünyalık korkuları giderir, endişeleri
umuda çevirir, hayalleri götürür; onun yerine solmaz
gerçekleri yerleştirir. Zikir boş kuruntular (ümniyye) yerine
Allah’ı bilme, takdir etme, önünde kul olarak eğilme
ve O’ndan isteme cesareti arama ümidini verir. İnsan, zikir
sâyesinde, iç dünyasında oluşan huzur, sükûnet, doygunluk,
tatmin ve ilâhî aydınlığın yardımıyla, hayatın geçici ve
iğreti çemberini yarıp zorlukları aşarak, geldiği yer olan
ana vatanı, baba ocağı Cennet’e geldiği gibi saf ve temiz bir
şekilde geri dönme imkânını elde eder. Zikirle insan ayrı
bir güç ve olgunluk kazanır. Allah’ın da insanı zikretmesi,
ancak kişinin gereği gibi Allah’ı zikretmesiyle mümkün
olacaktır.192 İnsan, Allah’ı zikretmez, unutursa; Allah da onu
terkeder, hidâyet ve rahmetini keser; yani mecâzi anlamda
Allah da onu unutur:
“Onlar Allah’ı unuttular, Allah da onları unuttu!”193
Zikir çeşitlerinin en üstünü, Kur’an okumaktır. Bu yüzden,
kalbin temizlenmesinde, psikolojik problemlerinin
çözümünde ve ruhun şifa bulmasında büyük yeri vardır.
192 2/Bakara, 152
193 9/Tevbe, 67
Ahmed Kalkan
~ 106~
“Biz Kur’an’dan mü’minlere şifa ve rahmet olan şeyler indiriyoruz.
Zâlimlerin ise ancak hüsrânını/ziyanını artırır.”194
“Ey insanlar! Size Rabbinizden bir öğüt, gönüllerindekine
bir şifâ, mü’minler için bir hidâyet ve rahmet gelmiştir.”195
“... De ki: ‘O, iman edenler için hidâyet/doğru yolu gösteren
bir kılavuzdur ve şifâdır. İman etmeyenlere gelince, onların
kulaklarında bir ağırlık vardır ve Kur’an onlara kapalıdır...”
196
Günahların bağışlanması, Cehennemden kurtulmak,
Cennete girmeyi başarmak için Kur’an okumanın faziletini
ortaya koyan hadisler, günahkârlık duygusundan doğan
nefisteki stresten kurtulmak için, Kur’an’ın çok önemli bir
ilaç olduğunu gösteriyor. Kur’an, yalnızca günahkârlık hissinden
dolayı insanın içinde oluşan gerginliğin değil; aklî
ve psikolojik bunalımlar ve ruhî rahatsızlık durumlarının
hepsi için bir ilaçtır. Kur’an, kalplerde olanın, gönüllerdeki
şüphe ve aşırılıkların şifasıdır.
Onda hakkın bâtılı nasıl giderdiğinin, eşyayı olduğu gibi
görmeyi sağlayan bilgi, düşünce ve kavramayı bozan şüphe
hastalıklarını nasıl yok ettiğinin açıklaması vardır. Onda
hikmet, korkutma, özendirme ve kalbin iyi olmasını sağlayacak
ibret alınması gerekli şeyleri hikâye etme yollarıyla
güzel öğüt verme vardır. Kalbi kendisine yararlı şeylere
teşvik eder, zararlı olacak şeylerden uzaklaştırır. Kalp, daha
önce yanlışın bağımlısı, doğrunun düşmanı olsa bile, böylece
doğruyu sever, yanlıştan nefret eder.
194 17/İsrâ, 82
195 10/Yûnus, 57
196 41/Fussılet, 44
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 107~
Kur’an, bozuk irâdenin nedeni olan hastalıkları giderir.
Kalp düzelince, irâde de düzelir, yaratıldığı hale, fıtrata döner.
Ayrıca beden de normal haline kavuşur. Vücudun, gelişim
ve güçlenmesi gibi kalp de, temizleyici ve güçlendirici
olmaları sebebiyle iman ve Kur’an’la beslenir. Kalbin gelişmesi,
bedenin gelişmesi gibidir.
Müslüman, Allah’ın zikrine devam ettiği zaman, kendisinin
Allah’a yakın, O’nun himayesi ve gözetiminde olduğunu
hisseder; bu durum da, içinde metânet ve güce bağlı
bir şuur ile güven, dinginlik ve mutluluk duymasına neden
olur. Allah’ın zikri, insanın gönlünde güven ve tatmin hissi
uyandırdığı için, hayatın sıkıntı, zahmet ve tehlikelerinin
önünde zayıflık ve âcizlik duyulduğu ve hiçbir güvence ve
yardımcı bulunamadığı zamanda, insanın hissettiği stresin
ilacı olmaktadır.
“Kim Benim zikrimden (Beni zikretmekten) yüz çevirirse,
şüphesiz onun sıkıntılı bir hayatı olacaktır (onun dar bir geçimi,
geçim sıkıntısı vardır).”197
Başta namaz olmak üzere bütün ibâdetler, zikirdir veya
zikre yardımcı birer unsurdur. Namaz kılan kişi, namazda,
her biri birer zikir olan tekbir getirmekte, Kur’an okumakta,
tesbih etmekte, Allah’a hamd ü senâ etmektedir.
“... Bana ibâdet/kulluk et; Beni zikretmek için namaz
kıl.”198
Zikretmeyenler, ya da zikirden yüz çevirenler ebedî
açlığa, doyumsuzluğa, mutsuzluğa, sıkıntılı bir hayata ve
yalnızlığa mahkûmdurlar. Kur’an; bedenin, kalbin ve toplumun
mutluluğunu şu veciz ifadeyle ortaya sermektedir:
197 20/Tâhâ, 124
198 20/Tâhâ, 14
Ahmed Kalkan
~ 108~
“Dikkat edin, kalpler ancak Allah’ın zikriyle tatmin olur
(doyar).”199
“İman edenlerin Allah’ı zikretme ve O’ndan inen hak/gerçek
için kalplerinin saygıyla yumuşaması zamanı daha gelmedi
mi?...”200
DUÂNIN PSIKOLOJIK CEPHESI
Tatmin edilmemiş sonsuz istek ve arzularımız
şuur altına atılarak bizde umulmayan zamanlarda
çeşitli buhranlara, çeşitli iç sıkıntılarına yol açar.
Duâ ile en gizli, en mahrem duygularımızı dile getirir,
içimizi boşaltır, ümidimizi kuvvetlendirir, korkularımızı
hafifletiriz. İçimize eşsiz bir rahatlık
verir, gerginlikleri gideririz. Duâ ile kendimizi Allah’a
daha yakın hissederiz. Duâsız bir insan, ışıksız
bir mahzene benzer. Duâsız insan, yalnızlığın
karanlık hapishanesi içinde çırpınan bir zavallıdır.
Duâ ile benlik duvarlarını aşabiliriz. Çünkü duâ,
engel ve uzaklıklar tanımaz. Zaman ve mekânlar
ona engel olamaz. Duâ ile sonsuz aczimizi Yüce
Allah’ın sonsuz kudretine bağlama saâdetine ereriz.
Duâ ile ruh gücümüzü kanatlandırırız. Duâda
iç varlığımız aydınlanır. Duâda kendi gücümüzle
değil, Allah’ın sonsuz gücüyle iç ve dış düşmanlarımıza
meydan okuruz.
199 13/Ra’d, 28
200 57/Hadîd, 16
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 109~
Dolayısıyla duâ; ruhun, kalbin ve gönlün, kısacası insanın
mânevî varlığının Allah’a yönelişidir. Duâ esnâsında
insanın, bu yönelişe engel olan hususlardan ilgi ve alâkayı
kesip duâ için hazır hale gelmesi gerekir. Duâ, çağırmak,
dâvet etmek anlamında olduğu için, iç dünyamıza Rabbimizi
dâvet edeceğimiz zaman, dâvetten önce, gelecek misafirin
rahatsız olacağı şeylerden iç mekânımızı temizlememiz
gerekiyor. İçimizde O’na aykırı duygular olmaması gerekir.
Meselâ, parayı her şeyden çok seven bir insan, bu putu içinde
taşıdığı müddetçe Allah’ı kalbine nasıl yerleştirecek?
Evimize çok saygı duyduğumuz bir kimse geleceği zaman
tedirgin oluruz. Bu tedirginliği “acaba gereken hürmeti,
saygıyı gösterebilecek miyiz? Rahat ettirebilecek miyiz?
Bu konuda bir yanlışlık yapar mıyız?” diye yaşarız. İşte
Rabbimiz gibi, varlığımızın kendisine fedâ olduğu ve karşısında
bir “hiç” olduğumuz varlık karşısında duâ ederken
aynı his ve duyguları duymamız gerekir.
Duânın hakikati, kulun Rabbinden yardım dilemesidir.
İstenilen varlık, her zaman isteyenden üstündür. Kul, isteyen
makamında olduğu için, acziyet ve zaafını Allah’a arz
etmeli ve duâ ederken bu makamda olduğunu unutmamalıdır.
İhtiyaçlarını sevgi ve saygıyla Allah’a sunmalıdır.
Nevzat Tarhan, Duânın psikolojik faydaları konusunda
şöyle diyor: “Kulluğunu anlayan, gücünün sınırlarını bilen
bir kimse, duanın faydalarını hemen görür. Birinci faydası
yalnız olmadığını hissetmesi, ikinci faydası ümidi ayakta tutabilmesi,
üçüncü faydası bir şeyler yapabilme konusunda
ilk adımı atmış olması, dördüncü faydası tüm gücü ile uyanık,
dopdolu olabilmesidir.
Ahmed Kalkan
~ 110~
Ayrıca, psikolojik bütünlüğü bozulan ve kontrol duygusunu
kaybetme hissi ile şiddetli sıkıntı yaşayan insan eğer
zihinsel bir sığınak oluşturabilirse kaygısını azaltabilmektedir.
İnsan gücü sınırlı, ihtiyaçları sınırsız, arzuları sonsuz olan
bir varlıktır. Sınırlı gücü olan varlık, sınırsız, mutlak güç, irade
ve ilim sahibi ile münasebet kurmaya niyet etmeli. Böylece
ilahî güç tarafından korunduğu duygusu oluşur. Sınırsız
güç kaynağı ‘’Kadir-i Mutlak”la bağlantı kurma arzusu sarsılmaz
bir güven ortaya çıkarır. Böyle bir yöneliş ve yakarış,
özlü ibadet anlamına gelir.
Harwardlı Dr. Herbert Benson ‘’Handbook ofReligion and
Health’’ isimli kitabında inanmanın hastalıklar üzerinde %
60-90 iyileştirici etkisi olduğunu aktarmıştır.
Benson, bu kitabında: “İbadetine düşkün ve düzenli dua
eden insanlar daha seyrek hasta oluyorlar, hastanede kalma
süresini dindarlık azaltıyor, kalp ameliyatı sonrası ölüm riski
hiçbir dinî aktivitesi olmayanlara göre 14 misli daha az.’’
tespitlerini yazmıştır. Dr. Benson son 30 yılını duanın insan
fizyolojisi üzerindeki etkilerine adamış bir araştırmacıdır.
Dua halindeki insanların beyin MR görüntülemelerinde
kompleks aktivitelerin gerçekleştiğini de rapor etmektedir.
Bu anlattıklarınız, günümüz insanının en çok mağdur olduğu
konulardan biri olan stresi hatırlatıyor.
Hasta kişinin Yaratıcının kendisine yardım edeceği
inancı, O’na güvenme, yalnız O’na inanma, yalnız O’ndan
yardım isteme duyguları, kendini O’na teslim etmesi yani
inanç ve güven, iyileşme beklentisini artırıyor. İyileşme
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 111~
beklentisinin artması, beyindeki serotonin, noradrenolin,
noropeptid gibi ruh halini düzenleyen salgıları artırıyor. Bu
salgılar da çeşitli yollarla savunma sistemini kuvvetlendiriyor.
Böylece organizmamız kendi kendine yardım ve tamir
işlevini başlatıyor.
Dua ve ibadete yoğunlaşmış bir hastayı gören hekim, o
hastanın iyileşme ihtimalinin daha yüksek olduğunu görür.
Duanın kapı çalmak olduğunu, bir yöneliş olduğunu, iyi ve
güzel olmaya zihinsel bir hazırlık olduğunu bilmek, olumlu
sonuçlarını beraberinde getirir.”201
İYILEŞMEK İÇIN MORALINIZIN İYI OLMASI
GEREKIR
Yüksek bir moralle birlikte maddî tedâvi için de mümkün
olan her yola başvurmak gerekir. Bunun için ilk önce
hastalığın doğru teşhisi gerekir. Bazen uzun süren hastalıklarda
yanlış teşhis konabiliyor. Bunu yenmek için farklı,
ama uzman doktorlara gidilebilir, iyi tahliller ve araştırmalar
yaptırılabilir. Yanlış teşhis, hastalığın ilerlemesini
ve tedâvisinin başarısızlığını netice verir. Doğru teşhisten
sonra tedâvinin muntazaman sürdürülmesi gerekir. Bunun
için de sürekli arayış içinde olunmalıdır. Çünkü, alternatif
tıp denilen, farklı tedâvi usullerini bilmek, yeni gelişmeleri
izlemek, kısa sürede iyileşmeyi sağlayabilir. Ağır ve uzun
süren hastalıkların tedâvi giderleri çok fazladır. Bu konuda
da arayış içinde bulunmak, sürekli fırsatları kollamak yeni
ufuklar açabilir.202
201 Nevzat Tarhan, Diyanet Aylık Dergi, Mart 2010
202 Cemil Tokpınar, Hastalık Hikmet Deposu, Beyan 39, Mayıs 2002, s. 50
Ahmed Kalkan
~ 112~
Bitkisel ilâçların yan etkisi sıfıra yakın olduğundan, yan
etkileri olan ve pahalı ilâçlar yerine onları tercih etmek gerekir.
Hastayı huzurlu ve mutlu edecek davranışların, duâ ve
ibâdetlerin insan psikolojisi üzerinde çok büyük olumlu etkileri
vardır ve fiziksel hastalıklar dâhil her çeşit rahatsızlığın
kesinlikle psikolojik boyutu vardır. Yaşadığımız zaman
diliminde psikolojik hastalıklar, fiziksel hastalıklardan
daha yaygın. Bu tür rahatsızlıkların ıstırabı ve olumsuz etkisi
de daha büyük olduğu gibi, fiziksel hastalıkların birçoğunun
ortaya çıkması, iyileşme süreci ve şiddeti de kişinin
ruhsal durumuyla bire bir irtibatlıdır. “Haberiniz olsun ki,
vücutta bir et parçası vardır, o sağlam olursa bütün vücut
sağlam olur, o bozuk/kötü olursa bütün vücut bozuk olur.
Dikkat edin o kalptir.”203 hadisini konumuz yönüyle de değerlendirebiliriz.
Devamlı olarak sabır, şükür, duâ ve arayışla morali yüksek
tutmak gerekir. Moral; sevinç, mutluluk, huzur ve gülümsemek
demektir. Ağır bir hastalık geçiriyorsanız, ne yapıp
edip sizi üzüntüye sevkedecek unsurlardan uzak durmalı,
sizi sevindirecek yolları keşfedip uygulamalısınız. Tek
başına “tebessüm”ün bile en zor hastalığı iyileştirdiği çokça
görülen olaylardandır. Ağır hastaya kesinlikle kızmadan,
onu kırmadan, sürekli iyi davranmak, güleryüzlü ve tatlı
dilli olmak gerekir. Eğer hasta duâ ve tevekkülle kendisini
besliyorsa iki kat mutlu olur.
203 Buhâri, İman, 39; Müslim, Müsâkât, 107; İbn Mâce, Fiten 14
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 113~
RUKYECILIK AYRI ŞEYDIR; HASTANIN KENDISI
VEYA YAKINLARININ DUÂ ETMESI AYRI
DUÂ ILE TEDÂVI; HASTA İÇIN DUÂNIN ÖNEMI
Doktora gidip tedâvi olmak, hastalığın ilâcını bulup kullanmak
önemlidir, ama bunun yanında Allah’a duâ edip
O’ndan şifâ dilemek de ihmal edilmemesi gereken öneme
sahiptir. Hz. Muhammed (s.a.s.), hastalık ânında hem kendisi
için, hem de âilesi için duâ ettiği gibi, kendisine gelen
bazı hastalara da duâ etmiş ve duâ etmelerini tavsiye etmiştir.
Çünkü duâ, hem şifâ kaynağını doğru bilip O’na yönelmeye,
sabır, kader ve tevekkül gibi inanç ve sâlih amelle
ilgili prensiplere kapı açar, hem ibâdet sevâbına ulaştırır ve
hem de en azından hasta için çok önemli olan ruh sağlığına
büyük katkıda bulunur. Duâ, insana moral verir. İnsan gönülden
duâ eder de duâsının kabul edileceğine inanırsa bu
hal, ondaki ruh gücünü, hastalığa karşı savunma sistemini
faâliyete geçirir. Yani insanın moral gücünü işleve geçiren
duâ, vücutta da bir doping yapar. Zaten Yüce Allah, insan
organizmasını son derece mükemmel yaratmış, dışarıdan
gelecek mikroplara karşı gayet güzel, düzenli bir savunma
sistemiyle donatmıştır. Ama bu savunma sistemi tam çalışmazsa
hastalıklar başgösterir. Bedende mikroplara karşı
antikorlar vardır. İşte duâ, bu savunma sistemini tam kapasite
ile işler duruma sokabilir. Psikologlar, psikiyatristler,
duânın moral gücü üzerindeki olumlu etkisini tecrübe
etmiş ve kanıtlamışlardır.
Normal insan beyninin, ancak % 7-10 kadar bir kapasitesi
kullanılmaktadır. Beynin % doksanı kullanılmamaktadır.
En zekî insanlarda bile kapasite kullanımı, %12-15’i
Ahmed Kalkan
~ 114~
geçmez. Belki peygamberlerde ve Allah’ı hakkıyla tanıyan
takvâ sahibi mücâhid âlimlerde daha yüksek oranda beyin
kapasitesi kullanılınca basîret, ferâset, hikmet, irfan dediğimiz
açılımlar olmaktadır. İhtimal ki, bedendeki savunma
sisteminin de tamamı kullanılmış olsa, insan vücudu, her
hastalığı yenebilir. İşte duânın, savunma sistemi kapasitesini
arttırmada büyük rolü vardır.
Peygamberimiz’in hadislerine ve uygulamalarına
bakarak rahatlıkla diyebiliriz ki, Allah’tan
şifâ istemek için duâ etmek ve âyet okumak câizdir,
güzeldir. Ama, Peygamberimiz’in ve ashâbın
hastaya nüsha (muska) yazdıklarına veya muska
taşıdıklarına veya buna cevaz verdiklerine dâir
hiçbir delil yoktur. Şifâyı Allah’tan değil de, afsuncudan,
muskacıdan beklemek, Allah’a tevekkülü
bırakıp üfürükçülerin peşine düşmek de câiz
değildir. Duâ ve Kur’an okumak, ruhsal bir telkin
ve tedâvidir, duâ, şifâ vermesi için Allah’a niyazdan,
yalvarmadan ibârettir. Şifâyı veren Allah’tır.
Bunun ötesinde muskacılık, üfürükçülük yapıp bu
yolla geçim sağlamak, İslâm dinine ve Peygamber
yoluna aykırıdır. Muska yapanları görüp onların
şahıslarında müslümanlıkla alay edenlerin câhilliğine
şaşmamak mümkün değildir. Bunlar, İslâm
dininin muskacılığı, üfürükçülüğü emrettiğini;
muskacılığın, bir İslâm geleneği veya emri olduğunu
sanarak İslâm ile alay etmeye kalkarlar.
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 115~
Onların bu tutumu, cehâletlerinin sonucudur. Düğümlere
okuyup üfleyenlerden Allah’a sığınmayı emreden, büyüyü
haram kılan, büyü yapanı da en ağır biçimde cezâlandıran
İslâm dininin, muskacılıkla ve üfürükçülükle ilgisi
yoktur. O telkinden yararlanıp cin çıkarttığını iddia edenler,
yazdıkları muskaların mikroplu mürekkeplerini hastalara
içirip onları daha da perişan durumlara sokanlar elbette
günah işlemektedirler. Peygamberimiz (s.a.s.): Bir düğüm
bağlayıp ona üfleyen büyü yapmış olur. Büyü yapan şirk
koşmuş olur. Vücuduna muska asan, ona havâle edilir (Allah
ondan elini çeker, onu astığı muskaya bırakır).”204 buyurmuştur.
Bununla birlikte, iyi niyetle bir hastalığa Allah’tan
şifâ dilemek için okumak, duâ etmek böyle değildir, bunu
üfürükçülük ve muskacılıkla, büyücülükle karıştırmamak
gerekir. Her şey Allah’ın yasaları çerçevesinde olur. Allah’a
gönülden bağlılık ve içtenlikle O’na duâ, nice darlıkları, sıkıntıları
kaldırmaya; nice onulmaz hastaları şifâya kavuşturmaya;
nice umutsuzlara gönül ferahlığı, umut ve yaşama
şevki vermeye vesile olur.205
SAVAŞIYORSANIZ YENECEĞINIZE İNANIN!
Evham, gereksiz korku, telâş ve panik, bir hastalığı belki
de on katına çıkaracak kadar zararlıdır. Kişinin Allah’ın izniyle
hastalığını yenebileceğine inanması ve onu küçük görmesi
gerekir. Eğer savaşıyorsanız, karşınızdakini yenebileceğinize
inanmalısınız. Basit bir nezle veya grip hastalığına
yakalandınız diyelim. Eğer onu gözünüzde fazla büyütür,
çalışmaya isteksiz görünürseniz yataktan kalkamazsınız.
204 Nesâî, Tahrîm 19
205 S. Ateş, Kur’an Ansiklopedisi, c. 7, s. 496
Ahmed Kalkan
~ 116~
Ama onu yenebileceğinize inanır, azimli olursanız hastalığı
ayakta atlatabilirsiniz.
HASTALAR, DUÂDAN ÖNCE TEDÂVI OLMALIDIR
Yüksek bir moralle birlikte maddî tedâvi için de mümkün
olan her yola başvurmak gerekir. Bunun için ilk önce
hastalığın doğru teşhisi gerekir. Bazen uzun süren hastalıklarda
yanlış teşhis konabiliyor. Bunu yenmek için farklı,
ama uzman doktorlara gidilebilir, iyi tahliller ve araştırmalar
yaptırılabilir. Yanlış teşhis, hastalığın ilerlemesini
ve tedâvisinin başarısızlığını netice verir. Doğru teşhisten
sonra tedâvinin muntazaman sürdürülmesi gerekir. Bunun
için de sürekli arayış içinde olunmalıdır. Çünkü, alternatif
tıp denilen, farklı tedâvi usullerini bilmek, yeni gelişmeleri
izlemek, kısa sürede iyileşmeyi sağlayabilir. Ağır ve uzun
süren hastalıkların tedâvi giderleri çok fazladır. Bu konuda
da arayış içinde bulunmak, sürekli fırsatları kollamak yeni
ufuklar açabilir.206
Bitkisel ilâçların yan etkisi sıfıra yakın olduğundan, yan
etkileri olan ve pahalı ilâçlar yerine onları tercih etmek gerekir.
Hastayı huzurlu ve mutlu edecek davranışların, duâ ve
ibâdetlerin insan psikolojisi üzerinde çok büyük olumlu
etkileri vardır ve fiziksel hastalıklar dâhil her çeşit rahatsızlığın
kesinlikle psikolojik boyutu vardır. Yaşadığımız
zaman diliminde psikolojik hastalıklar, fiziksel hastalıklardan
daha yaygın. Bu tür rahatsızlıkların ıstırabı ve olumsuz
206 Cemil Tokpınar, Hastalık Hikmet Deposu, Beyan 39, Mayıs 2002, s. 50-51
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 117~
etkisi de daha büyük olduğu gibi, fiziksel hastalıkların birçoğunun
ortaya çıkması, iyileşme süreci ve şiddeti de kişinin
ruhsal durumuyla bire bir irtibatlıdır. “Haberiniz olsun
ki, vücutta bir et parçası vardır, o sağlam olursa bütün vücut
sağlam olur, o bozuk/kötü olursa bütün vücut bozuk olur.
Dikkat edin o kalptir.”207 hadisini konumuz yönüyle de değerlendirebiliriz.
“Ey Allah’ın kulları! Tedâvi olun, çünkü Allah, yarattığı her
hastalık için mutlaka bir şifâ veya devâ yaratmıştır. Ancak
bir dert müstesnâ; o da ihtiyarlıktır.” 208
“Her derdin bir devâsı vardır. Onun için, derdin devâsı bulunduğu
zaman o dert iyi olur.” 209
“Allah Teâlâ hastalığı da ilâcı da indirmiş ve her hastalığa
bir ilâç var etmiştir. Öyleyse tedâvi olun. Ancak, haram olan
şeyle tedâvi olmayın.” 210
Yaralanıp kanı kesilmeyen bir adam için Hz. Peygamber
Benû Enmâr kabilesinden iki kişiyi çağırıp “Tıp ilmini hanginiz
daha iyi biliyor?” diye sorunca, birisi “tıbbın faydası
var mıdır?” diye sormuştu. O zaman Rasûlullah (s.a.s.) şöyle
buyurdu: “Derdi veren dermânını da vermiştir.” 211
“Kim, âilesi emniyette ve vücudu sıhhatli olarak sabahlarsa,
yanında günlük yiyeceği de bulunursa, sanki bütün dünya
ona verilmiştir.” 212
207 Buhâri, İman, 39; Müslim, Müsâkât, 107; İbn Mâce, Fiten 14
208 Tirmizî, Tıb 2; Ebû Dâvud, Tıb 1; İbn Mâce, Tıb 1; Ahmed bin Hanbel, III/156
209 Buhârî, Tıb 1; Müslim, Selâm 69, Fedâil 92; Ebû Dâvud, Tıb 1
210 Ebû Dâvud, Tıb 11
211 Muvattâ, Ayn, 16
212 Tirmizî, Zühd 34; İbn Mâce, Zühd 9
Ahmed Kalkan
~ 118~
“Allah, sıhhatte ve âfiyette olmanı sever.” 213
“İnsanlardan çoğunun aldandığı (kıymetini bilemediği)
iki nimet vardır: Vücut sıhhati, boş vakit.” 214
“Allah’a göre, kuvvetli mü’min, zayıf mü’minden daha hayırlı
ve daha sevimlidir.” 215
Rukyeciler Gibi Doktorluğa Soyunanlar:
“Kim tıptan anlamadığı halde tabîblik (doktorluk) yapmaya
kalkarsa, zararı kendisine ödettirilir.” 216
Yapılmaması Gerekenler:
“Bu (bulaşıcı vebâ) hastalığın bir yerde çıktığını işittiğiniz
zaman oraya gitmeyin. Hastalık sizin bulunduğunuz yerde
ortaya çıkarsa ondan kaçmak için sakın o yerden ayrılmayın.”
217
“Muska asan, ona bırakılır (Allah ondan elini çeker).” 218
“Yarasını dağlayan, afsun yaptıran tevekkülden uzak olmuştur.”
219
KUR’AN VE HADISLERDE HASTALIK VE DUÂLAR
Allah, sığınılacak tek Rabdir. Çünkü O, kendisine
sığınanı korumaya kadirdir, O’na karşı
koymak imkânsızdır. İnsan, canlıların akıllısıdır.
213 Tirmizî, Zühd 59
214 Buhârî, Rikak 1; Tirmizî, Zühd 1; Ahmed bin Hanbel, I/258
215 Müslim, Kader 34; İbn Mâce, Zühd 14
216 Ebû Dâvûd, Diyet 23
217 Buhârî, Tıb 30; Müslim, Selâm 98
218 Tirmizî, Tıb 24
219 Tirmizî, Tıb 14
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 119~
Ama onun akıllıların hayırlısı (iyisi) olması, iman
yönünden gelişmesine, Allah’a ibâdeti en kutsal
görev bilmesine, Allah sevgisini ve rızasını da en
yüksek gaye edinmesine bağlıdır.
Şâfî olan, şifâ veren sadece Allah’tır. O, hastalanan
kimseye şifâ verendir.220 Kur’an sûreleri
ve âyetleri de, mü’minler için şifâ ve rahmettir.221
Kur’an, doğru yolu gösteren bir kılavuz ve şifâdır.
222 O, Rabbimizden bir öğüt, gönüllerde olan
(dertlere) bir şifâdır, mü’minler için bir hidâyet ve
rahmettir.223
Kur’an, mü’minlerin imanlarını kuvvetlendirip224 onlara
devâ olurken, münâfıkların da kalplerindeki hastalıklarını
arttırmaktadır.225 Kur’an, zâlimler için şifâ olmak bir tarafa,
onların yalnızca ziyanını arttırır.226 İman etmeyenler için
Kur’an bir körlüktür.227
Bazı yiyeceklerde şifâ olduğu ve bu şifâ kaynağında Rahmânî
vahiy ve ilhâmın, İlâhî rahmetin olduğu da Kur’an’dan
anlaşılmaktadır. Vahiy/ilham gereği meyvelerin her birinden
yiyip onların içindeki özlerden bal çıkaran arının bu
ürününde insanlar için bir şifâ vardır.228
220 26/Şuarâ, 80
221 17/İsrâ, 82
222 41/Fussılet, 44
223 10/Yûnus, 57
224 9/Tevbe, 124
225 2/Bakara, 10; 9/Tevbe, 125
226 17/İsrâ, 82
227 41/Fussılet, 44
228 16/Nahl, 68-69
Ahmed Kalkan
~ 120~
“Allah’ım! Bedenime, gözlerime ve kulaklarıma sıhhat
bahşet.”229
Osman bin Ebi’l-Âs, müslüman olduğu günden beri vücudunda
bir rahatsızlık hissettiğini söyleyince Hz. Peygamber
(s.a.s.) ona: “Kendi elini vücudunda ıstırap duyduğun
yerin üzerine koyarak üç defa ‘bismillâh’ de, yedi defa: ‘Eûzü
billâhi ve kudretihî min şerri mâ ecidü ve ühâziru’ (Hissetmekte
olduğum ve sakınıp sığınmağa çalıştığım şeyin şerrinden
Allah’a ve O’nun kudretine sığınıyorum) de” buyurdu.
Ben de bu şekilde yaptım ve Allah bendeki ağrıyı giderdi.
Şimdi âileme ve başkalarına hep bunu tavsiye ediyorum.”230
Hz. Âişe diyor ki: “Bir kimse hastalandığı zaman Rasûlullah
onu sağ eli ile mesheder ve şöyle derdi: “Ezhibi’l-be’se
Rabbe’n-nâsi, ve’şfi ente’ş-Şâfî lâ şifâe illâ şifâüke, şifâen lâ
yüğâdiru sakamen’ (Ey insanların Rabbi! Şu hastalığı gider.
Şifâ ihsan et. Ancak Sen şifâ vericisin. Senin şifândan başka
hiçbir şifâ yoktur. (Yâ Rabbi, bu hastaya) öyle bir şifâ ver ki,
hasta üzerinde hiçbir hastalık izi bırakmasın.)”231
“Kim, henüz eceli gelmemiş bir hastayı ziyâret eder de
onun başucunda yedi kere; ‘Es’elullahe’l-azîm Rabbe’l-arşe’l-
azîm en yeşfiyeke (Büyük arşın sahibi Yüce Allah’tan
seni iyi etmesini dilerim)’ diye duâ ederse, Allah o hastayı iyi
eder.”232
İbn Abbas (r.a.)’den rivâyet edildiğine göre, Nebî (s.a.s.),
hasta bir bedevîyi ziyâret etti. Her hastayı ziyâret ettiğinde
229 Ebû Dâvud, Edeb 101; Ahmed bin Hanbel, V/42
230 Müslim, Selâm 67; Tirmizî, Tıb 29, Deavât 125; İbn Mâce, Tıb 36; Ebû Dâvud, Tıb 19
231 Buhârî, Merdâ 20, 38, 40; Müslim, Selâm 46-49; Ebû Dâvud, Tıb 18, 19; Tirmizî,
Deavât 111; İbn Mâce, Cenâiz 64, Tıb 36, 39
232 Ebû Dâvud, Cenâiz 8; Tirmizî, Tıb 32
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 121~
yaptığı gibi ona da şöyle buyurdu: “Geçmiş olsun, hastalığın
günahlarına keffâret olur inşâallah!” 233
“Hangi müslümana hastalık isâbet ederse ağacın hazan
vakti yaprakları döküldüğü gibi, Allah onun hatâ ve günahlarını
döker.”234
“Müslümana fenâlık, hastalık, keder, hüzün, eziyet ve iç sıkıntısından
tutun da bir diken batmasına kadar uğradığı her
musîbete karşılık Cenâb-ı Hak onun suçlarını ve günahlarını
örter.”235
Rasûlullah bir müslüman hastayı ziyâret etmiş, ona şöyle
duâ etmeyi öğretmiştir: “Allahumme Rabbenâ âtinâ fiddünyâ
haseneten ve fi’l- âhireti haseneten ve gınâ azâbe’nnâr
(Allah’ım, bize dünyada her çeşit güzellik ve iyilik ver,
âhirette de güzellik ve iyilik ver ve bizi cehennem azâbından
koru).”236
“Kendisine isâbet eden bir zarardan dolayı sizden biriniz
ölümü istemesin. Eğer mutlaka istiyorsa şöyle desin: ‘Allah’ım!
Benim için hayat hayırlı ise bana hayat ver, ölüm hayırlı
ise beni öldür.”237
“Ölmek üzere olanlarınıza ‘lâ ilâhe illâllah’ demeyi telkin
ediniz!”238
233 Buhârî, Tevhid 31, Menâkıb 25, Merdâ, 10, 14
234 Buhârî, Merdâ 13
235 Müslim, Birr 52
236 2/Bakara, 201; Tirmizî, Deavât 112
237 Buhârî, VI/157
238 Müslim, Cenâiz 1, 2; Ebû Dâvud, Cenâiz 16; Tirmizî, Cenâiz 7; Nesâî, Cenâiz 4; İbn
Mâce, Cenâiz 3
Ahmed Kalkan
~ 122~
SÖZLÜ VE FIILÎ DUÂ
Dille duâ, vazifelerimizden sadece biridir. Sebeplere
yapışmadan sadece dille yapılan duâ ile
yetinmek, sünnetullahı, Allah’ın kanununu bilmemek
ve ona uymamak demektir. İslâm’ın yeryüzüne
hâkim kılınması, sadece duâ etmekle olacak
olsaydı, insanlar içerisinde duâsı en çok kabul edilmesi
gereken Hz. Peygamber’di (s.a.s.). O bu kadar
eziyetlere katlanmak yerine duâ ederdi ve görevini
tamamlardı. Yani o Mekke günlerini yaşamaya gerek
yoktu. Fakat O böyle yapmadı. Önce üzerine
düşen sorumluluğu fiilî olarak yerine getirdi. Arkasından
da ellerini açıp duâ etti. Allah da onu mahcup
etmedi. Hastalıktan kurtulmak için de böyle.
Sadece dille duâ yeterli olsaydı, Rasûlullah tedâvi
olmaya gerek duymaz ve kimseye bunu tavsiye de
etmezdi.
Biz bu noktadan hareketle duâyı iki kısma ayırabiliriz:
Fiilî duâ, Sözlü duâ. Fiilî duâ, kişinin herhangi bir arzusu
karşısında elinden gelen her şeyi tamamen yapmasını ifade
eder. Meselâ, hastasına Allah’tan şifâ dileyen kimsenin
tıbbın gerektirdiği şeyleri, imkânları çerçevesinde yerine
getirmesidir fiilî duâ. Bunu yerine getirmedikçe, ellerini
açıp Allah’tan şifâ dilemesi yeterli olmayacaktır. Çünkü Allah
yeryüzündeki her şeyi birtakım sebeplere bağlamıştır.
Gerçi Cenab-ı Hak, bazen sebepsiz de yaratır, sebepsiz de
verebilir, ama bunu beklemek, Allah’ın hayata koyduğu kanunlara
aykırıdır. Biz o sebepleri yerine getirmekle mükellefiz.
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 123~
Sözlü duâ ise, kişinin elinden geleni yaptıktan sonra Allah’tan
yardım istemesidir. Fiilî duâ her zaman sözlü duâdan
önce gelir. Ama ikisini birbirinden ayrı düşünemeyiz.
Çünkü fiilî duâ bedenin eylemi ise; sözlü duâ da rûhun
eylemidir. Zaten insan bu beden ve ruh ikilisinden oluşan
bir varlıktır. İslâm, duâyı sorumluluktan veya işten kaçmak
için emretmemiştir. İslâm’ın emrettiği duâ, tüm hazırlıklardan
ve işten sonra yapılan duâdır. Ancak tüm hazırlıkları
eksiksiz yerine getirdikten sonra “artık bu iş tamamdır”
deyip de duâdan uzaklaşmak da yanlıştır. İşler ancak duâ
ile tamam olur.
Duâyı, sorumluluktan kaçan, tembel, acz içerisinde olan
insanların ellerinden alarak sorumluluğun bilincinde olan
ehil insanların ellerine verirsek, o zaman duâ bir anlam ve
aksiyon kazanacaktır. Duâ mert çehrelerde güzellik kazanır.
Hz. Ali gibi, kılıcı savaş alanında ölüm yağdırırken, dili
âcizliğini, Allah’a yakarışını duyurur, gözleri yaş döker.
VE DUÂ…
Dr. Alexis Carrel diyor ki;
“Dua dünyanın çekim kuvveti gibi gerçek bir kudrettir.
Hiç bir tedavinin fayda etmediği vak’alarda insanların sadece
dua gücü ile hastalıklarından ve melankoliden kurtulduklarını
gördüm. Her gün içten gelen bir coşkuyla dua
ederseniz yaşayışınızın bütün bütün değiştiğini sezersiniz.
Dua bütün davranışlarınızda silinmez izler bırakır. Devamlı
bir huzur ve iç ferahlığı vardır.”
Gandhi daima dua eder ve şöyle söylerdi: “Dua ve ibadet
olmasaydı çoktan çıldıracaktım.”
Ahmed Kalkan
~ 124~
Günde beş vakit namaz kıldığımız zaman Fâtiha okuduğumuzda
ve her rekâtta bunu söylemiyor muyuz: “Yalnız
sana ibadet eder yalnız senden isteriz.”239
Kimin vermeye gücü var ki? Güç onun varlık o’nun. Onun
verdiğini kimse geri çeviremediği gibi vermediğini de kimse
veremez.
DUÂ İBÂDETTIR; İBÂDETTE ASIL OLAN, İBÂDETI
KIŞININ KENDISININ YAPMASIDIR
Duânın özü, kişinin kendisini Allah’ın karşısında acziyet
içerisinde hissedip O’na yönelmesi ve taleplerini O’na arzetmesidir.
Zaten ibâdet, bir varlığa boyun eğmek, O’nun
karşısında küçülmek, O’na itaat etmek manalarını içerir.
Kısacası duâ ile ibâdet mana olarak aynı şeyleri ifade etmektedir.
Biz her ne kadar duâ ile ibâdeti birbirinden ayrı iki olaymış
gibi görüyorsak da aslında bu ikisi özde aynı şeydir.
İbâdet olarak bildiğimiz namaz, oruç, zekât, hac gibi Allah’ın
emirleri aslında duânın harekete dönüşmüş şeklidir.
Bilindiği gibi Kur’an’da da geçen şekliyle Arapçada, namazın
adı salât’tır. Fakat bu salât kelimesinin aynı zamanda
duâ manasına gelmesi çok manidardır ve bir tesadüf değildir.
Salât kelimesinin hem namaz, hem duâ manasına gelmesini
şöyle izah etmek mümkündür:
Namaz, tüm ibâdetleri bünyesinde toplayan ve insanla
Allah arasındaki ilişkiyi en net ve sık bir şekilde (günde en
239 1/Fâtiha, 4
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 125~
az beş defa) sağlayan ibâdettir. Zaten duâ da Allah ile kul
arasındaki bir diyalog idi. Yani her ikisi de kulu Allah’a bağlaması
yönüyle aynı kapıya çıkıyor. Rasûlüllah (s.a.s.) bu
konuda şöyle buyuruyor: “Duâ ibadetin ta kendisidir.”240
Çünkü duâ ile kişi ihtiyacını teminde aczini idrak etmiş,
bunu ancak her şeye kadir olan Rabbinin temin edeceğinin
şuuruna ermiş ve bu sebeple O’na sığınmış olmaktadır.
Esasen ibâdet de bundan başka bir şey değildir. Yine Rasûlüllah
(s.a.s.) “duâ ibadetin özüdür, iliğidir.”241 buyurmak
suretiyle duâ ile ibâdetin özde aynı şey olduklarına dikkat
çekmiştir. Biz bu özü kulluk olarak ifade edebiliriz. Bu aynı
zamanda insanın yaratılış amacı olmaktadır: “Ben cinleri ve
insanları ancak bana kulluk etsinler diye yarattım.”242
Bizler kul olarak üzerimize düşeni yapmalı, gereken
gayreti göstermeli, sebepler âleminde yapılacakları yaptıktan
sonra ellerimizi açıp O’na yalvarmalı, halimizi O’na
arz etmeliyiz. O şöyle buyuruyor: “Bizim uğrumuzda gayret
gösterenleri Biz yollarımıza iletiriz.”243
Kur’ân-ı Kerim, hastalık nedenleri olarak rûhî etkilere
büyük ölçüde yer verir. Üzüntü ve rûhî bunalımları hastalıkların
baş nedeni sayar: “Dediler ki: ‘Vallahi sen, Yusuf’u
ana ana hasta olacaksın yahut öleceksin!”244 Hastalıkların
nedenlerini genellikle rûhî etkenlerde gören Kur’an, ruh
hekimliğinin önemine işaret etmiştir. İnsanları özellikle
psiko-somatik hastalıklardan korumayı hedeflemiştir. Ruh
hastalıkları daha çok, sıkıntı, elem, çatışma, kaldıramayacak
kadar ağır yük yüklenme gibi nedenlerden kaynaklanır.
240 Tirmizî, hadis no: 3247; Ebû Dâvud, Kitabu’d-Duâ, hadis no: 1479
241 Tirmizî
242 51/Zâriyât, 56
243 29/Ankebût, 69
244 12/Yûsuf, 85
Ahmed Kalkan
~ 126~
Ve bunun çözümünün de rukyecilerde olduğunu söylemez;
psikolojik hastalıklara şifâ olarak Kur’an reçetesi,
“zikrullah” ilâcını teklif ve tavsiye eder: “Onlar iman eden
ve Allah’ı zikretmekle gönülleri huzur bulan kimselerdir. İyi
bilin ki ancak Allah’ı zikretmekle gönüller huzur bulur.”245
Bu âyet-i kerimede, ancak Allah’ın zikriyle gönüllerin mutmain
olup huzur bulacağı belirtiliyor. Gönüllerin huzur bulacağı,
doyuma ulaşacağı zikir; Kur’an okumak, dinlemek,
sübhânallah, elhamdü lillâh, Allahu ekber, lâ ilâhe illâllah
gibi ifâdelerle Allah’ı hatırlayıp anmak veya Allah’ı kalpte
ve zihinde tutmaktır. Allah’ı zikir, insanın gönlüne sevinç
ve huzur verir.
Psikolojisi bozuk olanlara rukyeciler, imanî durumuna
bakmadan hemen duâ edip kendilerine göre tedavi edeceklerine;
o kişiler önce Allah’ın istediği gibi bir imana çağrılmalıdırlar.
Rukyecinin okumasıyla değil; gerçek anlamda
iman ederek iyileşebileceklerini, Kur’an’a iman etmeden,
Kur’an’ın ahkâmı doğrultusunda yaşamadan Allah’ın sağlık
ve afiyet vermesinin beklenmemesi gerektiği hatırlatılmalı.
İmanî bir teslimiyet ve tevhidî bir bakış açısı kazandırmadan
başkasının çıkarı için dilinin ucuyla yapacağı dua ile
şifa aramaması gerektiği hatırlatılmalıdır.
“Rablerinden korkanların derileri ondan ürperir. Sonra
derileri de kalpleri de Allah’ın zikriyle yumuşar. İşte Bu Kitap
Allah’ın insanlar için gönderdiği bir rehber (huden)dir. Allah
onunla dilediğini hidâyete erdirir. Kimi de Allah saptırırsa
ona hidâyet edecek yoktur.”246
“İman edenlerin Allah’ı zikretmekten ve inen haktan dolayı
kalplerinin saygı ile ürpermesinin zamanı gelmedi mi?
245 13/Ra’d, 28
246 39/Zümer, 23
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 127~
Daha önce kendilerine kitap verilip de, üzerinden uzun zaman
geçen, böylece kalpleri katılaşanlar gibi olmasınlar. Onlardan
birçoğu fâsık kimselerdir.”247
“De ki, bu, mü’minlere doğruluk rehberi ve şifâdır.”248 Bir
ilâcın şifaya vesile olması için, o ilacın kullanılması gerekir.
Sadece reçetenin veya prospektüsün okunmasıyla şifa beklenemez.
“Kur’an şifadır.”249 Hem ferdî hastalık, problem,
stres ve buhranlarımıza; hem de sosyal kargaşamıza. Aynı
zamanda devlet yönetiminin ölümcül hastalıklarına şifadır.
Bunun böyle olduğu sayısız deney ve tecrübelerle kanıtlanmış
tarihî ve güncel bir vâkıadır. Aynı ilaç, bayatlamadan
bozulmadan duruyor. Raflarda, kabından açılmadan tutuluyor.
Uygulayacak hastaları bekliyor.
Kur’an’a ve Önderimizin hayatına baktığımızda duâ olgusunun
merkezî bir konum arzettiğini görürüz. Yüzlerce
âyet, insanın Rabbiyle bağlantı kurması ve iletişime geçmesi
diyebileceğimiz duâ örneklerinden oluşmaktadır. Aynı
şekilde hadis külliyatında duânın önemine dikkat çekilmekte
ve pek çok güzel duâlar bu eserleri süslemektedir.
RUKYENIN FAYDA EDIYOR GIBI GÖZÜKMESI
Cin çıkarma esnasında okunan duâların insanı o anda
rahatlatması tamamen hipnozdur, bir nevi Plasebo etkisi
göstermektedir. Kişi o şeye inandığı için plasebo gibi kişiye
etki etmekte, bunu bilmediği için rukyeci veya cinci hoca,
“Kuran’dan ilgili âyetleri okuduğum için benim vasıtamla
247 57/Hadîd, 16
248 41/Fussılet, 44
249 10/Yûnus, 57; 17/İsrâ, 82; 41/Fussılet, 44
Ahmed Kalkan
~ 128~
Allah şifa verdi” diyerek kendini kandırıyor o anda. Abdulkadir
Geylânî’nin kabrine götürün hasta olduğu zaman ve
o kişi şifa bulacağına bütün gönlüyle inansın, büyük bir ihtimalle
o kişi orada ciddi şekilde rahatlayıp gelir, belki hastalığını
da yener. Bu, kabirdekinin kimliğiyle ilgili değildir,
bir papazın kabrine de şifa burada diye inansın, mümkün
aynı neticeyi alacaktır. Niye? Çünkü o inanç, beyni olumlu
etkiliyor. Olay tamamen psikolojik etki, o kadar.
Kur’an şifadır; burası kesin. Ama, bir ilacın içindeki
prospektüsü okuyarak şifa beklenmez. O açıklama yazısını
okuyup uygulayarak şifa beklenir. Kur’an ekonomiye şifalıdır;
o konuyla ilgili ayetleri on kere, yüz kere okuyarak
ekonomi kalkınsın diyemeyiz. Ekonomi ile ilgili ayetleri
uygulayarak, meselâ faizin, hırsızlığın, yalancılığın, hilenin
yasaklandığı ayetleri uygulayarak ekonominin şifa bulmasına
dua etmiş oluruz.
Plasebo etkisine gelince... Telkin diyelim bunun adına.
Kişi, Adıyaman’a gidiyor, içkiyi bırakıp geliyor. Niye? Kendi
kendisine içkiyi bırakmaya karar verdi, daha önce. Bu kararını
kesinleştirdi ve Adıyaman artık onun için bir sembol
oldu, zaten kafasında bırakmıştı. Bir cincinin, üfürükçünün
medhini, övgüsünü duydu kişi, onun kendisine faydalı olacağına
inandı, kapısından adımını atar atmaz, psikolojik
olarak hastalığı belirli düzeyde iyileşecektir. Bu böyledir.
Rukyeciler de bunu biliyor ve bundan yararlanıyor. Ama
gerçekten Allah’a gönlünü açıp samimi olarak yalvaran
kimsenin, öncelikle psikolojisi düzelir, her şeye gücü yeten
bir kimseden yardım istediğini idrâk ederek iyileşmek için
büyük bir adım atmış olur. O’nun yardım edeceğini düşünerek
güçlenir, öncelikle manevi destek bulmuş olur. Sonra,
Allah dilerse, olmazlar olur, kapalı kapılar açılır. Ama
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 129~
elbette Allah her şeyi sebeplere bağlamıştır. Bazı şeyler yapılmadan
dua uygun olmaz. Tarlaya tohum ekmeden ürün
için dua etmek, ameliyatlık bir yaramız varsa, ameliyat olmadan
şifa beklemek, Allah’ın sünnetine uygun değildir.
RUKYECI GIBI BAŞKALARI DEĞIL; HASTA,
KENDISI DUÂ ETMELI
Kur’an ve Sünnet, Hasta veya Sağlıklı, Kişinin Kendisinin
Duâ Etmesini Emreder
“Kullarım sana, beni sorduğu vakit, de ki: Ben yakınım.
Bana duâ edenin duâsını, bana duâ ettiği anda işitir, ona
karşılık veririm. O halde kullarım da Benim dâvetime uysunlar
ve Bana inansınlar. Umulur ki doğru yolu bulurlar.”250
“Rabbiniz buyurdu ki. ‘Bana duâ edin, sizin için (duânızı)
kabul edeyim. Şüphesiz Bana ibâdet (duâ) etmeyi büyüklüklerine
yediremeyenler alçalmış olarak cehenneme gireceklerdir.”
251
“Ve de ki: ‘Rabbim, şeytanların dürtüklemelerinden Sana
sığınırım.”252
“Eğer şeytandan bir kışkırtma seni dürterse, hemen Allah’a
sığın. Şüphesiz O, hakkıyla işitendir, hakkıyla bilendir.”
253
250 2/Bakara, 186
251 40/Mü’min, 60
252 23/Mü’minûn, 97
253 7/A’râf, 200
Ahmed Kalkan
~ 130~
“De ki: Duânız olmasa Rabbim size ne diye değer versin?”
254 Gerçek böyle olduğu halde, yani insan istese de istemese
de zorunlu olarak Allah’a muhtaç olmakla beraber
amaç; bu “muhtaç”lığı bilinçli olarak fark edip yaşamak,
şuur haline dönüştürmektir. İnsan kendini Allah karşısında
ne kadar muhtaç hissederse Allah’a o kadar yakın olur.
Alexis Carrel: “Duâyı açıklamak zorundayım. Duâ yoksulluk
ve aşktır” derken herhalde bunu kasdetmiş olmalı.
İnsan, duâsıyla değerlidir. İnsan Allah ile tanışık
olmanın, dost olmanın ve O’na kul olmanın
şerefi için duâ etmeli, duâ ile iç içe olmalıdır. Yoksa
insan, Allah ile arasındaki ilişkiyi tamamen koparıp
atsa geriye kıymetli hiçbir şey kalmayacaktır.
İnsan, Allah ile beraber ancak bir değer ifade eder
ve insan Allah’a yakın olduğu derecede insandır.
İşte bu nedenle de; duâyı asıl geldiğimiz yer ile
bizim aramızda doğal bir bağlantı aracı olarak algılamak
ve onu, varlığımızın oluşumunda etkin
olan herhangi bir faâliyetimiz gibi kabul etmek
zorundayız. Bir başka deyişle, duâyı ruh ve cismimizin
doğal bir pratiği, bir faâliyeti gözüyle bakmalıyız.
İnsanın ilâh edindiği varlıkta aradığı vasıflardan biri
de, onunla bir münâcaat gerçekleştirebilmektir. İnsanın,
en mahrem bir şekilde kendisini açacağı varlık, Allah’tır.
Hiç kimseye söyleyemediğini O’na söyler. Ancak gaye,
254 25/Furkan, 77
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 131~
sadece “açılmak”tan ibaret tek taraflı bir konuşma sürdürmek
değil; karşıdakinden cevaplar, mutmainlikler, feyizler
de alabilmektir. Böylece sıbğa (fıtrat, boya)sının özlemini
gideren, ebedîlik karışık bir sohbete, fâni dünyada nâil olmaktır.
Allah, O’dur ki, insanın diliyle yaptığı duâları işitir.
Diliyle yapmasa bile, haliyle ifade ettiğini bilir. Hatta kalbinin
en derin köşelerinde yatan arzularına da muttalî olur
ve bütün bunların gereğini yerine getirebilir.
Allah, kulunun duâ etmesini ister; bunu yapmazsa kendisine
değer vermeyeceğini bildirir.255 Kendisini unutmuş,
yabancı ellere düşmüş olanların hidâyete ermeleri için,
“yalvarsınlar diye” musibetler gönderir.256 “Beni çağırın,
Bana duâ ederek benden isteyin, duânıza icabet edeyim.”
der.257; “İçten yalvararak, gizli gizli Rabbinize niyaz edin, O
duâda aşırı gidenleri sevmez.”258 Hikmeti gerektirirse, kulunun
faydasına göre istenileni verir O.
Duânın ana hedefi, insanın halini Allah’a arzetmesi ve
O’na niyazda bulunması olduğuna göre, duâ kul ile Allah
arasında bir diyalog anlamını taşır. Bir başka söyleyişle
duâ; sınırlı, sonlu ve âciz olan varlığın sınırsız ve sonsuz
kudret sahibi ile kurduğu bir köprüdür. Duâ, insanın kendi
kendine yetmediğinin ifadesidir. İstisnasız, mü’min olan ve
olmayan her insan duâ eder. Çünkü duâ ruhun ihtiyacıdır.
Her insan, ruh ve beden ikilisinden oluştuğu için her ruh
sahibi varlık için duâ gereklidir. “Rabbinize alçak gönüllü
olarak ve yüreğinizin ta derinliklerinden için için yalvarıp
gizlice, sessizce dua edin. Doğrusu O, aşırı gidenleri sevmez.”
259
255 25/Furkan, 77
256 7/A’râf, 64
257 40/Mü’min, 60
258 7/A’râf, 55
259 7/A’râf, 55
Ahmed Kalkan
~ 132~
“Ey insanlar! Allah’a muhtaç olan fakirler sizsiniz. Zengin
ve övülmeye lâyık olan ancak Allah’tır.”260
Ebû Zer’den (r.a.) rivâyet edildiğine göre Rasûlullah
(s.a.s.) şöyle buyurdu: “Allah azze ve celle buyurdu ki: ‘Ey
kullarım! Hepiniz açsınız; ancak Benim yedirdiklerim müstesna.
O halde sizi yedirmemi isteyin ki, yedireyim. Ey kullarım!
Benim giydirdiklerim dışında hepiniz çıplaksınız;
o halde sizi giydirmemi isteyin ki, giydireyim. Ey kullarım!
Sizin öncekileriniz ve sonrakileriniz, cinleriniz ve insanlarınız,
yüksek bir yerde toplansalar da hepsi Benden (ayrı ayrı
şeyler) isteseler, Ben onlardan her birine isteğini versem; bu,
Benim yanımdaki (hazine)lerden ancak denize daldırılan bir
iğnenin (sudan) eksilttiği kadar eksiltebilir.”261
Bir başkası için dua eden veya ettiği varsayılan birisi,
Kur’an ayeti olarak, dua cümlesi şeklinde “Allah’ım beni affet!”
demiş olsa gerçekten gönülden istese ve duası kabul
olsa, Allah o duayı eden kimseyi affeder, kendisi için dua
edilen kimse için böyle bir duadan bir fayda beklenilmez.
Felak ve Nâs surelerini başkası için okumak da nasıl bir
şeydir, kısaca tahlil edelim: “De ki: Sığınırım Felakın Rabbine...”;
“De ki: Sığınırım insanların Rabbine…” Öncelikle Allah,
tek tek bütün mü’minlere sesleniyor: “De ki…” Rukyeciler
kendileri dua ettiği için, hasta mü’min bu emri yerine getirmemiş
oluyor. Kim sığınıyor? Hasta mı, rukyeci mi? Kimden
sığınılıyor? Cinlerden ve insanlardan olan şeytanların
şerrinden. Vesvâsi’l-hannâs (sinsi vesveseci) olan Şeytanın
şerrinden; “cinlerden ve insanlardan olan şeytanın şerrinden.”
Zaten bu âyetler şeytanın özelliklerinde bahsediyor
ve şeytanların insanlardan da olduğunu belirtiyor. Bir
260 35/Fâtır, 15
261 Müslim, Birr 55
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 133~
insan, nasıl başkasının içine giremez ve ona musallat olamazsa,
cinlerden olan şeytanın da insanın içine girip ona
musallat olması, bu âyetlerden yola çıkarak düşünülemez.
Ve bu âyetlerde kendisinden Allah’a sığınılan varlık olarak
“üfürükçüler”den bahsediliyor. Rukyeci geçinenlerin çoğunun
“üfürükçü” kategorisinde olmadığını iddia etmek,
ispatı zor bir konudur. Kendilerinden Allah’a sığınılması
gerekenler, senin için Allah’a sığınmış olacaklar, Allah’ın da
böylesine şerli varlıkların senin yerine dualarını kabul etmesini
bekleyeceksin, öyle mi?
Felak ve Nâs Sûreleri, üfürükçülerin para karşılığı okuyup
üfleyerek hastaların şifa bulmaları beklenen sûreler
olarak kabul görüyor. Hâlbuki Felak ve Nâs sûreleri, anlamından
koparılarak ve başkasının okuyup üflemesiyle
şifa beklenecek sûreler değil; insan gerçekten inanarak,
okuduklarını düşünerek, tasdik ederek okuduğunda şifaya
kavuşacağı % 100 olan tevhidî iman, dua ve çözüm sûreleridir.
Nasıl mı? Cevabı: “Felak ve Nâs Sûreleri, Köklü Bir
Tedavidir” başlıklı yazıda.
Bir başkasının, rukyeci veya üfürükçünün okuyuşu ise,
bu etkileri kesinlikle oluşturmayacak, o, hastayı kandırmış
olacaktır. Rukyeci bu sûreleri okurken, Rabbine kendisi sığınmış
olacaktır. Hasta olana ne faydası olsun, onun “Ben
sığınırım…” diye başlayan sûreleri okumasının? Okudukları
kabul görse, kendisine faydası olacaktır; hastaya değil.
Çünkü okuduğu sûrenin anlamları hastayla ilgili değil; okuyanın
Allah’a sığınmasıyla ilgilidir.
Ayrıca, rukyecinin para için, müşteri gibi gördüğü
herhangi bir hastaya yönelik, ağzında tekerlemeye
dönmüş ruhsuz şekilde telaffuz edilen dua
Ahmed Kalkan
~ 134~
metni ile hastanın duasını karşılaştıralım. Hastanın
kendisi, iyileşmeyi candan isteyerek ve gönülden
Allah’a dua edip yalvardığını düşünün bir de.
Dilencilerin çoğunun kendinizden daha zengin
olduklarını ve merhamet istismarcılığı yaptıklarını
düşünerek dilencilerin hiçbirine para vermemeyi
kararlaştırmış olun. Sonra bir dilencinin, sanatını
kullanarak öyle yanık şekilde yalvarmasına şâhit
oluyorsunuz ki, dilenciyi geçtikten sonra o yalvaran
ses, sizi geri döndürebiliyor ve o sesin sahibine
sadaka verme ihtiyacı hissediyorsunuz. Allah,
samimiyetle gönülden yapılmış duâları kabul eder.
Duâ edip karşılığını para olarak hastadan alan
kimselerin formalite icabı sadece diliyle duâ kelimelerini
mırıldanması “miş gibi yapması”… Hangi
duânın kabul edilme ihtimali daha büyük olur? Elbette
gönülden duâ edenlerin.
Hastaya bir başkası okuyacaksa, hastanın en yakınlarından
birileri okusun. Hastanın annesi veya kardeşi gibi
şahısların hastayı cidden sevdiklerini ve iyileşmesini çok
istediklerini ispatlar şekilde duâ etmelerini düşünün. Hastanın
iyileşmesini candan isteyen kişilerin gönüllerini de
işin içine katarak samimiyetle Allah’a duâ etmelerini karşılaştırın
ve tercihinizi yapın. Her halde (her durumda)
rukyecinin duaya benzemeyen üslûbunu tercih etmezsiniz,
etmemelisiniz.
Hz. Âişe de (r.a) Rasûlullah’ın (s.a.s) yatağına girdiğinde
iki eline üfleyip muavvizât (İhlâs, Felâk ve Nâs) sûrelerini
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 135~
okuduğu ve vücuduna sürdüğünü rivayet etmiştir.262 Vefat
hastalığı sırasında Hz. Âişe, Rasûl-i Ekrem’e okuyup üflemiş
ve onun eliyle bedenini meshetmiştir.263
Kur’an’a göre yaratma, yönetme, mülk ve hâkimiyet Allah’a
aittir. Ancak yaratılmışlar içinde insanın merkezî bir
yeri ve önemi vardır. İşte insanın bu özelliğine işaret etmek
için, Allah âlemlerin Rabbi olduğu halde bunu beyanla yetinilmemiş,
ayrıca onun insanların Rabbi olduğu da belirtilmiştir.
Çünkü insanı yaratan, onu akıllı, iradeli ve duygulu
bir varlık haline getirip eğiten Allah’tır.
HASTA OLARAK KIŞININ KENDISININ DUÂ
ETMEYE İHTIYACI VARDIR
Duânın ana hedefi, insanın halini Allah’a arzetmesi ve
O’na niyazda bulunması olduğuna göre, duâ kul ile Allah
arasında bir diyalog anlamını taşır. Bir başka söyleyişle
duâ; sınırlı, sonlu ve âciz olan varlığın sınırsız ve sonsuz
kudret sahibi ile kurduğu bir köprüdür.
Duâ, insanın kendi kendine yetmediğinin ifadesidir. İstisnasız,
mü’min olan ve olmayan her insan duâ eder. Çünkü
duâ ruhun ihtiyacıdır. Her insan, ruh ve beden ikilisinden
oluştuğu için her ruh sahibi varlık için duâ gereklidir. Ama,
duâ edilmeye tek yetkili ve hak sahibi varlık Allah olmasına
rağmen, insanlar farklı mercîlere duâ edebilirler. Fakat
herkesin tartışmasız bir şekilde kabul etmesi gereken bir
gerçek vardır, o da; duâ edilen varlığın hiçbir konuda acziyet
göstermemesi için sonsuz bir güce sahip olması gerekir.
262 Buhârî, Deavât, 12
263 Buhârî, “Ṭıb”, 32, 39; Müslim, “Selâm”, 51-52
Ahmed Kalkan
~ 136~
İnsan, sürekli yaratıcısına muhtaç olan, O’nsuz yapamayan
ve O’nsuz bir değeri olmayan bir varlıktır. Allah’ı kendi
varlığının dışına taşırmaya çalışan insan, Allah’ın karşısında
bir “hiç”tir; bir “şey” değildir. “De ki: Duânız olmasa Rabbim
size ne diye değer versin?”264 Gerçek böyle olduğu halde,
yani insan istese de istemese de zorunlu olarak Allah’a
muhtaç olmakla beraber amaç; bu “muhtaç”lığı bilinçli olarak
fark edip yaşamak, şuur haline dönüştürmektir.
İnsan, duâsız bir hayatın Allah katında değeri olamayacağından
hareketle kendine değer katmak, varlığını anlamlı
kılmak ve Allah katında bir “hiç” yerine, bir “şey” olmak
için duâ etmeli. Duâ, ibâdet olduğu için sağlıklı ve huzurlu
günlerinde de duaya devam etmeli. Hele hasta iken bile Allah’a
kendimiz duâ etmezsek, Allah nazarında ne değerimiz
olur ki… İbadetler bireyseldir, kendi duamızı kendimiz
yapmalıyız.
FELAK VE NÂS SÛRELERI; KÖKLÜ BIR TEDAVIDIR
Felak ve Nâs sûreleri, vesveselerden, psikolojik rahatsızlıklardan
korunmak için en önemli ilaçtır. Kesin çözümdür,
sonradan faydası beklenecek bir duâ olmaktan öte,
okur okumaz hemen faydası görülmeye başlanacak kesin
bir tedavidir, köklü bir çözümdür. Nasıl mı? Anlamını tüm
derinlikleriyle düşünerek, anlayarak inanarak okursanız,
kendinizi tedavi etmiş olursunuz. Evet, bilgisayar CD’sinin
okuması gibi anlamı bilinmeden isterse yüz defa okunsun,
faydasını görmek zordur. Felak ve Nâs sûresini tekrar etmekten
bahsetmiyorum; gerçekten Rabbimiz’in bu iki sûrede
bahsedilen özelliklerini kabul edip inanarak, ondan
264 25/Furkan, 77
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 137~
ne konuda nasıl yardım istediğimizi düşünerek, en azılı
düşman bile olsa, bizi düşmanlarımızdan koruyan bir sığınak
ve kale olarak Rabbimiz’e sığınmış olsak, kendisine
sığınılan o Rabbimiz bizi düşmanımızdan korumaya güç
yetiremez veya bizi sığınağına kabul etmez mi? O ki, sadece
bizim değil, tüm insanların Rabbi, eğiteni, tüm ihtiyaçlarını
karşılayanı. Herkesin ihtiyacını karşılar da bizim ihtiyacımız
olan sağlığı bize vermeye kadir değil mi? Tüm insanlara
hükmünü geçiren melik olan, sultan olan Rab O. Tüm
insanların meliki, yöneticisi, tek ilâhı. Çözümün kaynağı O.
Kime sığınıyoruz, nasıl bir zâta müracaat ediyoruz? Bunları
tefekkür edip inanarak O’na yönelen kulunu O boş çevirir
mi hiç? Kabul etmeyeceği duâyı niye bizim okumamızı istesin?
Yardım etmeyecekse, niye Bana sığının desin? Zaten
O’nun bu vasıflarını kabul edip O’na yönelince insan tedavi
olur. Bütün sıkıntıları o anda gider.
Biz bu teslimiyet ve yaklaşımla okumadığımız için faydasını
görmemiş olabiliriz. Bir de bu şekilde içselleştirerek
okuyalım bu sûreleri: Psikolojik hastalıklar için okunması
tavsiye edilen Felak ve Nâs sûrelerini kişi kendi rahatsızlığı
için okursa hemen tedavi olmuş olur. Bu sûreler, İhlâs sûresiyle
birlikte tevhidî bilinç sûreleridir. Bu sûreleri inanarak
ve Allah’a gönülden duâ ederek okuyan kimse, ameliyatlık
bir tedavi görmüş olur ve iyileşme ümidiyle belirli veya belirsiz
zaman geçmesini beklemeden hemen Allah’ın izniyle
iyileşir. Bu netice, bu koruyan sûreleri tam bir iman ve teslimiyet
içerisinde ve samimi bir duâ edâsı içinde okumakla
gerçekleşir. “Gul / De ki”: Allah böyle deyin dediğine göre, Allah
kabul edeceği duâyı yapmamızı ister. “İnsanların rabbine
sığınıyorum.” Kendisine sığınılan, kendisinden sığınılandan
sığınan kimseyi korumaya gücü yeten biridir. Çünkü O tüm
insanların Rabbidir. Aynı zamanda meliki, yöneticisidir,
Ahmed Kalkan
~ 138~
ilâhıdır. Bu vasıflara sahip sığınılan zât, sığınan kimseyi bütün
zararlı ve şerli şeylerden korumaz mı hiç? Bu okuduğu
âyetlerdeki kavramları doğru şekilde öğrenip “Rab”, “Melik”
ve “İlâh” olan zâtın insan hayatında nasıl bir yer kapladığını
ve Allah’ın nasıl her şeye hükmeden ve her şeye
kaadir olduğunu imanla birlikte diliyle ve gönlüyle dillendiren,
bu inancını tazeleyen kimsenin zihninde ve gönlünde
oluşan bütün korkular, rahatsızlıklar, düzelmeyeceğini,
şerli ve zarar verdiğini düşündüğü her şey küçülecektir.
Kendisine sığındığı Allah’ın yardımını ve kendi kalesine
sığınanları açıkta bırakmayacağını, onları koruyup gözeteceğine
imanını vurgulayan kimse, bütün korku ve vehimlerinden,
şeytanî düşüncelerin etkisinden kurtulacaktır. Eğer
düşüne düşüne, inana inana okursa Felak ve Nâs sûrelerini
okuduğu anda psikolojik açıdan tedavi olmuş olur.
Ne diyoruz, nasıl sığınıyoruz Rabbimize Felak ve Nâs sûreleriyle?
FELAK SÛRESI
“Rahman ve Rahim olan Allah’ın Adıyla!”
1. Ey Müslüman! Tehlikelerle dolu şu hayat yolculuğunda,
insanlığa dünya ve âhirette kurtuluş yolunu göstermek
üzere de ki: “Ben, felak’ın Rabb’ine sığınırım. Gönderdiği
Kur’an sayesinde inkâr ve cehalet karanlıklarını paramparça
eden, böylece aklımı ve gönlümü iman ve Kur’an nuruyla
aydınlatan yüce Rabbimin benim için belirlediği kulluk sistemini
bireysel ve toplumsal hayatıma egemen kılarak O’nun
himayesi altına girerim. Bunun için:
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 139~
2. O’nun yarattığı şeylerin şerrinden O’na sığınırım.
O’nun yarattığı ve kullanılış amacına göre hem hayır hem de
şer olabilecek bütün varlıkları O’nun talimatları doğrultusunda,
O’nun isteğine uygun bir şekilde kullanarak dünya ve
âhiret tehlikelerinden korunurum.
İşlenen fiil, İslâm’a uygun ise hayır; aksi halde
şer olur. Allah için yapılan her meşrû amel hayır;
bunun dışındaki ameller ise şerdir. Kul, Allah
Teâlâ’nın yarattığı imkânları, emirlerine uygun
olarak kullanırsa, hayır; emrinin aksine kullanırsa
şer olur. Olaylara ve fiillere “hayır” veya “şer” gibi
bir vasıf verebilmek için, elimizde sağlam bir ölçü
olmalıdır. Bu ölçü, ancak “din”dir.
Hayır ve şerrin ölçüsü bellidir: Allah’ın râzı olacağı şeyler
hayır; râzı olmadıkları da şer. Hayrın tümü elinde olan
Allah (3/Âl-i İmrân, 26; Müslim, Müsâfirîn, 20) sadece hayırlı
şeyleri emreder ve şerleri yasaklar; O’nun her emrettiği
hayırdır; yasakladığı her şey de şer. Haramlara hayır
denilemeyeceği gibi; harama sebep olacak, sonucu haram
olan şeyler de hayır değildir. Mü’minin ölçüsü, nefsi/hevâsı
değildir. O, duyu ve duygularının, hevâsının değil; Allah’ın
kuludur. Hoşlandığı ve hoşlanmadığı her konuda Rabbine
itaat edecektir müslüman. İmanı oranında duyu ve duygularını
da selim kılacak, onları da Rabbine teslim edecek,
o zaman nefis de mutmain olacak, Rabbinin emirlerinden
râzı ve hoşnut olma seviyesine çıkacaktır. O anda, Allah’ın
emirlerindeki hayrın hikmetlerine vâkıf olacaktır.
Hayır sanılan şeyler, ancak Allah rızâsı gözetilerek yapılırsa
hayır sayılır. Helâl yoldan kazanılmayan para, kişi
Ahmed Kalkan
~ 140~
için hayır olmadığı gibi; mal ve servet, ne kadar çok olursa
olsun, Allah’ın rızâsı olmayan yerlere harcanırsa yine hayır
değil; şer olur. Gerçek hayır, neticesine göre hüküm alandır.
Hoşlanmadığımız şeyleri Allah hayırlı kılmış olabilir.265 Hayırlı
bir ümmet/toplum olmanın yolu, hayırlara yapışmakla
olacaktır; Kur’an bunun şartlarını açıklar.266 Müslüman,
Allah’ın hayır olarak gösterip emrettiğine teslim olmalı,
kendisi ve insanlık için hayrı istemeli, hayırda yarışmalı,
insanları hayra teşvik etmeli, Allah’ın yasakladığı her çeşit
şerden uzaklaşıp başkalarını da uzaklaştırmaya çalışmalıdır.
Hastanın durumuna göre ilaç verilmesi gerektiği bir vâkıadır.
Aynı doktor, bir hastaya su içmeyi yasaklarken, başka
bir hastaya bol su içmeyi tavsiye eder. Hatta aynı hastaya,
bir zaman yasakladığı bir şeyi başka bir zaman tavsiye
edebilir. Bu durum, doktorda çelişki ile izah edilemez.
3. İnsanlığın başına bir kâbus gibi çöken inkâr ve cehalet
karanlığının şerrinden O’na sığınırım. Gerek bâtıl ideolojilerle,
gerek din adına uydurulan bid’at ve hurâfelerle
yıkıma uğratılan gönüllerin yeniden iman nuruyla aydınlanması
için “Kur’an eğitimi” seferberliği başlatarak her türlü
bağnazlığa, cehâlete, hurâfeye karşı topyekûn mücadeleye
girişirim.
4. Düğümlere üfleyen üfürükcülerin şerrinden O’na sığınırım.
Cincilik, muskacılık, kâhinlik, medyumluk, falcılık,
astroloji gibi safsatalarla halkı aldatan sahtekârların,
şeytanî taktiklerle kitleleri uyutarak hakkı bâtıl, bâtılı
hak göstermeye çalışan “büyücülerin”, erkeklerin nicelerini
265 2/Bakara, 216; 4/Nisâ, 19
266 3/Âl-i İmrân, 110
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 141~
yoldan çıkaran kadınların büyüleyen tavırları, yani aklı
devreden çıkaran işvelerinin, yaldızlı kelimelerle insanların
gözünü boyayarak gerçekleri çarpıtan sözde bilim
adamlarının, türlü yol ve yöntemlerle kitleleri uyuşturup
yönlendiren güç odaklarının, şerrinden Allah’a sığınırım.
5. Ve kıskançlığının etkileri ortaya çıktığı zaman, kıskancın
şerrinden Allah’a sığınırım. Kin, haset, kıskançlık, çekememezlik
ve benzeri ahlâki zaaflara düşmekten ve böyle
kimselerin şerrine uğramaktan O’na sığınırım. İnsanı açgözlü
bir canavara dönüştüren kin, haset, kıskançlık, çekememezlik
gibi ruhsal hastalıkların tedavisi için Allah ve âhiret
inancını yaygınlaştırırım. Farklı ırklar, kültürler arasında
kin ve nefret duyguları yerine barış ve kardeşlik duygularının
egemen olması ve her alanda toplumsal adaletin sağlanması
için çaba gösteririm. Ve bu mücadelemde beni başarıya
ulaştırması için, tüm kalbimle Rabbime yönelir, O’ndan yardım
diler ve yalnızca O’na sığınırım.
İşte bunları başarabildiğim takdirde Allah’ın koruması
altına girmiş, dünyada ve âhirette kurtuluşu hak etmiş olurum.
267
VE NÂS SÛRESI
Bir önceki sûrede, kendilerinden Allah’a sığınmamız gereken
kötülükler tanıtılmıştı. Burada ise, bu kötülüklerden
kendisine sığınılan Allah’ın Rab, Melik, İlâh özellikleri vurgulanıyor
ve bütün kötülüklerin kaynağı olan insan ve cin
“şeytan”larına işaret ediliyor.
267 Kısa Açıklamalı Kur’an-ı Kerim Meali, Mahmut Kısa, Felak Sûresi meali.
Ahmed Kalkan
~ 142~
Rab, terbiye eden, yetiştiren, eğiten, hayatın programını
yapan yetkili otorite demektir. Buna göre insanın yaptığı
şeyleri ona yaptırtan, yapmadıklarını da yaptırtmayan güç
onun Rabbidir.
Melik ise hükümdar, kral, padişah demektir. Bu kelimenin
kökünde, sahip ve hâkim olma anlamı vardır. Varlık
O’nun olduğu için, varlık üzerinde yönetim hakkı da O’nundur.
İlâh, kulluk ve itaate lâyık kutsal varlık, yani Allah demektir.
Rahman ve Rahim olan Allah’ın Adıyla!
1. Ey Müslüman! Dünyada ve âhirette kurtuluşa ulaşabilmek
için Rabbine el açıp yalvararak de ki: “Ben insanların
Rabbine, onları yaratan, besleyen, terbiye eden, yetiştiren,
yöneten, yönlendiren ve koruyan Allah’a sığınırım.
2. İnsanların mutlak Hükümdarına.
3. Tüm varlıklara hükmeden, her şeyi kontrolü ve otoritesi
altında bulunduran, kulluk ve ibâdete lâyık olan biricik
İlâh’a, insanların İlâhına.
4. O sinsi şeytanın şerrinden ki,
5. Türlü taktik ve yöntemlerle hakkı bâtıl, bâtılı hak göstermeye
çalışarak insanların kalbine şeytanî dürtüler, kötü
düşünceler fısıldayıp durur.”
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 143~
6. Onlar zannedildiği gibi sadece “cin şeytanlarından”
ibaret değildir. Bu şeytanlığı yapanlar hem cinlerden, hem
insanlardandır.”
Peygamber (s.a.s.) her gece yatağına girdiğinde avuçlarını
birleştirir ve İhlâs, Felak, Nas sûrelerini okuyup avuçlarına
üfler, sonra da ellerini vücudunun ulaşabildiği her
tarafına sürer ve bunu üç kez tekrarlardı.268
RUKYE ILE KARIŞTIRILAN ŞEYLER
Rukye ile duâ karıştırılıyor.
Peygamberimizin izin verdiği rukye ile, haram olan birçok
uygulama karıştırılıyor.
Peygamberimiz rukyeyi belirli bir zaman için bile olsa
niye yasakladı? Medine ortamı ile bugünkü câhiliyye ortamı
birbirine karıştırılıyor.
İnsanı şirke götüren veya şirke ve haramlara benzeyip
şirk ve haram yönüyle şüpheli rukye uygulamaları ile, şirkten
uzak tevhidî duâlar karıştırılıyor.
Karşılıksız olarak hastaları okuyarak tedavi etmek ile,
birçok istismara açık şekilde bu işin ticaretini yapmak karıştırılıyor.
Peygamberimiz zamanında rukye, cin çıkarma işinin
aracı olarak kullanılmıyordu, Günümüzde insana musallat
268 Buhârî, Deavât 12; Kısa Açıklamalı Kur’an-ı Kerim Meali, Mahmut Kısa, Nâs Sûresi
meali.
Ahmed Kalkan
~ 144~
olduğu iddiasıyla cin çıkarma aracı olarak kullanılan rukye
ile sünnetteki rukye karıştırılıyor.
Rukye, ibâdet değildir, tedavi şeklidir. Doğrusu da vardır,
yanlışı da. Mubah olanı da vardır, haram olanı da. Câiz olanı
da vardır, şirk olanı da. Ama, sünnet ve ibâdet olan duâ
şekliyle karıştırılıyor.
İbâdet olan duâya sonuna kadar tavsiye; içine câhiliye
sözleri karışma ihtimali olan veya câhiliye anlayışı ile okunduğu
veya okutulduğu ihtimal olan rukyeye sedd-i zerîa
olarak yasak koymak; ikisini birbirine karıştırmamak…
CIN, BÜYÜ, RUKYE KONULARINDA KUR’AN’DAN
ANLAŞILANLAR
Allah insanı yeryüzünde halife olarak yaratmış,269 ona
çokça ikram etmiş, cinlerden üstün kılmıştır. “Andolsun Biz,
Âdemoğullarını yücelttik, üstün ve saygıdeğer kıldık. Onları
karada ve denizde (bineklerle ve araçlarla) taşıdık. Temiz
şeylerle rızıklandırdık ve onları yarattıklarımızın çoğundan
üstün kıldık.”270; “O, yerde ne varsa hepsini sizin için yarattı”
271
Allah’tan başka güç ve kuvvet sahibi kimse yoktur. Cinler
ve şeytan Allah’a rağmen, O’ndan habersiz ve Sünnetullahla
bağlantısız bir güç sahibi değildir. Şeytana hitâben Rabbimiz
şöyle der: “Şüphesiz, kullarım üzerinde senin hiçbir
269 2/Bakara, 30
270 17/İsrâ, 70
271 2/Bakara, 29
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 145~
hâkimiyetin olmayacaktır. Vekil olarak Rabbin yeter!”272 Bilindiği
gibi; bu âyetlerde geçen “sultân” kelimesine, mealler;
“hâkimiyet, ağırlık, yaptırım gücü, nüfuzu, etkili gücü,
sulta, saltanat, musallat olma, etki, kandırma gücü, etkin
gücü” şeklinde anlam vermişler. “Gerçek şu ki; şeytanın,
iman eden ve yalnız Rablerine tevekkül eden kimseler üzerinde
bir hâkimiyeti yoktur.”273 Bu âyette bahsedilen şeytandır.
Şeytan, cinlerin en şerlilerinin adıdır. Şeytanın gücü bu
ise, diğer cinlerin daha büyük değildir.
Yine, şeytanın ahiretteki itirafı: “İş bitirilince şeytan da
diyecek ki: “Şüphesiz Allah, size gerçek olanı söz verdi. Ben
de size söz verdim ama yalancı çıktım. Zaten benim sizi zorlayacak
bir gücüm yoktu. Ben sadece sizi çağırdım, siz de
hemen bana geliverdiniz. O hâlde beni kınamayın, kendinizi
kınayın. Artık ben sizi kurtaramam, siz de beni kurtaramazsınız.
Şüphesiz ben, daha önce sizin, beni Allah’a ortak koşmanızı
kabul etmemiştim. Şüphesiz, zâlimlere elem dolu bir
azap vardır.”274
Kâinatta Sünnetullah denilen Allah’ın değişmez ve değiştirilemez
yasaları hâkimdir. Her şey Allah’ın koyduğu bu
kurallara, sebeplere bağlıdır. Sünnetullah, Allah’ın dosdoğru
yolu, Allah’ın uyulan örneği, Allah’ın âdetidir. Allah’ın
yasası, kanunu demektir. Allah’ın sünneti, Allah’ın hareket
tarzını belirtmek için kullanılır. Sünnetullah, Allah’ın koyduğu
toplumsal yasalar, toplumları yönetme yöntemidir.
Sünnetullah ifâdesi, Kur’an’da beş âyette sekiz kez kullanılmıştır:
33/Ahzâb, 38, 62; 35/Fâtır, 43; 40/Mü’min, 85; 48/
Feth, 23.
272 17/İsrâ, 65
273 16/Nahl, 99
274 14/İbrâhim, 22
Ahmed Kalkan
~ 146~
“(Bu) yeryüzünde büyüklük taslamaları ve kötü tuzak
kurmaları (dolayısıyladır). Kötü tuzak ise ancak sahibine
dolanır. Onlar öncekiler hakkındaki uygulamadan başkasını
mı bekliyorlar? Sünnetullah’ta (Allah’ın sünnetinde) bir değişiklik
bulamazsın. Allah’ın sünnetinde bir sapma da bulamazsın.”
275
Kur’ân-ı Kerim’de Cenâb-ı Allah’ın birçok sünneti (sünnettullah)
zikredilmiştir. “Onun yanında her şey bir ölçü
iledir.”276; “Kullarım sana Benden sorarlarsa, Ben onlara yakınım.
Duâ eden Bana duâ ettiği zaman onun duâsına karşılık
veririm.”277; “Tevbe edip durumlarını düzeltenleri, gerçeği
açıklayanları bağışlarım; çünkü Ben tevbeyi çok kabul
edenim, çok merhamet edenim.”278; “Siz şükreder, inanırsanız
Allah size azâb edip ne yapacak! Allah şükrün karşılığını veren,
(her şeyi) bilendir.”279 Yine, şu âyetler de sünnetullah’ın
gereği olan örneklerdendir: 13/Ra’d, 11; 21/Enbiyâ, 34,
35; 12/Yûsuf, 109; 36/Yâsin, 40.
İnsan iradeli varlıktır; âhirette karşılığını görmek şartıyla
dilediğini yapabilecek durumdadır. “De ki: ‘Hak, Rabbinizdendir.
Artık dileyen iman etsin, dileyen inkâr etsin...”280;
“Dinde zorlama yoktur. Çünkü doğruluk sapıklıktan iyice ayrılmıştır.
O hâlde, kim tâğûtu inkâr edip Allah’a iman ederse,
kopmak bilmeyen sapasağlam bir kulpa yapışmıştır. Allah,
hakkıyla işitendir, hakkıyla bilendir.”281
275 35/Fâtır, 43
276 13/Ra’d, 8
277 2/Bakara, 186
278 2/Bakara, 160
279 4/Nisâ, 147
280 18/Kehf, 29
281 2/Bakara, 256
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 147~
Allah kullarına zerre kadar zulmetmez. Daha büyük suçlular
varken daha az suçluları cezalandırmaz. “Şüphesiz
Allah, insanlara hiçbir şekilde zulmetmez…”282; “…Rabbin,
kullara (zerre kadar) zulmedici değildir.”283; “Allah buyurdu
ki: ‘Ben zulmü kendime haram ettim; Onu, sizin aranızda da
haram kıldım. Öyleyse sakın birbirinize zulmetmeyin!”284 Büyük
günah işleyen fâsıklar, tağutlar, müşrikler varken onları
cinleriyle cezalandırmayıp gariban mü’minlerin içine cinleri
salmaz. Müslümanları cezalandırmak için asker olarak cinleri
kullanmaz. Şeytanlar kendi dostlarına yaklaşır.
Dünya ödül ve ceza yeri değildir. “(Allah), Din gününün
(ceza ve ödül gününün) mâliki (gerçek sahibi)dir.”285; “Din
günü” kavramı, “gün” anlamına gelen “yevm” kelimesiyle;
“itaat, hesap, ceza (yapılan işin tam karşılığının verilmesi)”
gibi anlamlara gelen “ed-dîn” kelimesinden oluşur. Din günü:
Yapılan işlerin tam karşılığının verilip görüleceği hesap günü
anlamına gelir. Din gününden kastedilen, âhirettir, hesap günüdür.
“Sonra din gününün ne olduğunu nereden bileceksin?
O gün, kimsenin hiç kimseye hiçbir fayda sağlayamayacağı bir
gündür. O gün emir yalnız Allah’a aittir.”286 Gelecekte, yapılan
işlerin tam karşılığının verileceği son gün demektir. Bu
günde herkes, dünyada yaptıklarının karşılığını mutlaka görecektir.
“Tek bir çığlık. Birden bire gözleri açılıverecektir. ‘Eyvah
bize!’ derler; işte bu, ceza ve hesap günüdür. Onlara, ‘İşte
bu, yalanladığınız hüküm günüdür’ denilir.”287 Dünya imtihan
alanı, âhiret ödül ve ceza yeridir. Cinlerle cezalandıracağı da
Kur’an’da yer almaz. Cinler, Allah’ın mü’min kullarının günahlarına
ceza veren görevliler değildir.
282 10/Yunus, 44
283 41/Fussılet, 46
284 Müslim, Birr, 15, hds. no: 2577
285 1/Fâtiha, 3
286 82/İnfitâr, 17-18
287 37/Saffât, 19-21
Ahmed Kalkan
~ 148~
Allah bir kimseye herhangi bir zarar verecek olursa,
O’ndan başka o zararı giderebilecek yoktur. Cin çıkaranlara
kimseyi Allah mecbur etmez. “Eğer Allah sana herhangi bir
zarar verecek olursa, bil ki onu, O’ndan başka giderebilecek
yoktur. Eğer sana bir hayır dilerse, O’nun lütfunu engelleyebilecek
de yoktur. O, bunu kullarından dilediğine eriştirir. O,
çok bağışlayandır, çok merhamet edendir.”288
Allah izin vermeden hiçbir varlık insana zarar veremez,
Allah’ın kalesine sığınan kimse, her türlü şerden uzak kalır.
Allah’a iman eden, O’na tevekkül eden için O yeterlidir, kâfidir.
“Allah kuluna yeterli değil midir?”289
En zararlı cin şeytandır; onun da neye gücünün yettiğini
Allah Kur’an’da açıklamıştır.
Cinler hakkında Kur’an’da ve hadislerde bize lâzım olacak
kadar bilgi ile yetinilmiştir. İnsanoğlunun gerekli-gereksiz
merakı gereği, cinlerle ilgili nice uydurmalar din kılıfıyla
da gündemleşmiştir. Bu konuyu istismar eden nice
insan, dini küçük düşürme pahasına insanları çok eski zamandan
beri sömürmektedir.
Bazı insanlar, dinin ve aklın tasvip etmediği uygulamaları
âyetlerden ve duâlardan geçinme mesleğini “Kur’an Terapisi”,
“Furkan Rukye”, “Kur’an ve Hadis Rukyesi”, “Kur’an
ve Hadislerle Şifa Merkezi” gibi adlar altında Kur’an kavramlarını
mesleklerine âlet edip istismar etmekte ve sanki
faziletli bir iş yaptıklarını iddia edebilmekte, selefin yolunu
takip ettiğini söyleyenler de bunları desteklemektedir.
288 10/Yûnus, 107
289 39/Zümer, 36
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 149~
Bir Müslümana “sende cin var”, “sen cinlenmişsin” demek,
müşriklerin Peygamberimize söylediği benzer sözü
çağrıştırmaktadır. “(O müşrikler) ‘Gerçekten sen cinlenmişsin’
dediler.”290 Bu sözü hiçbir sahabi, içlerinden biri için
söylememiştir.
İnsanın bedeni hastalandığı gibi beyni de hastalanır;
psikoloisi de bozulur, iç dünyası huzur ve tatminden uzak
olabilir. Böyle bir durum, onun içine cin girdi diye hükmedilmesini
gerektirmez.
Psikolojik rahatsızlıklarda ne yapılması gerektiği
Kur’an’da açık şekilde beyan edilmiştir. Bu konuda Kur’an’ın
tavsiye ettiği duâ ve zikir çok önemlidir.
Hasta olan kimsenin kendisinin duâ etmesi esastır. Rabbimiz
duâ ettirmeyi değil; duâ etmeyi emretmiştir.
Para ile Kur’an okumak, okunanı ibâdet olmaktan; para
için başkasına duâ etmek de duâdaki ihlâstan insanı uzaklaştırır.
Peygamberimizin hastalara duâsı O’na has bir durumdur.
Meselâ kimse Hz. Ebû Bekir’e gidip de hastasına rukye
yaptırıyor değildi.
Rukyeyi ve özellikle rukye karşılığı ücret almayı yasaklayan
çok sayıda hadis vardır. Âyetlerin de dünyevî değerler
karşılığında satılmasını Allah yasaklar.
Selef âlimlerini örnek aldığını, onların fetvasıyla amel
ettiğini söyleyen rukyecilere sormak gerekir: Hangi selef
290 15/Hicr, 6
Ahmed Kalkan
~ 150~
âlimi rukyeciliği meslek edinmiş, cin çıkarma seanslarıyla
geçimini temin etmiş veya bunun meslek olarak geçim
kaynağı görülmesine fetva vermiştir, söyleseler de biz de
öğrensek. Bu işi meslek edinen, bundan geçinen bir tane
selef âliminden bahsedilebilir mi? Bu işin Selefîlikle ilgisini
kurmak için hem selefi tanımamak, hem bu mesleği tanımamak
gerekir.
Bir tasavvufî tarikatın şiş sokma gösterisi ne ise; rukyeci
geçinenlerin cin çıkarma gösterisi de odur. Birini nasıl izah
ediyorsanız, ötekini de öyle anlamalısınız. Videolar sayesinde
olay bir şova dönüştürüldü. Roller o kadar içten oynanmaktadır
ki, çok geçmeden Hollywood da bu sahneleri kullanır,
korku filmi adıyla İslâm’la alay ederse şaşmamak gerekir.
Müslümanların otoritesi olmadığı için bu ticaret, gittikçe
rağbet görüyor. Meselâ Hz. Ömer zamanında bu hasta sömürücüleri
bu tür meslek icrâ etseydi, o bunlara nasıl davranırdı?
Öyle iddia edildiği gibi her üç-beş kişinin içine cin girmiş
olsa idi, din bu konuda bu insanlara nasıl yardım edilmesi
gerektiğiyle ilgili hükümler vaz ederdi. Cin çıkarma ile ilgili
Allah’ın Kitabında ve Rasûlün sahih sünnetinde ümmete
yönelik bir emir ve tavsiye yoktur; Azaim ve Havas ilmi denilen
tılsımlar, tütsüler, büyüler, simgeler, cincilik, cin çıkarma,
suya okuma, farklı hastalara farklı duâ ile rukye, muska
yazma… Kur’an ve Sünnet kaynaklı değildir; hurafelerden
ibarettir.
İnsanları, “içinize cin girmiş, size cin musallat olmuş” diye
cinlerle korkutup onların korkularından rant elde etme, İslâmî
ahlâkla bağdaşmaz. Fetişizm291 denilen korku dini üret-
291 Fetişizm: İbtidaî toplulukların inanma faaliyetleri, onların put olarak kabul ettikleri
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 151~
tiler. Cinleri de her kötülüğü yapan, insanı ele geçiren, insana
istediğini yapan kötülük Allahsı icat ettiler.
Rabbim, hepimize Kur’an inancı nasip etsin. İnançlarımızı
Kur’an’la tashih etmeyi, Kur’an’a uymayan inançlarımızdan
uzaklaşmayı lütfetsin.
“Rabbiniz şöyle dedi: “Bana duâ edin, duânıza icâbet edeyim,
cevap vereyim. Bana kulluk etmeyi kibirlerine yediremeyenler
aşağılanmış bir hâlde cehenneme gireceklerdir.” 292
Günde beş vakit namaz kıldığımız zaman Fâtiha okuduğumuzda
ve her rekâtta bunu söylemiyor muyuz: “Yalnız Sana
ibâdet eder yalnız Senden isteriz”293
Kimin vermeye gücü var ki? Güç onun, varlık o’nun. Onun
verdiğini kimse geri çeviremediği gibi vermediğini de kimse
veremez.
“De ki: ‘Ey mülkün sahibi olan Allah’ım! Sen mülkü dilediğine
verirsin. Dilediğinden de mülkü çeker alırsın. Dilediğini
aziz/şerefli kılarsın, dilediğini zelil edersin. Hayır Senin elindedir.
Şüphesiz Sen her şeye hakkıyla gücü yetensin.”294
“Eğer Allah sana herhangi bir zarar verecek olursa, bil ki
onu, O’ndan başka giderebilecek yoktur. Eğer sana bir hayır
dilerse, O’nun lütfunu engelleyebilecek de yoktur. O, bunu kullarından
dilediğine eriştirir. O, çok bağışlayandır, çok merhamet
edendir.”295
sûretler, aşırı tutkunluk gösterilen eşya veya kişi.
292 40/Mü’min, 60
293 1/Fâtiha, 4
294 3/Âl-i İmran, 26
295 10/Yûnus, 107
Ahmed Kalkan
~ 152~
“Eğer Allah sana bir zarar dokundurursa onu, yine O’ndan
başka kaldıracak yoktur ve eğer sana bir hayır dilerse,
O’nun keremini de geri çevirecek yoktur. Hayrını, kullarından
dilediğine verir. O bağışlayan, merhamet edendir.”296
“Bu gece bana birkaç âyet indirildi ki onların bir benzerini
görmüş değilim: Kul eûzü bi-Rabbi’l-felâk (sûresi) ile,
Kul eûzü bi-Rabbi’n-nâs (sûresi)dir.”297
SONUÇ
RUKYECILIK YAPMAK CÂIZ DEĞILDIR
1- Ebû Süfyân’ın Câbir’den rivayetine göre de Rasûl-i
Ekrem, Medine’ye hicret ettiklerinde rukye yapılmasını
yasaklamıştır. Rivâyetlerde, istisnâî olarak bir-iki durumda
izin verdiği söylenmiştir.
2- Rasûlullah’ın rukye yapmayı şirk olarak açıkladığı,
Kur’an okuma karşısında ücret almayı Kur’an’ın yasakladığı,
Peygamberimizin de cehennemlik ilan ettiği esas
alınması gereken hususlar olduğu halde ve yine Kur’an’ın
mü’minlere şifa, zâlimlere hüsran olduğu hükmüne rağmen
bütün bunların aksini ifade eden Ebu Said el-Hudrî’nin
rivayet ettiği ashabın yaptıkları rukye ve karşılığında
aldıkları koyunları Peygamberimizin onayladığı rivayetin
sahih olma ihtimali yoktur. Buna rağmen hadisi sahih kabul
edenler açısından değerlendirdiğimizde; Fâtiha sûresi
ile yapılan rukyedir. Rasûlullah: “Fâtiha Sûresi’nin böyle bir
duâ olduğunu nereden biliyordun?” demiş, Fâtiha dışındaki
rukyeye onay vermemiştir.
296 10/Yûnus, 107
297 Müslim, Tirmizi, Nesai, İstiaze: 1; Dârimi, Fezail-i Kur’an: 25.
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 153~
3- “Rasûlullah (s.a.s.) Muavvizetân sûreleri denilen
Felâk ve Nâs sûreleri nâzil olunca diğer okuduğu şeyleri bıraktı
ve bu iki sûreyi okumaya başladı.”298
4- Rivâyetlere göre izin verildiği söylenip câiz görülen
rukye nerde, günümüzde rukyecilerin yaptığı, adına rukye
dedikleri şeyler nerde? Günümüzde rukye adıyla Fâtiha
veya Felâk-Nâs sûreleri okumanın dışında, ne tür hurafeler
işlenildiği bilinmekte, dinin câiz görmediği nice çirkinlikler
rukyecilik adı altında icrâ edilmektedir.
5- Rukye, Cahiliyyede de uygulanan bir tedavi
metodudur. İslâm’ın başlattığı, İslâm’a ait bir tedavi
usûlü değildir. Rasulullah’ın rukyeyi yasakladığına
dair çok sayıda sahih hadis vardır. Yılanın
ısırması, akrebin sokması gibi bazı istisnâî konularda
birkaç kişiye izin verdiğine dair bazı rivayetler,
Kur’an’a aykırı olduğu gibi, aynı zamanda Felak
ve Nâs sûreleri indikten sonra diğer okuduğu
şeyleri bıraktığına dair hadislere de aykırıdır. Bundan
da öte, Rasûl, Kur’an’dan yola çıkarak rukyenin
şirk olduğunu ilan etmiştir. Peygamberimizin
şirk olan bir şeyin uygulanmasına izin vermesi
mümkün müdür? Rukyenin bazı şartlara uyulduğunda
câiz olduğunu iddia eden âlimlerin ittifak
ettiği husus, henüz câhiliyye âdetleri tümüyle yok
edilmeden rukyeye izin verilmediği şeklindedir. Bu
toplumda da câhiliyyenin çok baskın mirası, uygulaması
sözkonusu olduğundan rukye yapmanın bu
298 Tirmizi, Tıb 16; İbn Mace, Tıb 33
Ahmed Kalkan
~ 154~
rivayetlere göre de câiz olmadığı kesinlik kazanır.
Bütün bu delillere baktığımızda rukyeyi câiz görmeyip
soğuk bakmamız tevhidî sorumluluğumuzun
gereğidir. Kaldı ki, Peygamberimizin istisnâî
olarak izin verdiği rivayet edilen durumlar ile bugün
rukye yapılan durumlar tümüyle farklılaşmış,
rukyede okunan âyet ve duâlar da değişmiştir. Rivayetleri
öne çıkaran kimseler, o günkü şekliyle
rukyeye câiz demiş olsa bile; buralarda bugünkü
uygulandığı şekliyle rukyeye câiz diyemezler. Duâ
etmek yasak değildir; tam tersine, duâ, ibâdetin
özüdür. Kişinin kendisi için Allah’a duâ etmesi,
kişinin hastalığına şifa vermesi için Allah’a (c.c.)
niyazıdır, yalvarmasıdır. Bu duâlara, Kur’an rukye
gibi bir ad vermez, duâ der; dolayısıyla bunları
rukye kabul etmek de yanlıştır.
6- Ebû Süleyman el-Hattâbî (ö. 388/998), kendi yaşadığı
dönemde bu işin afsuncu ve cincilerin eline geçtiğini, dolayısıyla
tesirli olmadığı gibi meşrûiyetinin de kalmadığını
ifade etmiştir.299
7- İbnü’l-Esîr ve İbn Hacer, zararın ortadan kaldırılması
veya faydanın elde edilmesini Allah yerine rukyeye isnat
etmenin şirk sayıldığını bildirmiştir.300
8- İkrime el-Berberî, Şa’bî, Katâde b. Diâme, Saîd b. Cübeyr,
İbrâhim en-Nehaî, Dahhâk b. Müzâhim ve Hasan-ı
299 S. Buhârî Tecrid-i Sarih Tercemesi, XII, 90
300 en-Nihâye, “rḳy” md.; Fetḥu’l-bârî, X, 206
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 155~
Basrî gibi âlimler okumanın mubah, bunun yanında üfleme,
ipe düğüm atma ve elle meshetme gibi işlemlerin haram
veya mekruh olduğunu söylemişlerdir.301 Yani, bu âlimler de
duâ ile rukyenin arasını ayırmışlar, birine câiz, diğerine haram
demişlerdir.
9- Rivâyetleri, Kur’an’a ve Rasul’ün şirk demesine
rağmen kabul edenler açısından da; rukyeciliği
meslek haline getirmek, ibâdet olan duâyı para
karşılığı yapmak, suya okumak, okunmuş suyu
içmek gibi uygulamalar câiz değildir. Mürekkeple
yazılan duânın mikroplu suyunu içmek veya kullanmak
şeklinde sünnette bir uygulama yoktur.
Muska ile tedavi olmaz. Rukyecilik denilen, içine
üfürükçülük, cin çıkarma, daha nice şeyler giren
bir işin bir müslümana, özellikle tevhid ehli şahıslara
rivâyetleri tümüyle sahih kabul etseler bile
yakışmayacak, ciddi anlamda vebali olan meslek
olduğunu hatırlatıyorum.
10- Bu rivâyetleri tümüyle sahih kabul edenler açısından
ele alırsak; Rasûlullah, bugünkü rukyecilerin rukye yaptığı
hususlarda rukye yapılmayacağını bildirmiştir. Peygamberimizin
“şu hususların dışında rukye yoktur” dediği halde,
çok farklı konularda ve esas olarak da herhangi bir şahsın
içine cin girmiş, ona musallat olmuştur iddiasıyla güya o
cini çıkarmak için rukye yapılmakta, böyle bir uygulamayı
yasaklayan Rasûlullah’a muhâlefet edilmektedir:
301 el-Fetâva’l-Hindiyye, V, 355-356; Elmalılı, IX, 6391
Ahmed Kalkan
~ 156~
11- Rasûlullah rukyeyi şeytan işi, şirk ve Allah’a tevekkülsüzlük
olarak niteler. “İnne’r-rukã ve’t-temâime v’ettevelete
şirkun / Kesinlikle rukyeler, temîmeler (muskalar), tiveleler
(muhabbet muskası) şirktir.”302
Câbir (r.a.) anlatıyor: “Rasûlullah’tan (s.a.s.) nüşre hakkında
sorulmuştu: “O şeytan işidir!” buyurdu.”303 Nüşre, rukye’nin
bir çeşididir. İbnu’l-Esîr, bunu “Cin değmesine mâruz
kaldığı sanılan kimsenin tedavisi için başvurulan bir
rukyedir. Yani, nüşre, cine tutulduğu zannedilen kimsenin
cinlerini dağıtmak için yapılan rukyeye denilir.
Rukyeciler, yaptıkları işlerin insanların faydasına yönelik
olduğunu söyleyip rukyeyi sadece hastaya yapılan
büyüyü çıkartmak için kullandıklarını ifade ediyorlar. Bu
konuda hadis rivâyeti şöyledir: Câbir (r.a.) diyor ki: Sihri
bozmak için okunan dua, yani nüşre denilen rukye hakkında
Rasûlullah’a (s.a.s) sorulduğunda şöyle buyurdu: “O bir
şeytan işidir.”304
Yine, Rasûl-i Ekrem şöyle buyurmuştur: “Rukye eden kişi
mütevekkil değildir”305 Özellikle kendilerinin selefin izinde,
hadis ehli ve ehl-i sünnet olduklarını iddia edenlerin “hadis
inkârcısı” olmadıklarını bu nebevî yasaklamalar karşısında
göstermeleri gerektiğini düşünüyoruz.
Okuma duâdan öteye geçmez, şifayı veren ise Allah’tır.
Buna karşılık rukyecilik ve muskacılık yapanların çoğu,
kendilerini şifa dağıtan olarak takdim ederler, nice insanın
yanlış inançlara sapmasına zemin oluştururlar ve
302 Ebû Dâvud, Tıb 17, h. no: 3883
303 Ebû Dâvud, Tıb 9, h. no: 3868
304 İbn Mâce, Tıb 40; Ebû Dâvud, Tıb 9, h. No: 3868; Ahmed bin Hanbel, Müsned, II, 294
305 S. Buhârî Muhtasarı, Tecrid-i Sarih Tercemesi, D.İ.B. Y., c. 12, s. 88
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 157~
rukyeciliği bir kazanç kapısı, bir meslek görenler var. Bu
kişiler ayrıca kendilerini hoca diye tanıttıkları için kamuoyunda
hoca ve âlim majının sarsılmasına sebep olmaktadır.
Bugünkü Rukyelerin Yapılma Sebebi ve Yapılma Tarzı
Açısından Rasûlullah zamanındaki Rukyelerle Hiçbir Benzer
Yönü Olmamasından Dolayı Bugünkü Rukyeler Câiz
Olamaz.
Selefi meşrep meşhur bir rukyeci internette yayınladığı
ve bana da gönderdiği yazısında “yapılış şekliyle ilgili
olarak rukyenin üç çeşit” olduğunu söylüyor. Yani, bugün
rukyeciler üç çeşit rukye yapıyorlarmış. Yaptıkları ve rukye
dedikleri şey, şu şekilde imiş:
1. Rukye: Büyü yapılmış hastada, yapılan büyüyü bulup
imha etmek yoluyla hastaların iyileşmesi yönüyle rukye,
2. Rukye: Büyü bozan ayetler ve nebevi duâ, esmaul husna
isimleriyle yapılan duâlarla habis ruhları bedenden çıkartılmak
selvi ruhlarla mümkündür,
3. Rukye: Rukye yapacak kişi, hastaya rukye yaparken, o
esnada hastadaki sihrin çeşidini öğrenip ona göre program
yapar.”306
Büyünün gerçek olmadığını, hayal ürünü ve göz aldatması
olduğunu beyan eden Kur’an’da “büyü bozan âyetler”-
le rukye yapacaklar, habis ruhları bedenden çıkartıp selvi
ruhlarla bu işi yapacaklar. Sihrin çeşidini öğrenip ona göre
program yapacaklar. Peygamberimizin okuduğu hastalar,
Fâtiha ve Felak-Nâs sûresi okuma ve şifa talebi için kısa bir
306 Rukyeci Adil Ramazanoğlu
Ahmed Kalkan
~ 158~
duâ yapması ve toplam 2-3 kişiye istisnâî anlamda izin verdiği
rivayet eilmesiyle, bugünkü rukye adıyla yapılanların
kıyas kabul edilecek bir benzerliği var mı ki, bugünkülere
de rukye diyelim ve rivâyetlere göre izin verilenlerden sayalım,
bu mümkün mü?
Sedd-i Zerâi (veya Sedd-i Zerîa) Açısından Bugünkü
Rukyeler Câiz Değildir. Sedd-i Zerâi: Fıkıh
usûlü terimi olarak, kendi başına mubah olan bir
fiilin şer’an sakıncalı bir sonuca götüreceğinden
emin olunması veya bunun kuvvetle muhtemel bulunması
sebebiyle yasaklanmasını ifade eder. Günümüzde
tam bir câhiliyye ortamı mevcuttur. Tevhidin
inancı, yaşayışı, ahlâkı kalmadığı gibi, tevhidî
bakış ve tevhidî teslimiyet de istisnaları dışında
görünmez. Şirk anlayışının en belirgin ortaya çıkıp
yaygınlaştığı alanlardan biri; cincilik, büyücülük,
üfürükçülük, rukyecilik denilen ortak alandır. Cinlerin
ve cincilerin hâkimiyetini kabullenen halk,
nasılsa müslüman olarak bu kapıya müracaat etse,
kapı eşiğinden içeri adım atar atmaz, inanç yönüyle
kimliği hemen orada değişime başlamaktadır.
Kur’an’ın açık bir fetih dediği Hudeybiye Antlaşması
sürecinde yapılan bey’at hakkında şu âyet inmişti: “(Ey
Muhammed!) Andolsun ki Allah seninle ağaç altında biat
ederlerken mü’minlerden râzı olmuştur...”307 Bundan dolayı
bu biata “Bey’atü’r-rıdvân” (rıdvân -râzı olma- biatı) veya
“Bey’atü’ş-şecere” (ağaç altındaki biat); biat eden sahâbî-
307 48/Fetih, 18
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 159~
lere “Ashâbü’ş-şecere” (ağaç altında Hz. Peygamber’e biat
edenler); gölgesinde bu biatın yapıldığı ağaca da “Şeceretü’r-
rıdvân” denilmiştir. Altında biat yapılan ağaç hakkında
kaynaklarda açıklanan rivayete göre müslümanlar ertesi
yıl veya Hz. Ömer’in hilâfeti zamanında (634-644) Hudeybiye’ye
giderek bu ağacı aramışlar, fakat bulamamışlar.
Sebebi ise, müslümanların ziyaretleri sebebiyle bu ağacın
kutsiyet kazanmasından endişe eden Hz. Ömer, hilâfeti sırasında
onun kesilip imha edilmesini emretmiştir. Kur’an’da
ismi geçen ağacın putlaştırılması, onu ziyaret yeri haline
getirmeye kalkmaları endişesinden dolayı ağacı kestirmişti
Hz. Ömer. Bugün rukye adıyla yapılanları görmüş olsaydı,
aynı Hz. Ömer sanırım rukye yapılan bütün yerleri kapatır,
rukye işiyle uğraşanları tümüyle cezalandırırdı.
Ahmed Kalkan
~ 160~
Bölüm 2
BÂTIL DİNLERİN VE CÂ HİLİYYENİN
MİRASI; MUSKACILIK
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 161~
MUSKA
“Muska” kelimesi, sözlükte “yazılı şey” anlamına gelen
Arapça “nüsha” kelimesinin Türkçeleşmiş şeklidir. Muska,
bazı hastalık ve âfetlerden koruduğuna ya da bunları giderdiğine
inanılarak üstte taşınan, suda eritilerek içilen veya
yakılıp tütsülenen yazılı kâğıdı ifade eder. Çoğunlukla insanlar
tarafından taşınan, bazen de belli mekânlara yerleştirilerek
kötü güçlerin etkisinden koruma sağladığı kabul
edilen muska, prehistorik / çok Allahlı dinlerden tek Allahlı
dinlere kadar pek çok inançta yaygınca görülen büyü ile
yakından alâkalı kült nesnelerinden biridir. Taşıdığı mâna
bakımından muskanın antik dinlerden günümüze kadar
fazla değişmeden geldiğini söylemek mümkündür. Buna
göre muska, sahip olduğuna inanılan sihrî güç aracılığıyla,
taşıyan kişiyi hem kötülüklerden koruyan hem kısmet getiren,
çoğunlukla bir nesneden, bazen de yazı veya sembol
şeklindeki gizemli karakterlerden oluşan özel objeleri ifade
eder.308
Duâ, kulun kendisini sürekli Allah’a muhtaç hissedip, Allah’ın
huzurunda zillet ve yoksulluk duyguları içinde elini
açıp O’nunla diyaloga geçmesi ve O’na ihtiyaçlarını arzetmesidir.
Rasûlüllah’ın bir rahatsızlık duyduğu zaman, eğer
tedavi olunması gereken boyutta ise, tedavi olduğu, başka
hastalara da tedavi olmalarını tavsiye ettiği bilinmektedir.
Hiçbir rivâyette Peygamberimiz’in, duâ cümlelerinin
herhangi bir şeye yazılıp boyuna veya vücudun herhangi
bir yerine asılmasını tavsiye ettiğini görmemekteyiz. Ancak,
ne zaman başladığını bilmemekle birlikte, Rasûlullah’tan
yıllar sonra, duâların herhangi bir cisme yazılarak
308 Kürşat Demirci, TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 31, s. 265
Ahmed Kalkan
~ 162~
muska şeklinde vücudun herhangi bir yerinde (genellikle
boyunda) taşıma uygulamasının başladığını biliyoruz. Bu
mesele, âlimler arasında tartışmalı olup, böyle bir uygulamaya
câiz diyen birtakım âlimler olmakla birlikte, cevaz
vermeyen âlimlerin delilleri daha kuvvetlidir. Kadı Ebûbekir,
Tirmizî şerhinde şöyle diyor: “Kur’an âyetlerinin yazılarak
insan üzerinde taşınması Rasûlullah’tan bize ulaşmış
bir sünnet değildir. Sünnet olan, hasta kimseye okunmasıdır,
boyuna asılması değil.”309
Sünnet olmayan ve bazı âlimlerin de cevaz vermediği
âyet ve duâların (veya belirsiz işaretlerin) yazılıp muska
şeklinde taşıma uygulaması, daha sonraki dönemlerde birtakım
kötü niyetli insanların istismarına yol açmış ve bu
insanlar tarafından kazanç yolu haline getirilmiştir.
Hayatlarını hevâları istikametinde sürdürürken
Allah’a pek ihtiyaç duymayan, Allah’ın, hayatına
müdâhale etmesine müsaade etmeyip istediği gibi
yaşayan insanlar bile, satılan bu muskaları alıp
çeşitli durumlarda bu muskaların veya Allah’ın
kendilerini korumasını bekliyorlar. Bilindiği gibi,
duâ bir çağrıdır, dâvettir. Bir varlığa ne kadar çok
ihtiyaç hissediyorsanız onu o kadar çağırırsınız
(duâ edersiniz). Duâ, boyuna asılmakla yapılmaz.
Duâ, hissetmektir; duymaktır. Tamamen ruhun
bir eylemidir. Duâ olayını maddîleştirmek doğru
değildir. Duâyı muskacılık şeklinde uygulamanın
bir başka sakıncası da şudur: Muska taşıyan kimseler
başlangıçta şifayı Allah’tan beklemiş olsalar
309 A. Rıza Karabulut, Ruhlar Âlemi, s. 103
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 163~
bile, zamanla bu duygular, takınılan muskaya yönelerek
o cisim kutsallaştırılıyor. Sanki şifanın Allah’tan
değil de; o cisimden kaynaklandığına dair
duygular oluşuyor ki, bu çok tehlikeli ve tevhide
aykırı hususlar içermektedir.
Hatta, bazen insanlar arasında, birbirlerine muska verip
de, “al bunu tak; bu çok iyi bir muskadır. Ben çok faydasını
gördüm.” gibi ifadelerin sarf edildiğini çoğumuz biliriz.
Böylece o cisimler kutsallaştırılmaktadır.
Kısacası; biz duâ olayının Kitap ve sünnetin ruhuna uygun
bir şekilde asr-ı saâdette Peygamberimiz’in uyguladığı
şekilde ve istismar etmeden ve istismarcılara fırsat vermeden
icrâ edilmesini tavsiye ediyoruz.
Hz. Peygamber’in sünnetinde muska ve temâim
yasaklanmış,
buna inanan kimselerin şirk koşmakta
oldukları
ifade edilmiştir. Çünkü Tevhid düşüncesi
ihlâl edilmektedir.
Şifayı da hastalığı da veren
Allah’tır. Allah inancı gölgede
bırakılarak muska
ve benzeri şeylere önem vermek, tevhid
ilkesine zıt, içinde şirk unsuru taşıyan bir inançtır. 310
Üfürük ve muskadan medet ummak, Hz. Peygamber tarafından
şirk olarak tanıtılmıştır. Rasûlullah şöyle buyurur:
“İnne’r-rukã ve’t-temâime ve’t-tevelete şirkun / Şu bir gerçek
ki rukye, muska, muhabbet ve kısmet açma muskası şirktir.”
311
Şu sözler de onun: “Korunma ve kurtulma ümidiyle üstüne,
giysisine bir şey asan, şirke bulaşmış olur.”; “Üstünde
310 Ebû Dâvud, Tıb 9/IV, 201; Hâkim, Müstedrek, IV, 217; Ali Çelik, İslam’ın
Kabul veya Reddettiği Halk İnançları, Beyan Y., 288-289
311 İbn Mâce, Tıb 39; Elbânî; Sahîha, 1/648
Ahmed Kalkan
~ 164~
muska taşıyanın Allah hiçbir işini tamamlamasın; üstünde
nazarlık, boncuk taşıyanı
Allah korumasın!” 312
“Kesinlikle rukyeler, temîmeler (muskalar), tiveleler (muhabbet
muskası) şirktir.”313
Yusuf el-Karadavî’nin muska konusunda yazdıklarından
kısa bir alıntı yapalım: “Tevhid inancı, Allah’ın kâinatta
yarattığı sebeplere başvurmayı reddetmez. Ancak, tevhid
inancına ters düşen; belâyı defetmek veya belâ gelmeden
ondan korunmak maksadıyla Allah’ın câiz görmediği gizli
sebeplere sığınmaktır. Meselâ, mavi boncuk takmak veya
asmak şirktir. Araplar, câhiliye döneminde cinlerin şerrinden
korunmak veya göz değmesini önlemek amacıyla mavi
boncuk takarlardı. İslâm, bu inancı ortadan kaldırdı. Ve Allah’tan
başka hiçbir şeyin ve hiçbir kimsenin zarar ve musibetleri
kaldıramayacağını onlara tebliğ etti. İmam Ahmed
bin Hanbel, şu hadisi nakleder: “Kim temîme (nazar için
boncuk) takarsa, Allah, onun işini tamamlamasın. Kim bir
bir ved’at (katır boncuğu) takarsa, Allah onu korumasın.” 314
Başka bir rivâyette, “Kim temîme (nazar boncuğu) takarsa
müşrik olur.” 315
Temîme takmanın anlamı: Nazar boncuğunun hayır getirip
şerri defedeceğine inanarak kalbini ona bağlamaktır.
Bunun şirk olmasına gelince, zararı defetmek için Allah’tan
başkasına yapılan bir istek vardır. Hâlbuki Allah şöyle buyurur:
“Eğer Allah sana bir zarar dokundurursa, hiç kimse
onu gideremez. Ve eğer sana bir hayır ihsan ederse, zaten O
312 Heytemî; Zevâcir, 1/130
313 Ebû Dâvud, Tıb 17, h. no: 3883
314 Ahmed İbn Hanbel, Müsned, IV, 154; İbn Hıbbân, Sâhîhu İbn Hıbbân, c. 13, s. 450
315 Ebû Dâvud, Tıb, 17, hadis no: 3883
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 165~
her şeye kadirdir.”316 Halkın muska çeşitlerine isim verdiği
“camia”, “hirz”, “hicap” ve bunlara benzer şeyler; mavi boncuk
kabilinden olup şirke götüren büyük suçlardandır. Güç
yetiren her müslümana, bunları kaldırıp atmak vâciptir.
Muska, sadece Allah’ın âyetleri veya yüce isim ve sıfatları
ile yazılmışsa, yasaklanan muskalar arasına girer mi,
yoksa onlardan istisna edilip takılması câiz mi? Bu konuda
selef ihtilâf etmiş, kimi ruhsat vermiş, kimi de men etmiştir.
Bizim tercih ettiğimiz görüş ise, ileri süreceğimiz delillerden
dolayı, Kur’an âyetleri yazılmış olsa da, bütün muskaların
câiz olmadığıdır.
HIÇBIR MUSKA CÂIZ DEĞILDIR. ÇÜNKÜ;
1- Muskaların her çeşidi yasaklanmıştır. Bu konudaki
hadisler, âyetle yazılan muskaları istisna etmemiştir.
2- Sebeplerin önünü kapatmak ilkesi (seddü’z-zerîa):
İçinde Kur’an yazılan muskaların takılması câiz görülürse,
diğer muskaların takılmasına kapı açılır. Şer kapısı açıldı
mı, bir daha kapanması zor olur.
3- İnsanları Kur’an’a önem vermemeye sevk eder. Çünkü
böylece insanlar, yazılan âyetleri pis yerlerde, tuvalette,
cünüp, hayız ve benzeri durumlarda üzerlerinde bulundururlar.
4- Muskacılıkta Kur’an’la istihzâ etme ve onun amacına
316 6/En’âm, 17
Ahmed Kalkan
~ 166~
ters faâliyet gösterme durumu da vardır. Çünkü Allah, insanları
karanlıktan çıkarıp, nura kavuşturmak ve en doğru
yola iletmek için Kur’an’ı indirdi. Nazardan koruması, kadınlara
ve çocuklara muska veya tılsım olarak asılması için
indirmedi.
MUSKA VE TILSIMLARIN MENŞEI
Muska ve tılsımların menşei, putperestliğin en ilkel şekli
olan “fetiş”tir. Bu inançta olanlar, bazı nesnelerde uğur
veya uğursuzluk bulunduğuna inanırlar. Kişi, uğurlu saydığı
nesneyi boynuna asar veya yanında taşır. Bu nesne bir
bitki, kurt dişi, ayı tırnağı, leylek kemiği, kartal tırnağı olduğu
gibi, bazen kurumuş bir böcek hatta bazı taş parçaları
vb. olabilir.
Bu nesneleri taşıyanlar, çeşitli hastalıklardan, belâ ve
kazalardan korunacaklarına inanırlar. Hâlâ bazı nesneleri
“uğur getiriyor” inancıyla boynunda ya da yanında taşıyanlar
bulunmaktadır. İslâm’ın fıtrata, akla ve ilme uyan güzel
esaslarına inanmamakta direnen nice insan, böyle safsatalara
kolaylıkla inanabiliyor, dolayısıyla Kur’an’ın “onlar
akıllarını kullanmazlar, düşünmezler”317 ifadesini her an farkında
olmadan doğruluyorlar. Günümüzde üniversite gençliği
ve sosyete semtlerinin kültürlü geçinen kesimlerinde
gittikçe bu tür “uğur taşları” vb. yaygınlaşmakta, İslâm’dan
uzaklaşan insan ne kadar gülünç olabilmekte ve ne kadar
aşağı konumlara kolayca düşebilmektedir!
Daha sonraki dönemlerde kâğıt parçaları üzerine
317 2/Bakara, 171; 7/A’râf, 179; 8/Enfâl, 22; 10/Yûnus, 100
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 167~
yazılmış dinî formüller veya tuhaf işaretlerle çizilmiş
muska ve tılsımlar, fetişlerin yerini aldı. Muska
ve tılsımların en eski şeklinin Mısır’da bulunduğu
belirtilir. Eski Romalılar da, hastalıklardan
ve zehirlenmeden korunmak için acayip işaretlerle
yazılmış veya çizilmiş muska tılsımları kullanmışlardır.
İsrâiloğullarına gönderilen peygamberler de,
putperest kavimlerden geçen, kendi dönemlerinde
yaygın olarak kullanılan fetiş ve tılsımları yasaklamışlardı.
Buna dair eski Ahid’de (Tevrat’ta)
rivâyetler vardır.318 Hıristiyanlıkta da muska ve
tılsımlara inanmak çok yaygındı. Hıristiyan din
adamları muska taşıma âdetleriyle mücâdele etmişler,
başarılı olamayınca tâviz vermeye başlamışlardı.
Şimdi çok sayıda papaz rukye yapmakta,
muska yazmaktadır.
Milâdî 366 yılında toplanan “Laodice” dinî kurultayı,
muska ve tılsım taşımayı yasaklayan bir karar çıkartıp ilân
etmiştir. Fakat hıristiyanları bunları taşımaktan bir türlü
vazgeçirememişlerdir. 8. Yüzyılda Papa II. Gregoare bu
bâtıl inançlara karşı şiddetle karşı koydu. Ancak halk bildiğinden
ve gördüğünden şaşmadı. Sonuçta hıristiyan din
adamları bu hurâfeye tâviz vermeye mecbur kaldılar. Muskaların
yerine “haç”, hıristiyanlık sembolü olan balık resmi,
“Agnus Dei” (Allah Kuzusu) yazılı levhacıkları taşımayı tavsiye
ettiler, giderek halkı buna alıştırdılar.319
İslâm’ı kabulden evvel yaşamış Türk boylarında da
318 Meselâ, bak. Kitab-ı Mukaddes, Tekvin, Bab 35, s. 35
319 Abdülkadir İnan, Hurâfeler ve Menşeleri, Diyanet İşleri Başkanlığı Y., s. 44
Ahmed Kalkan
~ 168~
muska-tılsım kullanma âdeti vardı. Sekiz ve dokuzuncu
yüzyıllarda Budist ve Maniheist Türklerin yaşamış olduğu
Doğu Türkistan’da yapılan arkeolojik araştırmalarda elde
edilen malzemeler arasında “tılsım-muskalar”, çeşitli dinî
formüller yazılı levhalar, tahtalar vs. eşya bulunmuştur. Budist
Uygurların dinî kitaplarında da tılsım şekillerine rastlanmıştır.
Bunlardan üç şekil Alman Türkologu F. W. K. Müller
tarafından neşredilen eski Türkçe Uygur metinlerinden
birinde açıklamalarıyla gösterilmiştir. Müslüman olduğunu
iddiâ edenlerin de kullandıkları muskalardaki tılsımların
bir benzeri olan bu şekillerin ifade ettikleri anlamlar olarak,
bunlardan biri için, bir kadın bu muskayı vücudunda
taşısa, kolay doğurur, rahat ve sevinç bulur; diğerinde, Pars
yılı doğmuş olan (şimdiki burçların bir benzeri olsa gerek)
kişi, bu tılsımı saklarsa çok mutlu olur; üçüncüsünde de,
herhangi bir kişinin hayvanları çok ölüyorsa, bu tılsımı kapıya
yapıştırsın denilmektedir.320
Günümüzde muska, tılsım ve sihir yapma işleriyle uğraşan
bazı inanç sömürücüsü kişilerin ellerinde bulunan
kitaplar, eski Babil, Asur, Mısır müşriklerinin, eski Budist
ve Şamanist Türklerin kullandıkları kitaplardan yararlanılarak
yazılmıştır. Bu kitaplara inandırıcılığı kuvvetlendirmek
için Kur’ân-ı Kerim’den âyetler, Esmâü’l-Hüsnâ ve bazı
duâlar da ilâve edilmiştir. Muska ve tılsımla ilgili kitaplarda
yazılan muska ve afsunlar incelendiğinde görülüyor ki, birçoğunda
bazı âyet ve duâlarla beraber, hiçbir dile benzemeyen
kelimeler de bulunmaktadır. Tılsımcılar, mal ve mülkün
tılsım-muska ile her türlü âfet ve kazalardan korunacağını
da telkin ediyorlar. Bu tılsımlarda Esmâü’l-Hüsnâ, âyet-i
kerime ve duâlar sû-i istimal edilmektedir. Bunların, câhil
halkı kandırmak için kullanılmakta olduğu şüphesizdir. Bu
320 A. İnan, a.g.e., s. 46-47
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 169~
hurâfeler, mü’minlerin inancına, sağlığına, malına ve canına
zarar verecek zırvalardır. İmanı tam olan müslümanlar,
bunlara inanamaz.
Tılsımlar, harfler ve rakamlar ile yapılmaktadır. Afsun
ve tılsım kitaplarına göre harfler ve onların ifade ettikleri
rakamlar tabiatüstü esrârengiz kudrete sahiptir. Harfler;
“ebced, hevvez...”deki sıraya göre adet (sayısal değer) ifade
ederler. Yazı tarihi araştırmalarıyla ispat edilmiştirki, “ebced,
hevvez...” aslında hece harflerinin sırasını göstermek
ve sırf harfleri hatırda tutmak için tertip edilmiş, mânâsız
sözlerden (mühmelât) ibârettir. Her şeyde esrâr arayan
uydurma meraklıları bu “ebced”deki mühmelât hakkında
birçok hurâfe icad etmekte zorlanmamışlardır. Aslında bu
“ebced...” Aramî alfabesindeki harflerin sırasını gösteren
mânâsız sözlerdir. Bu alfabe sırası Aramîlerden Nabatilere,
onlardan da câhiliyye çağı Araplarına geçmiştir. Aynı kaynaktan
gelen İbrânî, Süryânî, Yunan ve latin alfabelerinde
de bu sıra, gelenek olarak muhâfaza edilmiştir. Araplar, birbirine
şekil bakımından benzeyen harfleri yanyana koymak
maksadıyla bu “a, b, c...” sırasını bozmuşlarsa da, eski sırayı
“abced hevvez” altı mühmelâtından muhâfaza etmişlerdir.
Harfleri, rakam gibi kullanırken de bu “ebced”deki sıraya
riâyet etmişler ve Arapçaya mahsus altı harf için de iki mühmel
söz uydurup ilâve etmişlerdir. Üfürükçülük kitaplarında
gördüğümüz harflerin büyük bir kısmı, Esmâü’l-Hüsnâ
harfleri ve rakamları da, bu harflerin “ebced” hesabına
göre ifade ettikleri sayıyı göstermektedir. Bazı tılsımlarda
ise bu “ebced” hesabı tutmuyor.
Bu arada şu küçük açıklamayı da ifade edelim: Yazı işaretlerinin
(hiyeroglif, harf, rakam) esrârengiz sihrî kuvvet
içerdiğine inancın en eski kaynağı, tarihin karanlık
Ahmed Kalkan
~ 170~
devirlerine kadar uzanmaktadır.
Yazının mâhiyetini bilmeyen kavimler, yazıyı
keşfeden kavimlerin deri, tahta, tablet ve başka
nesnelere çizdikleri çizgilerle konuşup gâipten haber
aldıklarına ve bu acâyip çizgilerde tabiatüstü
esrarlı kudret bulunduğuna inanıyorlardı. Bu inanç
ve korkunun câhil halk arasında bugün bile tesirini
sürdürdüğünü görüyoruz. Bazı okuma-yazma
bilmeyen câhil kimseler, herhangi bir muskayı alıp
atmak, ya da kâğıdını yırtmak istediğiniz zaman,
“aman çarpılırsın!” diyerek size muskalarını vermek
veya açtırmak istemezler. Muska ve tılsım
kitapları incelendiğinde öyle anlamsız melek, cin,
şeytan ve peygamber adlarına rastlarsınız ki anlamlarını
hiçbir dil ve lügatta bulamazsınız. Bunların
hiçbirisinin İslâm’la ilişkisi yoktur. Tümü
uydurma ve hayali adlardır, hurâfedir. Bunların
yahûdilerin Kabbalah (Kabala) denilen mistik ve
skolastik felsefelerinden geçmiş olduğu belirtilir.
Bu felsefeye göre yahûdi alfabesindeki 22 harfin ve ifade
ettikleri rakamların mistik ve sihrî mâhiyetleri vardır. Bu
yahûdi anlayışına göre, yahûdi din kitaplarında zikredilen
Allah adları ve sıfatlarını iyi kullanmak şartıyla, her türlü
hârikalar icad etmek mümkündür. Bu kabbalah mârifetleri
nesilden nesle gizli bilgi olarak, seçkin çömezlere öğretildi.
13. y.y.dan sonra kitap halinde yazılmaya başlandı. İspanya
yahûdilerinden de müslümanlara geçti.
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 171~
İNSANLAR MUSKACIYA NIYE GIDER?
Çokça görülen olaylardan biri, diğerlerinin kopyası şeklinde
şöyledir:
Karı-koca veya iki nişanlı, aralarında anlaşmazlık çıkar,
sonra problemler sık sık tekrarlanır. Büyük ihtimalle
aralarında uyum problemi, fikir ayrılığı, kültürel farklılık
gibi sebepler vardır. Bu problemler üzerinde durup çözüm
üretmek yerine; işin kolayına kaçılır. Mümkün bazı büyüklerin
de teşhisi odur. Kendileri de buna inanır: Bu, hocalık
bir problemdir. Etraftan herkes bir değil belki on adres
gösterir. İçlerinde reklamı en fazla yapılan kimse üzerinde
kararlaştırılır. İyileşme beklentisi, halkın dolduruşuna gelmek
ve her şeyden önceliklisi ve önemlisi şeytanın amelleri
süslemesi ile Hoca denilen bir cincinin, üfürükçünün yanındasınızdır.
O nereye bakıyorsa bakmış, (sizi inandırmış)
ve muska yazıldığını tespit etmiştır. Veya sizin için mükemmel
bir muhabbet muskası gerekiyordur. O muskayı takarsanız,
eşiniz size deli gibi âşık olacaktır.
Gaybı bilen sadece Allah’tır. İki kişi arasında
bir başkası muska yazıyorsa, bunu bir başkası nasıl
görüp anlayabilir? Bunlar dinin ve aklın kabul
etmeyeceği şeylerdir. İki kişi arasındaki geçimsizlik
ve anlaşmazlığın sebebinin kâğıt üzerine yazılmış
bir yazı olduğunu, muska denilen bir yazının
insan kaderini değiştirip insanları oyuncak haline
getirebileceğini, insanın istemeden bazı şeyler
yapmasına sebep olduğunu nasıl kabul edebiliriz?
Veya geçimsiz karı-kocanın arasını, adına muska
Ahmed Kalkan
~ 172~
denilen bir kâğıt parçası nasıl düzeltecektir? Bırakın
muska denilen içinde ne yazdığı belli olmayan
bir yazıyı, o yazının içinde Kur’an âyetleri olsa ne
olur? Allah’ın kelâmı olan Kur’an-ı Kerim’in yazılı
olduğu mushaf dediğimiz kitap bir kimsenin
evinde, arabasında bulunursa, ya da küçük şekilde
yazılmış şekliyle boynuna asılırsa, o insanın kaderi
değişir mi? Ameliyata boynunda Kur’an asılı olarak
girse bir kalp hastası, ameliyattan yüzde yüz
kurturulur mu? Yanında devamlı Kur’an taşıyan
bir kimsenin başına hiç belâ, hastalık, geçimsizlik
gelmez mi?
Evi yanan kimsenin demek ki evinde çeyiz sandığında
veya duvarında asılı, güzel kılıflara sarılı bir Kur’an, mushaf
yokmuş ki, evi yanmış; yoksa yanmazdı diyenler doğru
mu söylüyor? Belâların böyle kolay def edilmesi sözkonusu
olsaydı, Peygamberimiz ve âlimler muska gibi, ondan daha
etkili olacak şekilde müslümanlara Kur’an taşımaları, küçük
Kur’an şeklinde boyunlarında Allah’ın kitabını taşımalarını
isteyip emretmesi gerekmez miydi? Siz hastalıktan
korunmayın, eşinizle veya nişanlınızla kavga edin. Boynunuzdaki
yazı veya kitap problemi çözsün; oh ne güzel ve
kolaycı anlayış... Müslüman sebeplere yapışmaz, doğru çözümler
aramazsa, böyle yanlış şeylere inanır ve gülünecek
bir duruma düşer.
Eline düşmüşsün bir kere. Rukyeci diye geçinen üfürükçünün
kapısına gelmişsin bir müşteri olarak. Sizden yararlanacak
elbette. “Sizde bir şey yok, gidin aklınızı kullanın,
problemlerinizi konuşun, anlaşmaya çalışın” demesini
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 173~
beklemezsiniz tabii. Böyle deyince kim para verir? Bu tür
insanlar, her müracaat edene “sana muska yapılmış” derler,
derler ki, yollarını bulsunlar. İnsanlar da dini de psikolojiyi
de insan ilişkilerini de hayatı da tam bilmediklerinden ve
bu tür problemlere kolay çözümler aradıklarından kandırılmaya
müsait olurlar. Ne bilsin halk, büyünün ve muskanın
ne olduğunu, şifa hocası diye bir hocalığın olmadığını.
Hoca denilen o muskacı, üfürükçü, cinci kimseler, güya hem
büyüden kaçınır, büyü bozmaktan anlamaz, hem de (tabii
senin ısrarınla, “senin hatırın için” diyerek) çözüm(!) üretir.
Büyüyü bozmayı bilmediğini söyleyen hoca, büyüyü
bozmak için genellikle ona birşeyler yedirmeni istiyordur.
Bir kâğıtla büyü yapılması kötü ise, bir şey yedirilerek insana
etki edilmesi de aynen büyü gibi kötü sayılmalı değil
mi? Aslında ne büyü vardır ortada, ne cinlerin herhangi bir
karıştırması. Sadece istismar edilip kandırılmaya aday biri
vardır ve birisi de bundan yararlanmak istiyordur.
Muskacıya gidenin bu olağanüstü işler yapan, olağanüstü
kişi için düşündüğü bir husus şudur: Evinde saklı olan
muskaları nasıl gördü acaba? Çoğunlukla cevabı şu şekilde
verir: “O görür tabii. Olağanüstü birisi. Senin, benim
göremeyeceğimi görür ve bilir.” Böylece hocam diye saygı
duyduğu ve bilinmeyenleri bilen, çözümsüz problemlere
çözüm bulan o kimseyi, muskaların saklandığı yeri, yani
gaybı bildiği anlayışıyla onu yarı Allah şeklinde değerlendirmeye
başlar. “Ben büyü yapmam; hatta ben büyü bozmasını
da bilmem” ayaklarına yatıp sonra “ben okurum,
şifa hocasıyım, sünnet olan rukye yaparım, okuyarak düzeltirim”
diyen ve naza çeken birisi. O, ayağına gelmiş bir
fırsat, herkesin olmayan muskasını görür. Kandırılmaya
müsait olanları kandıracak olanlar çok çıkar.
Ahmed Kalkan
~ 174~
Böyle hurafelere inanacak kadar saf, enayi olunca karşısındaki;
bu tür şarlatanlar da onların hem umutlarıyla, hem
inançlarıyla, hem paralarıyla rahat bir şekilde oynarlar.
İnsan, sözgelimi eşiyle bir problem yaşıyorsa,
aralarındaki problemleri konuşarak çözmeye çalışmalıdır.
İki akıllı, olgun insan gibi birbirini ikna
etmeye gayret etmelidir. Kendileri güzel geçinecekler
de aralarına bir kâğıt parçası girmiş, o izin vermiyormuş,
muska denilen o kâğıt parçası geçimlerini
bozuyormuş. Aklı başında olan kimseler böyle
uydurma gerekçelere nasıl inanabiliyor, anlamakta
zorlanıyoruz. Yok, eğer eşiyle anlaşamıyorsa, fikirleri
çok farklı ise, ayrı kültür ve inanca sahiplerse
zaten bu beraberlik hayır getirmez. Kâğıdın, üfürüğün
getireceği sevgiden, birlikten ne olur? Üfürmeyle
gelen bir sevgi bir üfürüklük sevgi, onun bunun
bir üfürmesiyle, ya da küçük bir tartışmanın
nefislere yansıyan üfürüğüyle de yok olur gider.
MUSKACILARIN DAYANAĞI
Her şeye bir dayanak, bir gerekçe arayan insanoğlu, kendi
görüşünü kuvvetlendirmek için bazen kutsal değerleri
bile istismar edebilmiştir. Nitekim muskacılardan bazıları
İsrâ sûresindeki Kur’an’ın şifâ olduğunu belirten âyeti,
muska yazmaya delil olarak göstermişlerdir. Oysa zikredilen
âyette muska yazma için hiçbir işaret yoktur. Bu âyette
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 175~
Allah şöyle buyurmuştur: “Biz Kur’an’dan mü’minlere rahmet
ve şifâ olan şeyler indiriyoruz. O, zâlimlerin ise sadece
husrânını/kaybını arttırır.”321 Kur’an, ruhları terbiye ederek
mü’minleri psikolojik problemlerden ve rûhî hastalıklardan
korur. Mü’minler, o sâyede bâtıl akîdelerden, kötü huylardan
kurtularak mânevî sıhhatlerini temin edebilirler.
Yine, tıbbî tedaviden sonra Allah’a duâ edip şifa dilemenin
ve Fâtiha gibi sûreleri hüsnüniyetle okumanın bazı bedenî
hastalıklar için de bir şifâ vesilesi olabilir. Kur’an, beşeriyete
yücelme sebeplerini, takip edilecek kurtuluş yolunu
göstermiş, onları maddî ve mânevî helâke sebep olacak
şeyleri yasaklamış, kendilerine dünya ve âhirette huzura
götürecek şeyleri emretmiş rahmet kitabıdır. Fakat Kur’an,
zâlim için, Kur’an’ı inkâr eden, onun hükümlerine karşı
gelen kimseler için ise, zarardan başka bir şey arttırmaz.
Çünkü bu kimseler Kur’an’ın beyanlarına karşı düşmanlıkta,
hürmetsizlikte bulunur, her türlü ahlâksızlığı yaparak,
kendileri için mânevî felâketleri çağırırlar. Elbette, tedâviye
muhtaç olan insan, kendisine verilen en faydalı bir ilacı
terk eder de midesini zehirli şeylerle doldurursa kendi
hayatına kasdetmiş, kendisini helâke mâruz bırakmış olur.
Kur’an hükümlerinin, yanlış yolda olanlara ve kötü huy
sahiplerine gerçeği görme ve doğruyu bulma yolunda şifâ
ve rahmet olduğunu, ama kötü niyetli zâlimler için ise, bir
helâk sebebi olabileceğini anlıyoruz. Ancak, âyette ne sûretle
olursa olsun, muska yazılacağına dair hiçbir işâret
yoktur.
Kur’ân-ı Kerim, muska yazmak, büyü yapmak, fal bakmak
için değil; “insanlara yol gösterici, doğrunun ve doğruyu
eğriden ayırmanın açık delilleri olarak”322 gönderil-
321 17/İsrâ, 82
322 2/Bakara, 184
Ahmed Kalkan
~ 176~
miştir. Allah’ın Kitabının âyetlerini rastgele yerlere yazarak
çöplüklere gitmesine sebep olmak veya beşerî çıkarlar için
istismar etmek, İslâm’a ve İlâhî Kitaba ihânettir. Bu işi yapanlara
fırsat vermek gaflettir, hıyânettir. Hatta mü’minlerin
itikadını zedelemeye hizmettir. En üzücü tarafı ise bunu
yapanların kendilerini, dâvetçi âlim anlamında “hoca” olarak
lanse etmeleridir. Oysa İslâm’da “hoca” dinin hükümlerini
bilen, ilmiyle amel eden, Allah’tan korkan, Allah’ın
âyetlerini az bir dünya metâına satmayan örnek ve önder
bir şahsiyettir, öyle olmalıdır. İslâm’ın yasak kıldığı işleri
yapan ve bu tür davranışlara cevaz veren insan, hoca olamaz.
Böyleleri ancak fâsık ve münâfık olur; bunlara dense
dense cinci, üfürükçü, din tüccarı, hurâfe pazarlamacısı
muskacı denilir.
MUSKACILARIN SONU
Ömrünü muska yazarak, fal açarak, sihir yaparak geçiren
pek çok insanın sonu hüsran ile noktalanmıştır. Bunlardan
kimisi hapishane köşelerinde, kimisi de feci hastalıklara
yakalanarak fakr u zarûret içerisinde ölmüşlerdir.
Vakitlerini muskacılıkla geçirenler, bu yoldan her ne kadar
dünyevî menfaat temin ediyorlarsa da bu iş, dinen kınanmış
olduğu için iflâh olmuyorlar. Daima hayatları sıkıntı
ve sefâletle, beş kuruşa muhtaç olarak geçmekte olduğu
müşâhede edilmektedir. Bir büyücü ne amaç güderse gütsün,
asla kalıcı bir başarı elde edemez. “Büyücü nereye gitse
iflâh etmez, başarılı olamaz.” 323 Hayatlarının sonunda perişan
bir vaziyette, miskinlik içinde yaşadıkları görülmektedir.
Bu çektiklerinin tümü, yaptıklarının avans cinsinden
dünyadaki küçük cezâsıdır. Esas cezaları, ceza gününde
323 20/Tâhâ, 69
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 177~
verilecektir. Çünkü bakılması haram olan nice göbeklere
muskalar yazmışlardır. Nice genç kızları veya evli insanları
muhabbet muskalarıyla aldatmışlar, ümitleriyle oynamışlardır.
Allah’ın men ettiği şeyleri insanlara aşılamışlar,
imanın temelini sarsmışlar, İslâm akîdesini bozmuşlardır.
Böylelikle yahûdi ve hıristiyan âdetlerini canlandırarak ve
bunları birkısım insanlara kabul ettirip onların itikadlarını
bozarak imanlarını sarsmaları ile İslâm âleminde tedâvisi
imkânsız olan yaralar açmışlardır.324 Her aklı başında
mü’min, insanları bu tür cinci, muskacı, üfürükçü sahtekârların
tahribatından korumak için elinden gelen gayreti
esirgememelidir.325
Unutmamak lâzım ki, dindarlık, dinî olanı işlemektir;
dinde olmayanı değil. Nice insan, hem de din adına, dini
de küçük düşürerek ve sevap yapıyorum zannıyla günaha
girerek bu tür hurâfe ve bid’atler, bâtıl inançlar peşinde
kendisine sıkıntı vermekte, hayatını daha da çekilmez
hale getirmektedir. Bazı insanlar, Cumartesi ve Salı günleri
çamaşır yıkamıyor, bazıları da kırılan bir ayna veya evinin
yakınlarında öten bir baykuş nedeniyle kâbuslar görüyor.
Bâtıl inanç, hurâfe ve bid’atlerden ancak sağlıklı ve doğru
dinî bilgiyle, Kur’an’ın hayata geçirilmesiyle korunulabilir.
Bu tür sapıklıklara yönelmenin nedeni, insandaki inanç
ihtiyacının doğru ve gerçek bilgilerle doldurulamaması, İslâm’ın
hâkim değil mahkûm olması, câhiliye düzeni, medya
ve çevre şartlarının doğruyu eğri, eğriyi doğru diye göstermesidir.
Dini; bazı çıkarcı, istismarcı, cinci, câhil ve bağnazların
elinden kurtarmadıkça, bu tür insanlara ilgi gösterilip
“hoca” diye iltifat edildikçe bu sorunlar küçülmeyecek, aksine
büyüyecektir.
324 Recep Aktaş, Bâtıl İnanışlar, Bahar Y., s. 39-40
325 Kemalettin Erdil, Yaşayan Hurâfeler, T. Diyanet Vakfı Y., s. 19-32
Ahmed Kalkan
~ 178~
Şifâyı Allah’tan değil de afsuncudan beklemek, Allah’a
tevekkülü bırakıp üfürükçülerin peşine düşmek caiz olmadığı
gibi, başkasına kötülük yapmak, zarar vermek amacıyla
okuyup üflemek, düğüm bağlamak da haramdır. Bu gibi
insanlar, şerlerinden Allah’a sığınılması emredilen “Düğümlere
üfleyen şerli büyücüler” zümresine girerler.
Şunu da belirtmek lâzımdır ki Peygamber’in kendisi
rahatsız olduğu zaman kendisine ve ağrıdan şikâyet eden
kimselere duâ ettiğine dair rivayetler vardır; ama ne onun,
ne de sahâbîlerinin, hastaya nüsha (muska) yazdıklarına
veya muska taşıdıklarına veya buna cevaz verdiklerine dair
hiçbir sağlam delîl yoktur.
Okumak, ruhsal bir telkin ve tedavidir, birini
şifâya kavuşturması için Allah’a du’â ve niyazdan
ibarettir. Şifâyı veren Allah’tır. Bunun ötesinde
muskacılık, üfürükçülük yapıp bu yolla geçim sağlamak,
İslâm dînine ve Peygamber yoluna aykırıdır.
AYDIN GEÇINENLERIN MUSKASI: CEVŞEN
Nedir Cevşen? Muska, Kolye, Tılsım, Duâ, Hırsız Kovar,
Nurculuğun Simgesi…
Cevşen, hem muskadır, hem kolyedir, hem duâdır, hem
vahiydir, hem okunması Kur’an’dan daha faziletlidir. Yangına
engel olur, hırsızı kovar. Daha neler neler yapar? Savaş
kazandıran kalkandır o. Allah’ın vahiyle gönderdiği bir hediyesi.
Dört kutsal Kitabın harfleri sayısınca sevaba, büyük
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 179~
peygamberlerin hayat boyu kazandıkları sevap kadar sevaba
ulaştırır.
Eh, insanı bu kadar sevaba ulaştıran şey, okunmaz, boyna
asılmaz, muska yapılmaz da ya ne yapılır?
Farsça asıllı olduğu kabul edilen “cevşen” kelimesi sözlükte
“bir tür zırh, savaş elbisesi”326 anlamına gelmektedir.
Terim olarak Şiî kaynaklarında Ehl-i beyt tarikiyle Hz. Peygamber’e
isnat edilip Cevşen-i Kebîr (el-Cevşenü’l-kebîr)
ve Cevşen-i Sagîr (el-Cevşenü’s-sagîr) diye bilinen, metinleri
birbirinden farklı iki duânın ortak adıdır.327 Adı geçen
duâ şiî kaynaklar vasıtası ile gelmiş328 ve çok geç dönemlerde
sünnî dünyada şöhret bulmuştur.329 Halkın yoğun ilgisine
rağmen Türkiye’de Cevşen üzerinde fazla bir araştırma
yapılmamıştır. İlk defa Ahmed Ziyâuddin Gümüşhanevî330,
Mecmûatu’l-Ahzâb adıyla derlediği duâlar arasında Cevşen
duâsı ile senedine de yer vermiş, daha sonra Saîd Nursî
(1878-1960) eserlerinde adı geçen duânın önemi üzerinde
durmuş, Münacaat Risâlesini331 Cevşen’in tefsiri şeklinde
kaleme almıştır. Esasen Nursî’nin yazmış olduğu eserlerde
özellikle tevhîd konusunda Cevşen duâsından ilham almış
olduğu söylenebilir. Bu sayede Risâle-i Nûr okuyan büyük
bir kitle Cevşen’le tanışmıştır.
326 Muhammed b. Mükerrem b. Manzûr el-İfrîkî el-Mısrî Cemâlü’ddîn Ebu’l-Fadl, Lisânü’l-‘
Arab (IXV), Dâru Sâdır, Beyrût, 2015, II, Cim Maddesi. Bu maddede kavramın Arapça
“Demirden yapılmış savunma amaçlı zırh” olduğu kaydedilmektedir.
327 Türkiye Diyanet Ansiklopedisi, TDV, Ca’fer es-Sâdık-Ciltçilik, Ankara, 1993, V. 559.
328 Abbâs Kumî, Miftâhu’l-Cinân, Tahran 1319, s. 84-102; Ahmed Ziyauddin Gümüşhanevî,
Mecmûa’tu’l-Ahzâb, I-III, İstanbul 1298R, s. 231-261; DVA
329 Şiî kaynaklarda Ehl-i Beyt tarikiyle Hz. Peygambere isnat edilen ve Cevşen-i Kebîr
ve Cevşen-i Sağîr olarak bilinen, metinleri birbirinden farklı iki duayı ifade eder. Ancak
Cevşen-i Kebîr daha meşhurdur ve “Cevşen” denilince ilk akla gelen Cevşen-i Kebîr’dir.
Cevşen-i Kebîr, Mûsa el-KâzımCafer es-Sâdık-Muhammed Bakır –Zeynelabidîn-Hz. Hüseyin
ve Hz. Ali tarikiyle Hz. Peygamber’e isnat edilir.
330 Ahmed b. Mustafa b. Abdurrahman el-Gümüşhanevî (1228/1813-1311/1893)
331 Nursî, Şuâlar, Şahdamar Yayınları, İstanbul 2011, Üçüncü Şuâ, s. 36.
Ahmed Kalkan
~ 180~
CEVŞEN’IN KAYNAĞI
Cevşen-i Kebîr duâsına ilk olarak Şii yazar el-
Kef’amî’nin bir duâ kitabında rastlanmaktadır.
Duâ ondan sonra tarikat şeyhi Gümüşhanevî’nin
eserinde görülmektedir. Şu halde denebilir ki, Cevşen-
i Kebîr, el-Hıllî’den sonra ortaya çıkmıştır.
Cevşen-i Kebîr bundan sonra pek çok kitapta veya
müstakil nüsha olarak görülmektedir. Son durum
olarak Cafer-i Sâdık’a nisbet edilen ve hicrî 11.
asırda yazıldığı bilidirilen bir Duâu’l-Cevşen nüshasını
örnek olarak zikredebiliriz. Yani bu seneddeki
son ravi ile kayda geçtiği eser arasında 7 asra
yakın bir zaman boşluğu bulunmaktadır. Bu durumda
baş tarafı eksik olan (muallak) bu senedin
hem Şiiler hem Sünniler için hiçbir ilmî değeri olmamalıdır.
Dolayısıyla bu senede bakarak duânın
“Şii imamlar vasıtasıyla geldiğinden” bahsetmek
isabetli değildir. Diğer bir ifadeyle sorun, duânın
Şii imamlar vasıtasıyla gelmiş olması değil, böyle
bir durumun hiç olmamasıdır. Ayrıca senedi böyle
olan bir haber için muttasıl, mütevâtir gibi nitelemelerin
yapılması da asılsız ve gerçek dışı beyanda
bulunmak demektir.”332
Cevşen diye bilinen duâ ile ilgili olarak mutlaka söylenmesi
gereken; bugün çokça meşhur olmuş bu “duâ”nın İslâm
kaynaklarında yer almadığıdır. Yer almayan bir şeyin
faziletinden de bahsetmenin mümkün olmadığıdır.
332 Prof. Dr. Abdullah Aydınlı, Cevşen Duâsı -Kaynakları Hakkında Bir İncelemeRukyecilik
ve Muskacılık
~ 181~
Elbet duâ hak, elbet duâlarımız olmasa hiçbir ehemmiyetimiz
olmaz. Ancak, din duâdan ibaret değildir. Hayatta
yapılacak önemli nice hususlar var. Rasûlullah’ın örneğine
baktığımızda tüm hayatına yayılmış bir çaba görüyoruz. İstese
mescidde ashabı ile duâ eder, her şeyi duâ ile çözmeye
çalışırdı; o öyle yapmadı, devamlı bir çabayı yürüttü, bununla
birlikte duâ da etti. Fakat Cevşen diye bilinen özel bir
dua ettiğine dair kuvvetli veya zayıf hiçbir rivâyet yoktur.
CEVŞEN SEKTÖRÜ
Dünyada her türlü beladan, âfet, hastalık yangın ve soygundan
korunmak, Allah ile aranızda herhangi bir perde
kalmayıp tüm isteklerinizin yerine getirilmesini ister
misiniz? Asla cehenneme uğramadan cennetteki köşklerde
saltanat sürmeyi garanti altına almaya ne dersiniz?
Dileyenler için Bedir’de şehid olan ashabın derecesinden
900.000 kat daha fazlasına sahip olmak pek uzak (bir ihtimal)
değil! Diyar diyar dolaşıp nefesi güçlü, her derde
deva muskalar yazan cinci ve büyücü hoca efendiler aramaya
gerek kalmadı artık. Bu zikredilen kudsi sonuç ve
derecelere ulaşmanın yolu size en yakın kitapçıya uğrayıp
bir adet “Cevşen-i Kebir” satın almaktan geçiyor. Çünkü
Türkiye yaşadığımız günlerde İslâmi(!) cemaat ve çevrelerin
üstün gayret ve fedakârlıkları sonucu “nur topu” gibi
bir “cevşen sektorü”nün doğuşuna şahit oldu. Tabii sadece
cevşen sektörünün doğuşuna değil, insanları adaletli ilişkiler
bütününe teşvik eden İslâm’ın da ucuzlatılmış ticarî
bir meta haline getirilmesine de şahit oldu Türkiye halkı.
Nedir Cevşen? Cevşen hakkında Allah katından bir
bilgi indirilmiş midir? Cevşen’i hangi sapkın zihniyet
Ahmed Kalkan
~ 182~
gündeme sokmaktadır? Bu türden ifsad edici bir zihniyet
bireysel ve toplumsal bünyede itikadî, siyasî ve ekonomik
sömürgeciliği nasıl etkin kılmaktadır? İnsanları Furkan
olan Kur’an’a değil de, hakkında Allah katından hiçbir
bilgi indirilmemiş hurafelerin peşine takan ulema kılıklı
büyücülere, gaybdan haber getirdiğini iddia eden “hoca
efendi” sıfatlı samirilere karşı nasıl daha ciddi ve kuşatıcı
önlemler alabileceğimizi düşünmeyecek miyiz? Bu sebeple
bir örnek olarak “Cevşenü’l Kebir” hakkında tarihsel veri ve
rivayetleri de içine alan genel bir değerlendirme yaparak
bu tür sapkın inançların kurulu zâlim düzen ve müdâfîlerinin
lehine, müslümanca yaşamaya çabalayan fakat cehaletle
kuşatılmış geniş halk kesimlerinin aleyhine nasıl bir
işleyişe sahip olduğunu ele almaya çalışacağız.
Cevşen; 100 farklı bölümden ibaret oldukça uzun bir
duâdır. Duâ Allah’a atfedilen 250 isim ile 750 sıfat ve
münacaatı içerir. Şii ve Sünni hadis külliyatlarında mevcut
olmayan 15 sahifelik uzun bir metni vardır. Cevşen’in metni
hakkında çok farklı kanallardan oldukça mübalağalı rivayetler
mevcuttur.
Rivayetlerde anlatıldığına göre Uhud Savaşı sırasında
Hz. Peygamber’in üzerindeki zırhın kendisini fazlasıyla
sıktığı bir sırada Hz. Peygamber ellerini açarak Allah’a duâ
etmiş, bunun üzerine gök kapıları açılarak Cebrail gelmiş
ve “Ey Muhammed! Rabbin sana selam ediyor. Ve üzerindeki
zırhı çıkarıp bu duâyı okumanı istiyor. Bu duâ hem
sana hem de ümmetine zırhtan daha sağlam bir emniyet
sağlayacaktır” demiştir. Kaynaklar Cebrail’in peygamber’e
duâ öğretmekle birlikte duânın önemi ve faziletleri hakkında
oldukça ayrıntılı bilgiler aktardığını da kaydederler.
Tabii ardından bu duânın kudsiyeti ve kerameti babından
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 183~
onlarca rivayet nakledilerek. İki örnek olarak şu rivayetler
zikredilebilir; “Allah dünyayı yaratmadan 50.000 yıl önce
Cevşen-i Kebir’i arşın direkleri üzerine yazmıştır.” “Cebrail,
Hz. Peygamber’den duâyı kâfirlere öğretmemesini, sadece
mü’min ve takva sahibi kişilere talim etmesini istemiştir.”
Cevşen, rivayet kanalları itibarıyla her ne kadar
İmam Musa Kâzım’dan itibaren yukarı doğru Hz.
Muhammed’e isnad edilmiş olsa da kaynak niteliğindeki
Şii ve Sünni eserlerde yer almadığını ifade
etmiştik. Cevşen, ancak Şii literatürde kaynak
olma özelliği taşımayan duâ mecmualarında yer
almıştır. Cevşen duâsı sûfilerin zikir ve virdlerinde
oldukça önemsenir. Türkiye’de ilk defa kendisi de
mutasavvıf ve tarikat şeyhi olan Ahmet Ziyaettin
Gümüşhanevi’nin “Mecmuatü’l-Ahzâb”ında yer
almıştır. Sonra Said Nursi’nin “Emirdağ Lahikası”
isimli eserine de girmiştir. Şii dünyada Cevşen’e
şerh ve haşiyeler yazanlar genelde Ahbari kanaldan
gelenler olmuştur. Sünni dünyada ise Said
Nursi’nin talebeleri -özellikle Fetullah Gülen ve
cemaati- Cevşen’le ilgili itikadî veya ticarî bütün
işleri fedakârca omuzlamışlardır.
Önce Cevşen mevzuu itikadî bir gereklilik haline getirilip,
ilgili tüm bilgi ve malzemeler, mutlak sûretle elde
bulundurulması gereken ihtiyaçlar haline dönüştürüldü.
Bu, işin teorik tarafıydı. Cevşen’le ilgili teoriler vaazlarda
işlendi. Teyp ve video kasetleriyle daha geniş kesimlere
ulaştırıldı. Daha sonra yazılı metin haline getirilip basıldı.
Ahmed Kalkan
~ 184~
İşte Cevşen’e dair yazılanlardan bir kaç not: “Cevşen manası
itibariyle Efendimiz’e ilham veya vahiy yoluyla gelmiştir.
Daha sonra da Ehlullah’tan birisi, bu Cevşen’i keşif yoluyla
Efendimiz’den almış ve Cevşen bize kadar öyle ulaşmıştır.
Onlar “keşfen aldık “ dediklerini mutlaka öyle almışlardır
ve dedikleri de katiyyen doğrudur.”333
Fetullah Gülen’in oluşturduğu mantık örgüsünü olaylara
yaklaşım ve çözümleme zihniyeti olarak yürürlüğe soktuğumuzda
ister istemez bizden de şöyle bir mantık silsilesi
sâdır olacaktır: “Rasûlullah’a gelen vahiylerin bir kısmı
Kur’an’da yer almamıştır. Rasûlullah gelen vahyi insanlara
duyurmak yerine kendinde rezerv ederek Kur’an’ı tamamlanmamış
bir kitap derecesine düşürmüştür. Rasûlullah’a
gelen vahiyleri “ehlullah’tan olmayan sahabiler farkına
varıp kavrayamamış, ancak birkaç yüzyıl sonra tasavvuf
ehli bir sufi “gayri metluv vahiy”den bir kısmını içeren
“Cevşen-i Kebir’i keşif yoluyla elde etmiştir. Sufi “keşfen
aldık” diyorsa, katiyyen doğrudur. Fetullah Efendi ve onun
efendisi Said-i Nursi de “vakıa budur, iman edeceğiz” diyorlarsa,
doğru diyorlardır. Mükellefiyetimiz “işittik ve itaat
ettik” demektir.
Bu sapkın mantık örgüsüyle insanlar dünyada rezilliğe,
âhirette ise kötü âkibete mahkûm olurlar. Bu mantık
örgüsünün aştığı yol, te’vil adı altında Kitab’ın apaçık
hükümlerini ayaklar altına alır. Bu sapkın yol, İlahi bildirimle
iletilen tüm ölçü ve kriterleri kaale almayan, yok sayan
bir zihniyetin ürünüdür. İki örnek olarak yine Fetullah
Efendi’nin kitabından yararlandık “İmam Rabbani der ki:
“Ben İbn Mesud’dan muavvizeteyn (Felak ve Nas Sûrelerinin
Kur’an’dan olmadığına dair rivayetini görünce, bu
333 F. Gülen, Prizma I, s. 121
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 185~
sûreleri farz namazlarında da okumamaya başladım. Ne
zaman ki, Efendimiz’den onların Kur’an’dan olduğuna dair
ihtar aldım ancak o zaman bu sûreleri farz namazlarında
da okumaya başladım.” Fetullah Efendi ise “bazılarının
bizim Kunut duâsı olarak okuduklarımızı, Kur’an’dan kabul
etmesi, yukarıda işaret etmek istediğimiz hususa ayrı
bir delil kabul edilebilir”334 diyen (biri tasavvufu, diğeri
nurcuları temsil eden iki zihniyetin hurafelerde birleştiği
gibi Kur’an’a ilave yapan ve Kur’an’daki bazı sûrelerin
Kur’an’dan çıkarılması gerektiğine inanacak kadar inançları
Kur’an’la çelişkilidir.)
Bu sapkın düşüncelerin mümessilleri halen kıyasıya
yarış ve rekabet içinde birbirleriyle mücadele
ediyorlar. Nurcuların Batıni-Şii kaynaklardan
devşirdiği Cevşen ile itikadî ve iktisadî sektördeki
tekelciliğini kırmak üzere Nakşibendiliğin Halidiyye
kolu temsilcilerinden Cübbeli Ahmet Efendi
de bir karşı atak oluşturdu. Cübbeli Efendi “Na’l-i
Şerif”i keşf ederek, “Na’l-i Şerif”in faydalarını tüm
ümmetin faydasına olmak üzere piyasaya sürdü.
Böylece hem imanımızı korumak, hem de bin bir türlü
bela ve musibetlerden emniyette olmak için müslüman
birey ve toplumların tüm işlerini sufistik geleneğin Türkiye’deki
güçlü iki temsilcisi konumundaki Nurcuların ve
Nakşibendilerin hararetle sahiplendiği muskalara havale
etme noktasına geldik. İtikadî, siyasî, iktisadî veya sosyal
alanlardaki gerek bireysel gerekse toplumsal bünyedeki
küfrü, şirki, zulmü ve nifakı gidermek üzere Allah katından
indirilmiş olan Kur’an, bizzat bu sapkın ve saptırıcı “Hoca
334 Prizma 1, s. 121
Ahmed Kalkan
~ 186~
efendiler” tarafından muskalar için basit bir malzeme
haline dönüştürülüyor. Kalpleri ve akılları Kur’an’la şekillendirmeye
değil; muskalarla şekillendirmeye kalkışan bu
hoca efendiler, insanları Allah’a değil, âdeta kendilerine
kul yapma çabasındadırlar. İnsanları Kur’an’da önerilen
sâlih amellere değil de; Yahudi ve Şamanist kültürlerden
ithal edilen büyü, tılsım ve cifrden sentezlenen muskalarla
oluşturulan “sahte İslâm” havasıyla bu hoca efendiler hem
yürürlükteki zulmün devamını sağlıyorlar, hem de otoriter
ve ekonomik bir getiriyle bir statü elde ediyorlar.
Yazılıp çizilenlerden, anlatılıp konuşulanlardan etkilenen
kitleler mutlak sûrette bir Cevşen-i Kebir veya Na’l-i
Şerif edinmenin yollarını arar oldular. Gerek Na’l-i Şerif gerekse
Cevşen-i Kebir kolye ve maskot şeklinde hazırlanmış,
altın yaldız serigrafili, deri kaplı, gümüş kaplama, eşantiyon
olarak dağıtım için firma isimlerini işleme imkânı vb. gibi
özelliklerle çok amaçlı ve çok fonksiyonel hale getirilmiş.
İçerdiği bu özellikler sayesinde hem itikadınızı sağlamlaştırıyor
hem de yakışıklılığınızı arttırıyorsunuz. Yani her
şey ümmet için.
Cevşen-i Kebirin ve Na’l-i Şerifin işlevi şimdilik bu kadarla
sınırlı; fakat “Bu duâyı kefeninin üzerine yazan mü’min
azap görmez” rivayetinin henüz hoca efendiler tarafından
keşf edilmediğini sanıyoruz. İran’da bazı özel matbaalarda
kefen bezi üzerine baskı yapılmakta, ölü bu özel baskılı
bezle kefenlenmekte ve böylece defnedilerek azabdan emniyete
alınmaktadır. Türkiye’deki hoca efendiler de derhal
bu konuyu tetkik edip ülkemizde de bu uygulamayı
başlatırlarsa hem matbaacılık ve tekstil sektörü açısından
hem de ölen vatandaşlar açısından sayılamayacak kadar
faydaya vesile olacaklar. Hoca efendiler ve bağlısı sektörler
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 187~
de hayırlarda yarışmayı ne de çok severler ya! Bakalım bu
hayır yarışını Cübbeli Efendi’nin bağlıları mı yoksa Fethullah
Efendi’nin takımı mı kazanacak!? Bunu zaman gösterecek.
335
Hâlbuki, tarihî vâkıa hiç de Cevşen’cilerin dediği gibi
değildir: Uhud savaşına katılırken Cebrail’in gelip zırhını
çıkar, onun yerine cevşen muskası tak, cevşen oku dediği
şeklinde bir rivayet gündeme getiriyor Cevşenciler. Özellikle
Bedir Savaşı’na katılmamış olan genç sahâbîler düşmanı
Medine dışında karşılamak ve meydan savaşı yapmak istediler.
Bunların ısrarlı istekleri üzerine Hz. Peygamber şehrin
dışına çıkmaya karar verdi, 1000 kişilik bir ordu hazırladı,
zırhını giyerek ordusunun başına geçti. Durumun ciddiyetini
sonradan kavramış olan gençler Hz. Peygamber’in
ictihadına aykırı bir görüşte ısrar edip onu istemediği bir
işe razı ettikleri için pişman oldular, bu durumu Hz. Peygamber’e
arzettilerse de Rasûlullah, “Bir peygamber, zırhını
giydikten sonra, Allah (onunla düşmanı arasında) hükmünü
verinceye kadar, savaşmadan onu çıkarması doğru değildir”
buyurdu.336 Hz. Peygamber ordusuyla düşmanı karşılamak
üzere Medine dışına çıktı.
CEVŞEN’IN YERE GÖĞE SIĞMAYAN FAZILETLERI
Said Nursi, bir kitabında şöyle diyor:
“Aziz, sıddık kardeşlerim! Nazif büyük bir hayır yapmak
için Nurcuların ehemmiyetli bir virdi olan Cevşenü’l-Kebir’i
makine ile teksir etmiş. Bunun sevabına dair, haşiyesindeki
pek hârika ve müteşabih hadîslerden faziletine dair olan
parçayı beraber teksir etmek için bana yazmıştı. Ben de
335 Kenan Alpay, Cevşen Sektörü, Haksöz Dergisi 70, Ocak 1997
336 Buhârî, İ’tisâm 28; Müsned, III, 351
Ahmed Kalkan
~ 188~
dedim: Otuz beş seneden beri her gün Cevşen’i okuduğum
halde o haşiyeyi üç-dört defadan ziyâde okumadım. Onun
için onun aynı münasib olmaz. Tâ muârız ve zındıklar itiraz
parmaklarını uzatmasınlar. İnşâallah yakında o mübarek
Cevşenü’l-Kebir, Nurcuları şavkıyla tenvir edecek.” 337
Bu kadar abartı, bu kadar gerçek olmayan vaadler
var diye değil; küçük bir amele bu kadar büyük
sevap verilemez diye de değil; bu rivayetleri
sahih kabul etmeyen, bu kadar uydurma olmaz
diyen muârız (karşı çıkan) ve zındıklar (inkârcı,
ateist, dinsiz, münâfık) kimseler itiraz parmaklarını
uzatmasınlar diye bu faziletlerin Cevşen’e
yazılmasını onaylamaz Said Nursî. Yazılmasını
istemediği şeyler de nedir? Ona göre pek hârika ve
müteşâbih hadislerdir. Neymiş bu dinsiz, inançsız
kimselerin karşı çıkacağı hârika hadis diye takdim
edilen rivâyeti görelim.
Tarikat şeyhi Gümüşhanevî’nin Mecmuâtü’l-Ahzâb
adlı eserinde tam beş sayfa uzunluğunda olan ve tercüme
edilmiş şekli ile Cevşen’in faziletinden bahsedilen pek hârika
hadis diye takdim edilen, Peygamberimizden çok sonraları
uydurulan, sahih hadis kaynaklarının hiçbirinde yer
almayan uydurma rivâyet şudur:
Kıymeti ve tesiri çok yüce olan bu mübarek duâ bize Ebu
Ümame’den rivayet edilmiştir. O, Câfer-i Sâdıktan, O babasından,
O dedesi Hazreti Hüseyin’den, babası Hazreti Ali
(R.A.) kanalı ile rivayet etmiştir.
337 Emirdağ Lâhikası II, 40
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 189~
“Hazret-i Ali Efendimiz, oğlu Hz. Hüseyin Efendimize: “Evladım,
sana şânı çok yüce olan Allah’ın sırlarından bir sır öğreteceğim.
Bu ilâhî sırları bana Rasûl-i Ekrem (sav.) öğretmiştir.
Bunun üzerine Hz. Hüseyin (r.a.): “Her şeyim size feda
olsun, haber veriniz babacığım.”
“Çok sıcak bir günde Rasûlullah ile Uhud’a doğru orduyu
naklediyorduk. Bir ara başını kaldırıp gökyüzüne
baktı. Allah’a duâ ve niyazda bulunurken açılmış gök
kapılarından Cebrail’i gördü. Cebrail Rasûl-i Ekrem’e:
‘Allah Teâlâ’nın sana selamı var. Zırhını çıkarıp bu duâyı
okumanı emir buyurdu. Onu okuyup taşıman senin
için daha güç kaynağıdır.’ Peygamberimiz (s.a.s.) sordu:
Ey kardeşim Cebrail, bu hususiyet yalnız benim için mi?
Ümmetim için de bir özelliği var mıdır?”
Kur’anî hakikatlere inanmakta zorlanan, ama böyle
uydurmalara kolay cennet dağıtıldığı için çok rahat iman
eden bilgisiz olduğu kadar aklını da müslümanca kullanmayan
insanları bu tür masallarla nasıl da kandırabiliyorlar.
Hâlbuki Rasûlullah, “Bir peygamber zırhını giydikten
sonra, Allah (onunla düşmanı arasında) hükmünü verinceye
kadar savaşmadan onu çıkarması doğru değildir.”338 buyurmuştu.
Ayrıca, tedbir peygamberimizin önemli bir uygulamasıdır.
Savaşta düşman oklarına ve kılıç darbelerine karşı
zırh giymesi ve giydiği zırhı çıkarmaması onun sünnetine
uygun olan davranıştır.
Uydurma rivâyet bol keseden sevapları ve
ödülleri dağıtıyor: “Cebrail Aleyhisselam: ‘Yâ
338 Buhârî, İ’tisâm 28; Müsned, III, 351
Ahmed Kalkan
~ 190~
Rasûlallah! Bu duâ size ve ümmetinize Allah tarafından
gönderilmiş bir hediyedir. Bunun sevabını
Allah’tan başka kimse bilmez. Kim evinden çıkarken
bu duâyı okur veya (yazıp yanında) taşırsa
Allah Teâlâ onu güzel ameller yapmaya muvaffak
kılar.
Kur’an’ı, İncil’i, Tevrat’ı, Zebur’u okumuş gibi
ecre nâil olur. Her harfine mukabil de iki cennet
hûrisi verilir.
Cennette kendisi için bir ev bina edilir. Kur’an’ın,
İncil’in, Tevrat’ın, Zebur’un harfleri sayısınca Allah
Teâlâ onlara İbrahim (a.s.) İsa Rûhullah (a.s.)
ve Peygamberlerin sonuncusu Muhammed Habibullah’ın
(a.s.v.) sevabı kadar sevap ihsan edecektir.”
Rivayet devam ediyor: “Yedinci kat semada bulunan
Beyt-i Mamur’u her gün 70 bin melek ziyaret eder. Bir daha
ziyaret için kıyamete kadar sıra gelmez. Allah Teâlâ bu meleklerin
adedi kadar da sevap ihsan eder. Bu duâyı okuyanın
evine katiyyen hırsız girmez, yangın çıkmaz. Hasta bir kimse,
bu duâyı safran ve yağmur suyu ile yazar, aç olarak içerse
hasta ise şifaya kavuşur. Geceleyin okuyanda perdeler aralanır.
Allah’ın tecellisine mazhar olur. Allah (c.c.) her muradını
ihsan eder.”
“Ey Muhammed! Kim hâlis bir niyet, temiz bir nefesle bu
duâyı 70 defa okursa sedef, cüzzam ve delilikten emin olur.
Kâfur ve misk ile bir cam tabağa yazılarak su ile imha edilip
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 191~
ölünün kefenine serpilirse kalplerine yüz bin nur iner, münker
ve nekir korkusundan ve kabir azabından emin olur.
Kabrindeyken Allah ona yetmiş bin melek gönderir. Her meleğin
yanında nurdan bir örtü vardır. Onu üzerine yayar ve
onu cennetle müjdelerler
Allah Teâlâ kabrine yetmiş bin melek gönderir. Her
meleğin elinde bir tabak nur bulunmaktadır. Bu nurlar
o kişinin üzerine dökülür. Cennetlik olduğunu da müjdeler.
Rabbimden işittim, Rabbim şöyle buyurdu: Bu duâ
dünya yaratılmadan 500 sene evvel arşın üzerine yazılmıştı.
Hangi kul Ramazan’ın başında, sonunda veya her
gece veya Cuma günü veya gecesi bu duâyı okuyarak
bana duâ ederse, Kadir Gecesi ona gösterilir. Kadir Gecesi,
Allah Teâlâ 70 bin melek yaratır. Her semada 70 bin melek
bulunur. Mekke-i Mükerreme ve Medine-i Münevvere’de,
Maşrıkta, Mağrib’de 70 bin melek vardır. Her meleğin çeşitli
dilleri vardır. Cenab-ı Hakk’ı tesbih ederler. Hâsıl olan sevabı
bu mübarek duâyı okuyana bağışlarlar. Böylece oradaki bütün
perdeler ortadan kalkar. İşte bu esnada Allah’tan (c.c.)
ne istenirse dileği kabul edilir.
Üç defa okunur veya bir defa okuyup gereğini yerine getirenin
vücuduna cehennem ateşi haram, cennete girmesi
vâcip olur. İki melek vazifelendirilir. Mâsiyete düşmekten onu
korurlar. Onun için Allah’ı tesbih ve takdis ederler, kötülüklerden
korurlar.
Bu duâ, Allah’ın hazinelerinden bir hazinedir. Cenab-ı
Hakk’ın 1001 ismi mevcuttur. Bu duâyı okuyanı Allah Teâlâ
dünya ve âhiretin her türlü âfâtından emin kılar. Dünya ve
âhiret saadetine nâil olur. Duâyı okuyan bir yardıma muhtaç
veya müşkül bir durumda ise bu meleklerden biri bulunduğu
Ahmed Kalkan
~ 192~
yerden aşağıya inip başındaki keramet tacını çıkarır, Allah’a
secde eder, bütün işlerinde onun şefaatçısı olur. Önden arkadan
gelecek âfâtlardan korur.” Cevşen’i üzerinde bulundurmadan
bir yere gitmeyen, Kur’an okumasa da Cevşen
okumadan yapamayan Fetöcülerin 15 Temmuz’dan sonra
hiçbir âfattan korunmadıklarını görmüyor mu insanlar?
“Bu meleğin yukarısında bin melek daha vardır. İşte bütün
bu melekler bu mübarek duâyı okuyana nazar ederler.
Oturdukları kürsülerinden kalkıp Allah için secdeye kapanırlar.
Duâ sahibine her bakımdan ve her hâceti için; rızkının
genişlemesi, âfiyet içinde yaşaması için yardım ederler…”
(Gümüşhanevî’nin Mecmuâtü’l Ahzab adlı duâ kitabından
kısaltılıp bazı yerleri atlanarak tercüme edilmiştir.)339
Said Nursî, hadis diye inandığı bu uydurma
rivayetin mübalağalı sevap dağıtımı konusunda
şunları söyler: “Bir bîçare vesveseli ve hassas ve
dinsizlerle görüşen bir adam, meşhur duâ-i Nebevî
olan Cevşen-ül Kebir hakkında ve akıl hâricindeki
sevab ve faziletine dair bir hadîsi görmüş, şübheye
düşmüş. Demiş: “Râvi, Ehl-i Beyt’in imamlarındandır.
Hâlbuki hadsiz bir mübalağa görünüyor.
Meselâ içinde der: Bu duâya Kur’an kadar sevab
verilir. Hem göklerdeki büyük melaikeler, o duâ
sahibini gördükçe, kürsîlerinden inip ona pek büyük
bir tevazu ile hürmet ederler. Bu ise, aklın
ve mantığın mikyaslarına gelmez.” diye, Risale-i
Nur’dan imdad istedi.” Ve verdiği uzunca cevabın
339 https://www.nurdanhaber.com/tr-tr/haberler/29504/merak-edilen-
cevsenin-fazileti/
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 193~
bir yerinde şöyle der: “Değil mübalağa, belki onların
nihayetsiz tecellilerinden gelmesi mümkün ve
gelebilen feyizlerin nihayetsizliğini göstermek için
pek az bir kısmını Muhbir-i Sadık (yani Peygamberimiz)
(a.s.m.) haber vermiş ve teşvik için mübhem
ve mutlak bırakmış…”340
ACEM UYDURMA VE ABARTILARINI DIN DIYE
SUNMAK, İSLÂM’LA VE MÜSLÜMANLARLA ALAY
ETMEK DEMEKTIR
Gökten Cebrail’in inmesi ve cevşenin faziletini anlatması
olayı, Peygamberimizin anlatmasıyla değil; Hz. Ali’nin
anlatmasıyla rivayet ediliyor. Hz. Ali diyor ki: Bir ara başını
kaldırıp gökyüzüne baktı. Allah’a duâ ve niyazda bulunurken
açılmış gök kapılarından Cebrail’i gördü. Cebrail
Rasûl-i Ekrem’e: Allah Teâlâ’nın sana selamı var. Zırhını
çıkarıp bu duâyı okumanı emir buyurdu. Onu okuyup taşıman
senin için daha güç kaynağıdır.
Yani, Hz. Ali, Peygamberimiz dua ederken, gök kapılarının
açıldığını görüyor, sonra Cebrail’i gördüğünü görüyor.
Cebrail’in Peygamberimizle konuştuğuna, sözlerine şahit
oluyor. Hz. Ali, Hz. Hüseyin’e söylüyor. Hz. Hüseyin’den kim
duyuyor, hangi kitaba geçiyor; orası bilinmiyor. Ama sonra
tarikat şeyhi Gümüşhanevî ve Risale-i Nur müellifi Said
Nursi’nin bu olaydan haberi oluyor. Peki, Hz. Hüseyin Kerbelâ’ya
giderken bu Cevşen’i niye okumadı, haydi okumaya
340 Emirdağ Lâhikası, s. 162; https://www.nurdanhaber.com/tr-tr/haberler/
29504/merak-edilen-cevsenin-fazileti/
Ahmed Kalkan
~ 194~
fırsat bulamadı diyelim, niye muska gibi, kolye gibi boynuna
takmadı, üzerinde taşımadı. Taşıdı da fayda etmediyse
bütün rivayet çöker. Taşımadıysa, Peygamber dedesinin
tavsiyesine, babası Hz. Ali’nin tavsiyesine uymamış olur.
Peki, Uhud savaşına giderken Cebrail gelip “zırhını çıkar,
bu Cevşen’i oku veya taşı. Sana kimse zarar veremez, sana
yüz binlerce melek yardım eder” demesini nereye koyacağız?
Peygamberimiz Uhud’a katılırken zırhını çıkardı mı?
Çıkarmadıysa bu uydurma rivâyete göre Allah’a isyan etmiş
olacaktır. Çıkardıysa, “Bir peygamber savaşmadan zırhını
çıkarmaz.”341 diye söylediği sözü doğru olmamış olur.
Ayrıca, istişare neticesi meydan savaşına karar verilmiş ve
Rasul zırhını giymişti.
Bu rivâyette bol keseden vaad edilen vaadler ne oldu?
Bunları sormak için aklını kullanması gerekir insanın…
“Allah, akıllarını kullanmayanları pislik içinde bırakır, rezilliğe
mahkûm eder.”342
Duâyı yanında taşıyana da şu kadar sevap var, denilebiliyor.
Sünnette böyle bir uygulama yok. Yanında taşınması
istenen, içinde yazılar bulunan bir kâğıt ve mürekkep.
Kur’an, yaşanmadan, amel edilmeden Kitabı ezberleyip
kafasında taşıyan kimseyi kitap yüklü eşeklere benzetiyor.
Bırak kaynağı belli olmayan bir duâyı, bir kimse Kur’an’ın
tümünü mushaf olarak yanında taşısa, ne kazanır ki? Şimdi
cep telefonlarında Kur’an’ın tümü yazılı olarak var. Cevşen
de var. Öyleyse cebinde telefon taşıyanlar hiç hasta olmayacak,
sahip olmadığı hiçbir nimet kalmayacak?
Küçük bir hâtıramı nakledeyim. Bir Kur’an Okulu’nda
341 Buhârî, İ’tisâm 28; Müsned, III, 351
342 10/Yunus, 100
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 195~
hocalık ve yöneticilik yapıyorum. Bir öğrenci velisi gelmişti.
Öğrencimizin babasına hoşgeldin diye elimi uzattım, o
da elini uzattı, sonra sanki yıldırım çarpmış gibi elini hızla
geri çekti. Ben bir anlam veremedim. Sonra izah etti durumu:
“Hocam, siz hâfızdınız değil mi? Abdestim yok da, unutmuşum
neredeyse tokalaşacaktım.” Şaşkınlığımı çabuk
üzerimden attım ve hemen aklıma gelen sözü söyledim:
“İyi ki senin hanımın hâfız değil. Hâfız olsaydı…” dedim. Bu,
Kur’an’ı yüceltmek, hâfızları ve hâfızlığı önemsemek değil,
bambaşka bir şekilcilik ve kutsalcılıktır. Cevşen yanında
bulundurmayı kutsallaştırmak da aynı damardan besleniyor.
İncil ve Tevrat’ın orijinal metinleri mevcut olmadığı halde,
bu günkü muharref halleriyle okunması fazilet kabul
ediliyor. Bu duâyı kolye olarak boynuna takan Kur’an’la birlikte
diğer İlâhî kitapları okumuş gibi ecre nâil olacağına
göre; insan niye Kur’an okusun ki… Tesettüre bile uymayan
kız kolye diye boynuna taksın, iş tamamdır, bütün sevaplar
onundur. Cevşen’siz kalanlara, onu üzerinde taşımayanlara
acımak lâzım. İyi de Hz. Ali, Hz. Ebubekir, cevşen kolyesi mi
taşıyorlardı diye sormaz bu üstadlar. Ve zaferleri, yardımı
Allah’tan değil de, üstelik hurâfe dolu uyduruk bir dua yazısından,
Cevşen muskasından bekleyecek Müslümanlar. Bu
anlayış, tevhidle bağdaşır mı?
Cevşen’in her harfine iki cennet hurisi verileceğine
göre, Cevşen’de on binden fazla harf vardır. Bir
defa Cevşen okuyana 20 bin huri, on defa okuduysa
200 bin huri… verilecek. Cevşen = Kur’an da
değil; Cevşen = Tevrat + İncîl + Zebûr + Kur’an +
İbrahîm’in Sahifeleri + Mûsa’nın Sahifeleri. Sevap
Ahmed Kalkan
~ 196~
da bu kitapların harflerinin toplamı. Kime verilen
sevabın aynısı verilecek? Halil olan İbrahim’in sevabını,
yetmedi, başka Kelim olan Musa’nın sevabının
aynısı, yetmedi; Rûhullah olan İsa’nın sevabının
aynısı, yine mi yetmedi? Muhammed (a.s.)’ın
sevabının aynısı verilecek.
Bu da yetmez diyorsanız; dördüncü semâda beyt-i
ma’mûr denen bir ev vardır. Ona her gün yetmiş bin melek
girip çıkar ve bir defa ziyaret eden meleğe kıyamet gününe
kadar bir daha sıra gelmez. İşte bu duâyı okuyan veya
yanında taşıyana bu meleklerin tümünün sevabının aynısı
verilecek. İnanmıyorsanız, Said Nursi, sizi Emirdağ Lâhikası’nın
142. ve 143. sayfalarında vereceği bilgilerle iknâ
etsin, 24. Sözün üçüncü dalında asılı olan bilgileri ikram etsin.
Yetmediyse tasavvuf şeyhi Ziyaüddin Gümüşhanevi’nin
Duâ kitabından delil getirsin. Kişi Cevşen kolyesi takmış,
bütün bunları hak etmiş. “Kim bu duâyı evinde okursa ebediyen
ona ne hırsız girer, onu ne ateş yakar. Kim onu temiz
bir kabın içine yazarsa, (sonra) onu yağmur ve safran suyuyla
yıkar ve aç karnına içerse, eğer hasta ise Yüce Allah ona
afiyet verir. Bir gecede bu duâ okunursa Allah onu okuyana
lütufkâr yüzüyle döner ve ona dilediği şeylerin hepsini verir.”
Faziletler anlatılırken; gerçi bir yerde aynen şöyle denmişti:
“Bunun sevabını Allah’tan başka kimse bilemez.” Buna
rağmen sevaplar takır takır sayılıyor. Cevşen okuyan veya
yanında taşıyanların sevabı, insanların sevabıyla değil; meleklerin
sevabıyla ölçülüp veriliyor(!)
Hırsızlığın önünü almak hiç de zor değilmiş. Demek ki,
evine hırsız girmeyen kimseler hep cevşen taşıyorlarmış
da ondan hırsız onların evlerine giremiyormuş. Beyin ameliyatı
mı olacaksın, kanser misin? İç bir bardak duâlı su,
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 197~
Cevşen’li tarafından olsun, hastalğın hemen geçsin. Abartı
ancak bu kadar olur. Allah, az amele çok büyük ecir vermez.
Cevşen oku veya boynuna tak, bütün sevapları al. Böyle şey
olmaz!
“Bu duâyı kâfûr ve miskle bir kaba yazsa (sonra) onu yıkasa
ve bunu bir ölünün kefenine serpse onun kabrine yüz
bin nur iner, Allah ondan münker-nekîr korkusunu kaldırır,
o da kabir azabından emin olur. Kabrindeyken Allah ona
yetmiş bin melek gönderir. Her meleğin yanında nurdan bir
örtü vardır. Onu üzerine yayar ve onu cennetle müjdelerler.”
Demek ki, Cübbeli yanmayan kefeni, Cevşen’le ilgili rivayetten
buldu. Cevşen duâsını 70 defa okuyacak vakitte, duâ 15
sayfa olduğuna göre (70 X 15 = 1050) 1050 sayfalık bir yazı
okumuş olacaktır. Kur’an 600 sayfa olduğuna göre, yaklaşık
iki defa Kur’an hatmi yapılacak bir zaman gerekecektir.
Bu kadar zaman içinde bir müslüman kaç kişiye tebliğde
bulunur, ne kadar hayırlı faaliyetler yapar…)
“Bu duâyı okuyan veya yazılı olarak üzerinde bulunduran
kimse dünyada her türlü belâdan, âfet, hastalık, yangın ve
soygundan korunduğu gibi Allah ile kendisi arasında perde
kalmaz ve bütün istekleri yerine getirilir. Cevşen-i Kebîr ile
Allah’a münâcâtta bulunan kimseye Bedir şehidleri derecesinde
900.000 şehid sevabı verilir. Bu duâyı kefeninin üzerine
yazan mü’min ise azap görmez. Onu okuyan kimse dört semavî
kitabı okumuş gibi olur; her harfi için kendisine cennette
iki ev ile iki zevce verilir; ayrıca insandan ve cinlerden
olan bütün mü’minlerinki kadar sevap kazanır; vücuduna
cehennem ateşi haram, cennete girmesi vâcip olur.”
Sonra da “Nurcular, Fetullahçılar niye Kur’an okumuyor?”
Ahmed Kalkan
~ 198~
diye soruyor bazıları. Anlaşılan bu tür soru soranlar hiç
Cevşen okumamış, faziletini duymamış. Üstadlarından ve
kırmızı kaplı kitaplarından Cevşen okuyunca Kur’an okumaya
verilmeyen nice cennetler verilir, nice cehennemden
de ebediyyen uzaklaştırılırsa bir nurcu, niye Kur’an okusun
ki…
CEVŞEN’IN İLMÎ DEĞERI VE HÜKMÜ
Cevşen Duâsının Hadis İlmi Açısından Kritiği başlıklı bir
yüksek lisans tezi hazırlayan Adnan Yeniay, çalışmasının
“Sonuç” bölümünde Cevşen ile ilgili olarak ulaştığı bulguları
şöyle sıralamıştır:
1- Cevşen duâsı ne Ehl-i Sünnet’in, ne de Şia’nın hadis
kitaplarında yer almaktadır.
2- Cevşen duâsının faziletleri hakkında gelen rivayetler,
İslâm’ın özüne ters düşmektedir. Cevşen duâsı okunduğunda
veya insanların üzerinde taşındığında söz konusu faziletlerin
gerçekleşeceğini söylemek ilmen doğru görünmemektedir.
3- Cevşen duâsıyla ilgili akla-mantığa uymayan rivayetler
bulunmaktadır.
Örneğin; rivayete göre Cebrail’in, Peygamberimizden
duâyı kâfirlere öğretmemesini istediği iddia edilmektedir,
fakat Cevşen duâsı iddia edilen rivayetin aksine herkesin
vâkıf olabileceği bir açıklıkta literatüre geçtiği için, duânın
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 199~
gizli tutulması imkânsızdır. Bu durumdan da anlaşılmaktadır
ki Cebrail, Peygamberimize böyle bir şey söylememiştir.
4- Peygamberimiz ve sahabe döneminde kendisine ümit
bağlanılan, güvenilen ve onunla korunulacağı düşünülen
tek varlık Allah’tır. Allah’tan başka böylesine ümit bağlanılan,
güvenilen ve onunla korunulacağı düşünülen hiçbir
şey olmamıştır. Rasûlullâh’ın sünnetine bakıldığında da
sadece Allah’a güvenildiği ortaya çıkmaktadır. Mesela Hz.
Peygamber, sahabelerine ayakkabılarının bağı koptuğunda,
onu dahi Allah’tan istemeyi talim etmiştir.
5- Peygamberimize nispet edilen bu duânın
Rasûlullâh’ı, sahabeyi ve duâyı okuyan kişiyi koruyacağı
söylenmektedir. Ancak Hz. Peygamber’e
ve sahabeye yapılan onca işkenceler, çektikleri sıkıntılar
ve gazalarda aldıkları yaralar söz konusudur.
Cevşen duâsı madem Rasûlullâh’ı ve sahabeyi
koruyacaksa Hz. Peygamber ve ashabı niçin bu
duâyı okuyup sıkıntılardan, işkencelerden kurtulma
yoluna gitmediler? Oysa Cevşen duâsı Hz. Peygamber’e
gelseydi ve bahsedilen koruma işlevini ifa
edecek olsaydı, Hz. Peygamber bu duâyı hem okur
hem de sahabelerine okumalarını tavsiye ederdi, fakat
böyle bir durum olmadığı için Cevşen duâsının
da Rasûlullâh’a ait olmadığı ortaya çıkmaktadır.
6- Kendisine Arapça vahiy inen bir Peygambere, Farsça
kalkan anlamına gelen Cevşen duâsının geldiğinin iddia
edilmesi tuhaf değil midir? Cevşen, Kütüb-i Sitte gibi birinci
Ahmed Kalkan
~ 200~
derece hadis kitaplarında da, Muvatta, Dârimî, Müsned gibi
ikinci derece hadis kaynaklarında da geçmez. Ancak, Gümüşhanevî’nin
Dua kitabında ve Said Nursi’nin Risalelerinde
geçer.
Cevşen’le ilgili son sözü ve Cevşen hakkındaki
hükmü, bu konuyla ilgili yüksek lisans tezi hazırlamış
olan Adnan Yeniay’a bırakalım: “Peygamber’e
nispet edilmiş bir hadis olarak rivayet edilen
yaklaşık on beş sayfalık Cevşenle ilgili metnin,
yukarıda sıraladığımız sebeplerden dolayı sahih olması
mümkün görünmemektedir. Cevşen duâsının
tamamı peygamberimize ait değildir, bazı bölümleri,
cümleleri hadis veya ayet olarak nitelendirilebilirse
de tamamının peygamberimize aidiyeti imkânsız
görünmektedir.”343
HALKA VE İP TAKMAK
Tevhid, Allah’ın kâinatta koyduğu kanunlar çerçevesinde
sebeplere sarılmaya asla karşı çıkmaz; bilakis teşvik
eder. Elbette ki açlığı gidermek için yemek, susuzluğu gidermek
için su, tedavi için ilaç, savunma için silâh gereklidir.
İnsan hastalandığı zaman doktora gidecektir. Bütün
bunlar ve benzerleri İslâm’da meşrûdur. Ne var ki, meydana
gelen veya meydana geleceği sanılan tehlikeleri defetmek
için, birtakım bilinmeyen ve gizli olan sebeplere sarılarak
esrarengiz yollara başvurmak, asla meşrû sayılmaz.
343 Adnan Yeniay, Cevşen Duasının Hadis İlmi Açısından Kritiği, Cumhuriyet Üniversitesi
İlahiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008, Danışman:
Enbiya Yıldırım, s: 70-71
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 201~
Bazı toplumlarda görülen madenî halkalar takmak, kollara
ip bağlamak, bu türdendir. Bir keresinde Hz. Peygamber,
zayıflıktan kurtulmak için koluna demir takan sahâbîye
bunu çıkarttırmıştır. Yine Hz. Peygamber, sıtmayı önlediğine
inanıldığı için koluna ip takan hastanın kolundan da
aynı şekilde bunun çıkarılmasını istemiş ve arkasından
şu âyeti okumuştur: “Onların çoğu, şirk koşmadan Allah’a
inanmazlar.”344
Görüldüğü gibi, Rasûlullah’ın bunların üzerinde durmasının
yegâne sebebi, şirkten ve şirke giden yollardan
insanları uzaklaştırmaktır. Burada hatırımıza şöyle bir
soru gelebilir: Acaba deneysel bilim, birtakım araştırmalar
yaparak, kola takılan bu madenlerin fizikî faydasını ispat
etse, yine yasak olur mu? Şüphesiz hayır! Çünkü bunun yasaklanmasının
sebebi, bu gibi şeylere, birtakım bilinmeyen
güçler atfedilerek sığınılmasıdır. Meselâ, bakır bilezik cinsinden
bazı halkaların romatizmanın tedavisindeki faydası
bilimsel olarak ortaya çıktığı için, ilaç kullanılır gibi kola
veya ayağa takılmasında hiçbir sakınca yoktur.
ÜFÜRÜKÇÜLÜK
Üfürükçülük, câhiliyye Araplarının kendilerini âfetlerden
koruduğu inancıyla, cinlerden yardım dileyerek söyledikleri
bazı yabancı ve anlamsız ifâdelerdir. Tevhid inancına
ters düşen hususlardan biri de üfürükçülüktür. Câhiliye
devrindeki insanlar, cinlerden yardım bekleyerek, bazı
musibet ve felâketleri önlemek amacıyla, Arapça olmayan
anlamsız bazı kelimeleri, ağızlarında geveleyip dururlardı.
344 12/Yusuf, 106
Ahmed Kalkan
~ 202~
İslâm geldi, bunları yasakladı. Nitekim, hadis-i şerifte:
“Şüphesiz üfürükçülük, mavi boncuk, muska, her türlü sihir
ve tılsım şirktir.”345 buyurulmaktadır. Kur’an, üfürükçülük ve
sihir yapanları, “düğümlere üfleyenler”346 olarak tanıtır ve
şerlerinden Allah’a sığınılmasını tavsiye eder. Düğümlere
üfleyenler, sihir ya da büyü yapan kimselerdir. Bunlar, telkine
müsait olan kişileri kandırabilirler. Bunu gerçekleştirmek
için, büyülerinde iplik veya mendil gibi bir şeye düğümler
atarak üzerine üflerler.
Abdullah bin Mes’ud’dan rivâyet edildiğine
göre, Rasûlullah şöyle buyurdu: “Şüphesiz üfürükçülük,
nazar boncuğu, muska, sihir ve tılsım şirktir.”
347
Şirk unsuru taşımayan okumada bir sakınca yoktur.
Ama, unutulmamalıdır ki, kişinin kendisi ve çok yakınları,
inanarak, okuduğu duânın anlamını bilip şuurla Allah’a duâ
etmeleri duânın kabulü için daha uygun şartlar oluşturur.
Bununla birlikte bir başkası da âyet ve hadislere dayalı ve
Allah’a yapılan duâ ile ve hiçbir şirk unsuruna bulaşmadan
ve bir ücret almadan hastaya okuyabilir. Rivâyet edildiğine
göre Hz. Peygamberimiz, birisi hastalandığında ona sağ
eli ile mesh eder, sonra da şu duâyı yapardı: “Ey insanların
Rabı! Rahatsızlığı gider, şifâ ver, şifâ veren Sensin! Senin
şifândan başka şifâ yoktur. Hastalık bırakmayan şifâ ver!”348
Kur’an âyetleri dışında yazılar, tuhaf şekiller bulunan
muska takmak, nazar boncuğu takmak, insanı şirke
345 Ebû Dâvud, İbn Mâce
346 113/Felâk, 4
347 Müslim, Selâm 46; Tevhid’in Hakikatı, Yusuf El-Karadavî, Saff Y. s. 70-75
348 Müslim, Selâm 46
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 203~
götüren yollardan biridir. Câhiliyye döneminde Araplar,
özellikle çocuklara boncuk ve muska takarlar, bu yolla cinlerden
ve nazardan korunacaklarını sanırlardı. Halk arasında
nazardan korunmak için, nazarlık, at nalı, at kafası,
çeşitli muskalar takma, kurşun dökme ve tütsü yapma gibi
yollara başvurulduğu görülür. Bu gibi bâtıl yolları Hz. Peygamberimiz
yasaklamıştır.349
Bunların tıbbî hiçbir yararı yoktur. Aynı zamanda, Allah’tan
başkasından zararı defetmesini istemek de söz
konusudur. Hâlbuki Kur’an’da bu konuda önemli ikazlar
vardır. “Allah sana bir sıkıntı verirse, O’ndan başkası bunu
gideremez. Sana bir iyilik verirse, başkası onu engelleyemez.
O, her şeye gücü yetendir.”350
Muska takılması da aynı şekilde câiz görülmemiştir.
Âlimlerin bir kısmı, muskada Kur’an’dan âyetler yazıyorsa
takılabilir demişlerdir. Ama, içinde Kur’an âyetleri yazılı
olsa da takmamak en iyisidir; çünkü hangi muskanın içinde
âyet yazdığını takanların hemen hiç birisi bilmeyeceği gibi;
bilinmiş olsa bile, başka muskalar için de kötü örnek olur,
cinler için, ya da insan kandırmak için yazılmış muskalara
yol açılır. Aynı zamanda, insanda alışma özelliği olduğundan,
zamanla bu, diğer şeylerin takılmasına da yol açabilir.
Yeri gelmişken, Mehmed Âkif’in şu mısralarını hatırlamamak
olmaz:
“Ya açar bakarız Nazm-ı Celîl’in yaprağına,
Ya üfler geçeriz bir ölünün toprağına.
İnmemiştir hele Kur’an, bunu hakkıyla bilin.
Ne mezarlıkta okunmak, ne de fal bakmak için.”
349 İbn Mâce, Tıb 39
350 6/En’âm, 17
Ahmed Kalkan
~ 204~
MUSKA DEĞILDIR KITABIMIZ; KUR’AN’DIR.
MUSKASIZ DEĞIL, KUR’AN’SIZ YAPAMAYIZ BIZ
“Elif, Lâm, Râ. Bu Kur’an, öyle bir Kitaptır ki, insanları Rablerinin
izniyle zulumattan nura, herşeye galip ve hamde layık
olan Allah’ın yoluna çıkarmak için onu sana indirdik.”351; “O
(Kur’an) sizi zulumattan nura çıkarmak için apaçık âyetler
olarak kuluna (Peygamber’e) indirilmiştir.”352; “O bir peygamber
gönderdi; Allah’ın açıklayıcı âyetlerini sizlere okuyor ki
iman edip salih amel işleyerek zulumattan nura çıkasınız.”353
Bu Kitab’ın niçin gönderildiğini açıklayan birçok âyetten
bazıları bunlar. Buna göre Kitabın inzal amacının şu esaslar
üzerine kurulduğu söylenebilir:
Âyetlere göre şeytanın egemenliği altına giren herhangi
bir durum zulumat (karanlıklar) olarak vasıflandırılmaktadır.
Rasûller bu zulumattan nura çıkışı gerçekleştirmek (dönüşüm-
değişim) için seçilmişlerdir. Kitap ve âyetler bu çıkışın
sağlanması için gönderilmişlerdir.
3- Bu çıkış, Allah’ın izniyle Kur’an ve salih amelle, yani
çaba ile gerçekleşecektir. “Zulumattan nura çıkarmak için”
ifâdesi bu Kitabın niçin gönderildiğini en veciz bir şekilde
açıklamaktadır. Kur’an’a göre, aslolan toplumun karanlıklardan
aydınlığa çıkmasıdır. Faziletli toplumun inşa edilmesidir.
Bu arada fertler de bu mücâdele esnasında yetişip ahlakî
351 14/İbrahim, 1
352 39/Zümer, 39
353 65/Talâk, 11
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 205~
faziletlerle donanacaklardır.354
Zulumat, karanlıklar demektir. Zulüm kelimesi
de aynı kökten gelmektedir. Dolayısıyla Nur kaynağından
gelen aydınlığı kendine veya başkalarına
engelleyip karanlıkları tercih, bir zulümdür aynı
zamanda. O yüzden “Allah’ın indirdiği ile hükmetmeyenler,
zâlimlerin ta kendileridir.”355 Nur,
tek olduğu halde; karanlıklar, yanlışların sayısı
kadar çoktur. Allah, yeryüzünü maddî ışık kaynağı
güneşten mahrum yaratmadığı, bir an olsun
mahlûkatını ışıksız bırakmadığı gibi; gönlümüzü
ve yolumuzu aydınlatan nur’dan da bizi mahrum
bırakmamış, elçi ve Kitap göndermiştir. Karanlık,
fıtrî değil; ârızîdir. Karanlıklar, ışık kaynağıyla
irtibatın kesilmesi olduğundan zâlim insanın nur
düşmanlığının neticesi oluşturduğu zindanlardır.
Zindan; ışıktan, nurdan uzak yaşansın diye insanın
kendi eliyle ördüğü duvarlardır. Ahiretteki cezanın
sebebi, dünya hayatını kendine ve başkalarına
zindan etmektir. İnsan, asr-ı saadetteki insanı
mutlu eden kuralları değil de; zindanı, zindanları
tercih ediyorsa, kendisi bilir. Ama, başkalarına
zindan hayatı yaşatmaya kimsenin hakkı yoktur.
Saadet asrı insanının saadetine benzer bir mutluluğu,
burada başlayıp orada bitmeyen mutluluğu, insana çok
354 İtikad Üzerine, Şafak Y., s. 20 vd.
355 5/Mâide, 45
Ahmed Kalkan
~ 206~
gören tâğutlartar tarafından binâ edilmiştir zindanlar. “Allah,
mü’minlerin dostudur, onları karanlıklardan nura (aydınlığa)
çıkarır. İnkâr edenlere gelince, onların dostları da
tâğuttur. O, onları nurdan (aydınlıktan) alıp karanlığa götürür.”
356 Zâlim insan, ışığa karşı gözlerini kapatmış, karanlıklar
içinde yaşamayı tercih etmiş, Allah’ın “gözleri vardır,
onlarla (görülmesi gerekeni) görmezler”357 dediği körlüğü
seçmiş, kendine de yazık (zulüm) etmiş insandır. Zâlimlerin
en büyükleri olan tâğutlar ise, gören göze düşman olan,
başkalarını da körlüğe zorlayan ışık (nur) düşmanı vahşilerdir.
Karanlıklar, korkuyu meydana çıkarır. Bu korku, yanlış
bir korkudur. Allah korkusu, yani takvâ değil; vehimlerden
oluşan korkudur; fobidir, aç kalmaktan, insanlardan... kısacası
korkulmaması gerekenlerden korkmaktır. Karanlıklar,
şeytanların faaliyetleri için uygun bir ortam oluşturur. Karanlıklar,
insanın önünü ve ilerisini (istikbalini) görmesine
engeldir. Yolda ne gibi tehlikelerin olduğunu görüp bilemez
karanlıkların insanı. Işığın yardımını reddettiğinden, nurla,
göz nuruyla görerek işini yapamaz; yapıp ettiklerini ancak
el yordamıyla yapar, körebe gibi tuttuğunu yakalar. Fili de
tuttuğu yeriyle tanır ve tanıtır.
Aydın insan, münevver insan, cahiliyye karanlıklarını
reddedip, bir adı da “Nur” olan Allah’ın Kitabıyla nurlanıp
başkalarını aydınlatmaya çalışan insandır. Kur’an’la bağı
kopmuş insan, aydın değil; olsa olsa kara karanlıkların kapkara
adamıdır. Kur’an’sız hayat, karanlıkların nuru boğduğu
vahşi bir hayattır, zindan hayatıdır, körlerin hayatıdır.
“Kim benim zikrimden (Kur(an’dan) yüz çevirirse şüphesiz
356 2/Bakara, 257
357 7/A’râf, 179
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 207~
onun sıkıntılı bir hayatı olacak ve biz onu, kıyamet günü kör
olarak haşredeceğiz. O: ‘Rabbim! Beni niçin kör olarak haşrettin?
Oysa ben, hakikaten görür idim!’ der. (Allah) buyurur
ki: İşte böyle. Çünkü sana âyetlerimiz geldi; ama sen onları
unuttun. Bugün de aynı şekilde sen unutuluyorsun. Doğru
yoldan sapanı ve Rabbinin âyetlerine inanmayanı işte böyle
cezalandırırız. Ahiret azabı, elbette daha şiddetli ve daha
süreklidir.”358
Bugün fert ve toplumları Kitap yönlendirmiyor. Vatandaşa
“Kitapsız!” denildiğinde hemen herkes bu sözü büyük
bir hakaret kabul eder, ama yaşayışıyla bu sözü hak edip
etmediğini düşünmez. Kitapsız toplumdur cahiliyye toplumu.
Devlet, Kitapsız devlettir. Öldükten sonra sorulacak
sorulardan birinin “Kitabın ne?” sorusu olacağı hadis-i şeriflerde
bildirilmiştir. “O gün onların ağızlarını mühürleriz;
yaptıklarını bize elleri anlatır, ayakları da şahitlik eder.”359
Kitabın ne, sorusuna o gün ellerimiz “falan gazete”, “filânın
nutku”, “falan anayasası”, ya da “şu kanal”, “bu televizyon”...
diyebilir. Ellerimizden cep telefonu düşmüyor. Ashâbın
Kur’an’la ilişkisi nasıl ise, bugünün insanının telefonla ilişkisi
aynı gibi. Yani, Kitabımız diye iddia ettiğimiz Allah’ın
Kitabı yerine, bize yön veren, bizim O Kitap’tan fazla okuyup
baktığımız, etkilendiğimiz, uyduğumuz ne ise vücudumuz
yalan da söyleyemeden onları itiraf edecektir. “Kitabım
Kur’an” sözü bir tekerleme ve bir iddiadan mı ibârettir,
yoksa tümüyle yaşayışımıza yön veren gerçeği mi yansıtmaktadır?
İnanmak, inandığını yaşamaktır. Ateşin yakıcı
olduğuna inanan, kolay kolay elini ateşe uzatmaz.
Tüm peygamberler ve Allah’tan getirdikleri kitapların
358 20/Tâhâ, 124-127
359 36/Yâsin, 65
Ahmed Kalkan
~ 208~
anafikri insanoğlunu uluhiyeyyet ve ubudiyyet konusunda
aydınlatmaktır. Hz. Âdem ve Havva’nın yeryüzüne indirilişinden
bu yana binlerce sene geçmiş ve insan nüfusu altı
milyara ulaşmıştır. Bu rakam şu anda diri olanların sayısıdır.
Geçmişte yaşayıp ölenler de eklenince milyarları bulmaktadır.
Allah, yeryüzünü hiçbir zaman rehbersiz ve kılavuzsuz
bırakmamış, daima elçilerle kitaplar göndererek
insanlara yol göstermiştir. Kitaplar bu rehberliğin yazılı
metinleridir. Allah’ın insanlara çağrısı ve onlar için gösterdiği
hayat tarzı kitaplara kaydedilerek insanoğlunun elinde
vesika olarak bulunması sağlanmıştır. Ancak bu rehberlik
en son “Bu Kitap” ile sona ermiştir. Bir daha Nebî seçilmeyecek,
yazılı metinlerden oluşan Kitap gönderilmeyecektir.
Artık insanlık son Rasûl’ün (s.a.s.) getirdiği Kitapla yükümlü
olacaklardır.
Kur’an, Hz. İsa’dan 610 yıl sonra yeni ve son
bir Rasûl (s.a.s.) ile başlayan zulumattan nura çıkış
hareketinin kılavuz kitabıdır. 23 yıl süren bir
devrim hareketinin yol gösterici metinlerinin (âyetlerinin)
bir araya getirilmesiyle oluşmuştur. Bu
açıdan Kur’an 23 yıllık bir toplumsal değişme mücâdelesi
içinde anlaşılabilir. Âyetlerin inmesiyle beraber
Rasûlullah harekete geçmiş, içinde yaşadığı
toplumu bu âyetlerle değiştirmek için gece gündüz
çalışmıştır. Nihâyet çağrısı kendi doğup büyüdüğü
Mekke’de değil; Medine’de yankı bulmuştur. Orada
toplumun lideri olarak Peygamberliğine devam
etmiş, 10 yıl içinde insanlık için örnek bir toplum
modeli kurulmuştur. Bu esnada yüzlerce âyet nazil
olmuş, ilk günden son güne kadar harekete sürekli
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 209~
Kur’an rehberlik etmiş, Rasûlullah da uygulamış,
âyetlerin pratiğe geçirilmesinde Kur’an’ın mücessem
bir ifâdesi olmuştur.
Kur’an’a göre, Peygamberimiz’e verilen tek mûcize vardır;
o da Kur’an’dır. Diğer mûcizeler, belirli bir zamanda ve
belirli bir yerde yaşayan sınırlı sayıdaki insanın şahid olduğu
olağanüstülükler olduğu halde; Kur’an, her coğrafyada,
Peygamberden sonra her tarih diliminde yaşayanlar için
apaçık görülen bir mûcizedir. Edebiyat yönüyle mûcizedir,
benzerinin yazılamayacağı için mûcizedir, problemlere çözüm
getirip ölümcül hastalıklara şifa olduğu için mûcizedir,
evrensel hakikatleri ihtiva etmesi yönüyle mûcizedir. Değiştirilmesi
gerekmeyen, eskimeyen ve en âdil kanunları
içermesi yönüyle mûcizedir.
Tarih, coğrafya, cinsiyet, maddi farklılıklara rağmen tüm
insanları her yönüyle kuşatması, her topluma ve her bireye
çıkış yolları göstermesi yönüyle mûcizedir. Okunmasıyla,
kolay öğrenilmesiyle, okunuşunda ruhları arındıran, dinlendiren
âhengi, musikisi ile, ruhları huzura kavuşturan,
gönülleri titreten nağmeleriyle mûcizedir. En çok okunan
kitap olması, en çok ve en kolay ezberlenen kitap olması
yönüyle mûcizedir. Anlamlarının derinliğiyle mûcizedir. En
doğru, en güzel kelam olması, bıktırmaması, okundukça
güzelliğinin artması yönüyle mûcizedir. Bitmeyen hazineleriyle,
gaybdan verdiği haberlerle mûcizedir...
Bütün mûcizelerinin yanında Kur’an, tarihin
akışını değiştirmiş, en köklü değişiklikleri gerçekleştirmiş,
en sağlam nizamı oluşturmuş, pratikte
muhteşem meyvelerinin görüldüğü, her isteyene
Ahmed Kalkan
~ 210~
nimetlerini sunan bir ağaçtır. Kendisine yönelenlere
sırlarını açan, hazinelerini saçan gökten inen
muazzam bir sofradır. Göklere doğru tırmanmak,
yükselmek isteyenlere Allah’ın uzattığı kopmaz
bir iptir. Tarihin şahid olduğu en büyük devrim,
Kur’an’ın gerçekleştirdiği inkılabdır. Kur’an, kişileri
kısa zamanda, tepeden tırnağa değiştirdiği
gibi; toplumları da nuruyla ihya etmiş, diriltmiş,
değiştirmiş, dönüştürmüştür.
Fert planında sözgelimi, Ebu Cehil’in samimi arkadaşı,
eli silahlı katil adayı Ömer, Peygamber’i öldürmeye giderken
kendisi dirilmiş, dinlediği Kur’an onu bir anda değiştirivermiştir.
Kızını toprağa diri diri gömen Ömer, Kur’an
sayesinde insanları ihya eden, karıncayı ezmemek için yere
dikkatli basan merhamet ve adalet timsali Hz. Ömer oluvermiş.
Fert planında tek tek yaşanan bunun gibi sayısız
örnekler yanında, Kur’an, toplumu da, düzeni de kökten
değiştirmiştir. Kabile halinde yaşayıp, sık sık birbirlerine
saldıran, o güne kadar tarihte ciddi varlık gösteremeyen,
devlet ve medeniyet nedir bilmeyen baldırı çıplak insanlar,
Kur’an’ın gerçekleştirdiği inkılap sayesinde çok kısa bir zaman
içinde üç kıtada at koşturan, en büyük devlet ve medeniyet
olmuşlar.
Kur’an çağ kapatıp çağ açmıştır. Hemen her konuda olduğu
gibi, cahiliyyenin çağ anlayışı da cahilcedir. İnsanlığın
hattındaki en büyük fay kırılmasını da hakkı görmek
istemediği için görmezden gelir, farklı çağ anlayışını zanna
ve uydurmalara dayanarak değerlendirir. İslâm’ın çağ
anlayışı, tevhid mücâdelesini yansıtan olaylarda, vahyin
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 211~
verdiği doğru haberler ışığındadır. İlk insan, aynı zamanda
ilk peygamberdir. Ülü’l-azm denilen büyük peygamberler
de çağ kapatıp çağ açmış devrimci liderlerdir. Nuh tufanı,
o tarihte ve sonraki etkileriyle yeni bir çağı belirler. İbrahim
(a.s.) putperest çağa destansı meydan okumaları ve
mücâdeleleriyle tevhid çağını yeniden oluşturan inkılabın
köşe taşıdır. Musa (a.s.) ve İsa (a.s.) da öyle. Ve en büyük
inkılab, Kur’an’ın yaptığı inkılab; en büyük inkılabçı da Hz.
Muhammed (s.a.s.)’dir. Kur’an’la cahiliyye çağı kapanmış;
mutluluk çağı başlamıştır. Kur’an’la birlikte Kur’an’ın oluşturduğu
yeni çağın adı asr-ı saadet; inkılabçı insanın adı da
müslüman’dır artık. Diğer devrimler, adına inkılab denilemeyecek
basit, sınırlı, sahte, avutucu değişimlerdir. Daha
doğrusu zindanları değiştirmenin adına devrim denilmeye
başlanmıştır. Karanlıklar, zulümler, zindanlar arasındaki
değişikliğin adına devrim; kaçük değişikliklerin veya tahmine
ya da uydurmaya dayanan zaman dilimlerinin adı çağ
olamaz.
İnsanlık, bugün bilmem kaçıncı cahiliyye çağının karanlıklarında
yaşıyor. Kur’an’da “cahiliyye” kelimesi dört yerde
geçer. Bu dört âyet, cahiliyyenin dört özelliğini belirtir.
Cahiliyye, İslâm’a zıt, putçu bir inanç sistemidir.360 Cahiliyye
bir hayat felsefesi, taassup içeren bir yaşam biçimidir361.
Cahiliyye ahlaksızlık, hayâsızlıktır.362 Ve cahiliyye bir devlet
anlayışı, bir yönetim biçimidir: “Yoksa onlar, cahiliyye hükmünü,
idaresini mi istiyorlar? İyi anlayan bir topluma göre,
hükmü Allah’tan daha güzel kim var?”363 Cahiliyyenin temel
vasıflarından kölelik hâlâ hükmünü sürdürmektedir. İnsanlar
bugünkü modern cahiliyyede şeytanın, nefislerinin,
360 bkz. 3/Âl-i İmran, 154
361 bkz. 48/Fetih, 26
362 bkz. 33/Ahzâb, 33
363 5/Mâide, 50
Ahmed Kalkan
~ 212~
heva ve heveslerinin kölesi durumunda yaşarlarken; bir
yandan da kullara kulluk-kölelik yapmaktalar. Yabancı emperyalistler
ve yerli sömürücüler modern köleliği devam
ettiriyorlar. Eski cahiliyye devrinde bazı insanlar kızlarını
diri diri toprağa gömüyorlar, kızlarının dünya hayatlarını
yok ediyorlardı. Günümüzdeki modern cahiliyyede kız-erkek
bütün çocuklar, öldürülmelerin en kötüsüne mahkûm
ediliyor. Çocukların fıtratları bozulduğu ve mü’mince yaşatılmadığı
için âhiretleri, ebedî hayatları mahvediliyor. (Tabii,
kürtaj, intihar, uyuşturucu gibi şeyleri saymaya gerek
görmüyorum.) Kısaca, Kur’an gelip cahiliyyeyi değiştirmeden
neler varsa, modern biçimde bugün de, buralarda da
arz-ı endam etmektedir.
Peki, Kur’an, aynı Kur’an olduğuna göre, bugünkü cahiliyyeyi
niye değiştiremiyor? Bugünkü insanlar Kur’an
okudukları halde, niçin karanlıklardan sıyrılıp değişik bir
kimliğe bürünemiyor? Yani Kur’an, niye artık inkılab yapamıyor?
Kur’an değişmemiştir, ama Kur’an okuyanlar başkalaşmıştır.
Kur’an anlayışı, Kur’an’a bakış, Kur’an’a yaklaşım
değişmiştir. Kur’an, aynı Kur’an’dır, ama Kur’an’a yönelmesi
gereken insan, Kur’an’a sahabe gibi yönelmiyor. Çeşme,
bindört yüz yıldır akmaktadır. Bu güne kadar onun hayat
veren lezzetli suyunu içenleri suladığı, nimetlendirip dirilttiği
gibi, hâlâ canlandıran rahmet suyunu sunmaya devam
etmektedir. Ama biz, kabımızı o çeşmenin altına tutmuyor,
çeşmeden yararlanmayı bilmiyorsak suç elbette çeşmenin
değil; bizimdir. Karanlıklarda yaşayan insan çeşmenin yolunu
unutmuş olabilir, ama çeşmenin suyundan az da olsa
tatmış olanların yapmaları gereken büyük görevleri olmalıdır.
Hele o çeşmenin yanı başındaki yangınları fark eden itfaiyeci
(davet ve tebliğci) görevini yapmıyorsa, karanlıktan
yararlanarak yangını çıkaran ve değişik araçlarıyla yangını
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 213~
körükleyenler kadar, o da suçlu değil midir? Kendilerini
ve toplumlarını değiştirmek isteyenlere Kur’an yardıma
hazırdır; referansları, örnekleri ortadadır. Değişim ve dönüşüm
projelerini, kendisine yöneleceklere sunmaya, yol
göstermeye, yollarını aydınlatmaya hazır beklemektedir.
Bir ilâcın şifaya vesile olması için, o ilacın kullanılması
gerekir. Sadece reçetenin veya prospektüsün
okunmasıyla şifa beklenemez. “Kur’an şifadır.”364
Hem ferdî hastalık, problem, stres ve buhranlarımıza;
hem de sosyal kargaşamıza. Aynı zamanda
devlet yönetiminin ölümcül hastalıklarına şifadır.
Bunun böyle olduğu sayısız deney ve tecrübelerle
kanıtlanmış tarihî ve güncel bir vâkıadır. Aynı
ilaç, bayatlamadan bozulmadan duruyor. Raflarda,
kabından açılmadan tutuluyor. Uygulayacak
hastaları bekliyor.
Kur’an okuyor veya dinliyor olmamız, tek başına, bizi
aldatmasın. O İlahi Kelam’ı okurken, dinlerken, üzerinde
düşünürken, sahih bir niyet taşıma gereği de unutulmasın.
Bilelim ki Kur’an’a gerçekten muhatap olmamız, doğru bir
niyetle, samimiyet ve ihlasla ona yönelme şartına bağlanmış
bulunuyor.
Bizatihi Kur’an’ın tarifiyle, âlemlerin Rabbinden gelen365;
insanları hidâyete erdiren ve hakkı bâtıldan ayıran366; sonsuz
hikmetler yüklü367; sonsuz derecede kerim368; bir Ezelî
364 10/Yûnus, 57; 17/İsrâ, 82; 41/Fussılet, 44
365 56/Vâkıa, 80
366 2/Bakara, 185
367 36/Yâsin, 2
368 56/Vâkıa, 77
Ahmed Kalkan
~ 214~
Kelâm’dır Kur’an. “Onun ahlâkı Kur’an’dı”369 diye tarif edilen
Ümmî Nebî (s.a.s.) kendi hayatıyla, Kur’an’ın bu sıfatlara
hakkıyla mazhar olduğunun en birinci delilidir. Keza,
ondan aldıkları hidâyet dersiyle bütün insanlık tarihine
manidar ubudiyet örnekleri sunan sahabiler de. Ve her
biri ondan aldığı hakikat nuruyla kemale eren milyonlarca
salih kullar ile, hayatları onunla nurlanan yüz milyonlarca
mü’min de onun tüm bu özellikleri hakkıyla taşıdığının şahidi
ve delilidir.
Kur’an, gerçekten âlemlerin Rabbi namına bir İlâhî hitaptır.
Bütün kâinatın Sahibi, bütün mahlûkatın Hâlikı namına
bir ezelî konuşmadır. Hakîm, Kerîm ve Rahîm bir Rabbin
kelam-ı Ezelîsi olarak sonsuz hikmet, kerem ve rahmet
yüklüdür. Furkan’dır ve mu’cizü’l-beyandır. Dolayısıyla onu
okumak, okumaların en güzelidir. Onu dinlemek, dinlemelerin
en güzelidir. Onunla düşünmek, tefekkürün en güzelidir.
Ona göre yaşanan bir hayat, hayatların en güzelidir.
Tüm bunlarla birlikte, unutulmaması gereken husus, eşsiz
bir hidâyet rehberi olan Kur’an’ın doğru bir niyetle okunmasıdır.
Kur’an’ı, her bir harfine hakkını vererek, tane tane okumalıyız.
“Kur’an’ı tertil ile, tane tane oku”370 Her sûresi, her
âyeti, her kelimesi ve her harfi böylesine i’cazlı ve îcazlı bir
Kitab, ancak ve ancak tane tane okunur. Düşüne düşüne,
sindire sindire okunur. Onu hızla okuyup geçmek, dil kıpırdarken
aklı, kalbi ve pek çok duyguyu hissesiz bırakmak
demektir. “Kur’an’ı tertil ile, tane tane oku” buyrulması; sözkonusu
özümsemenin usûlünü de bildirmektedir. Hızlıca
okunup geçilen hangi şey özümsenir ki? Tane tane okuma,
369 Müslim, Musâfirîn, B. 18, Hds. 139; Ebû Dâvud, Tatavvu, B. 26, Hds. 1342;
Nesâî, K. Leyl, B. 2, Hds. 1601; Dârimî, Salât B. 165, Hds. 1342
370 73/Müzzemmil, 4
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 215~
okunan şeyi özümseme, sindirme, benimseme ve hayatının
her anını ona göre yaşama niyetini yansıtır. Nitekim,
Kur’an, nûrânî sırlarını, “fıtratımın kemâli sensiz olamaz”
diyerek ona ciddiyetle muhatap olanlara açmaktadır.371
“Gerçekten bu Kur’an, insanları en doğru yola iletir. (Bildirdiği)
hayırlı amelleri yapan mü’minlere kendileri için pek
büyük mükâfatın olduğunu da müjdeler.”372
Mü’min, Kur’an insanıdır. O’nu okumak, anlamak
ve yaşamakla emrolunmuştur. İnandığı ve
hayat nizamı edindiği Kur’an’a karşı mü’minin
ilk vazifesi, O’nu sık sık okumaktır. Kur’an’ın ilk
emri “oku” iken O’nu okuyamamanın mâzereti
olamaz. Her mü’min, asgari olarak günde beş defa
namaz aracılığı ile Kur’an’la doğrudan doğruya bir
bağlantı kuracaktır. İslâm’ın iman, ahlak, iktisat,
hukuk vs. düsturlarını teşkil eden Kur’an âyetlerini,
Rabbinin huzurunda, Rabbinden indirildiği
şekliyle okuyarak ve dinleyerek Allah’a ibâdet
edecektir. Kur’an’ı okumak, mü’min için ne derece
lüzumlu ise, öğrendiklerini korumak ve unutmamak
da o nisbette zarûrîdir. Kur’an’ı okumaktan
asıl gaye, onu anlamaktır. İslâm, ana kanunlarını
teşkil eden Kur’an’ın anlaşılmasını belirli bir zümrenin
tekeline bırakmamıştır. Kur’an, her bir kişi
için gönderilmiştir ve Kur’an mesajı ana hatlarıyla
herkes tarafından anlaşılacak kadar açıktır.
371 M. Karabaşoğlu, Kur’an Okumaları,Karakalem Y., s. 15 vd.
372 17/İsrâ, 9
Ahmed Kalkan
~ 216~
“Andolsun ki biz, Kur’an’ı anlaşılması; üzerinde düşünülmesi
için kolaylaştırmışızdır. O halde bir düşünen (ibret alan)
var mı?”373 Kur’an’ı biraz olsun anlayarak okumuş olmak
için, Kur’an’ın orijinal harfleriyle yazılmış metnini ihtivâ
eden meal ve tefsirlerden sıra ile günlük dersler takip etmeliyiz.
Bir sayfa metin, akabinde de okunan sayfanın meal
ve tefsirini okumalıyız. Ayrıca, çeşitli konulardaki Kur’an
âyetlerini açıklayan ilmî eserleri de ciddi bir gayretle takip
etmeliyiz. Kur’an’ı okumanın, onu anlamak için olacağı gerçeğini
kavrayamayan birçok mü’min, Kur’an’ı yıllarca okudukları,
defalarca hatmettikleri halde, meal ve tefsirlere
rağbet etmedikleri için, Kur’an’ın mana zenginliklerinden
feyz alamamışlar, ellerindeki Kitab’ı hayatlarına geçirememişlerdir.
Biz, bu duruma düşmemeliyiz.
Kur’an’ımızı okumak, anlamak için olacağı gibi; anlamak
da şüphesiz tatbik etmek için olacaktır. Mü’minin Kur’an’a
imanı, zaten onu yaşamak içindir. “İşte bu Kur’an, indirdiğimiz
mübarek bir Kitabdır. Artık Kur’an’a uyun, (onun emir
ve yasaklarına aykırı davranıştan) sakının ki merhamet olunasınız.”
374 Mü’min, Kur’an’ı, musikisinden yararlanmak ve
kültürünü artırmak için okumayacaktır. Onu yaşamak için
öğrenecek, okuyacak ve dinleyecektir. “Allah, şu Kur’an’la
amel eden toplumları yükseltir. Onun izinden gitmeyenleri
de alçaltır.” 375
Tatbik olunmayan bilgilerden bir menfaat edinilemeyeceği
gibi; inanılan, okunan, anlaşılan, fakat yaşanmayan
Kur’an’dan da özlenen faydalar sağlanamayacaktır.
“Benim zikrimden (Kur’an’ımdan) yüzçeviren kişi(ler) için
373 54/Kamer, 17
374 6/En’âm, 155
375 Riyâzü’s-Sâlihin ve Terc. II, 341
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 217~
(buhranlarla dolu) dar bir hayat ve geçim sıkıntısı vardır.” 376
Bir ilke, bir kanun fert ve cemiyet hayatında ilgi ve saygı
görüyor, tatbik olunuyorsa onun varlığının anlamı ve değeri
vardır. Yok sadece varlığına ve gerekliliğine inanılmakla
yetiniliyor da fertlerin irâdelerine ve toplum hayatının
akışına yön vermiyorsa onun mevcudiyetinin fiilî bir önemi
yoktur. İnanılan ve kabul edilen bu ana kaideyi iman ve
amel hayatımıza uygulayarak şu soruları kendimize yöneltebiliriz:
Biz bugün kişilerin putlaştırıldığı, düzenlerin ilâhlaştırıldığı
modern câhiliyede yaşıyoruz. Dünya ve âhirette hor
ve hakir olmaktan kurtulmak için ashâbın Kur’an’a yaklaştığı
gibi yaşamalıyız. Sadece Allah’a kul olabilmek, özgürlüğe
kavuşup yükselmek için Kur’an’ı harfiyyen ve aynı heyecanla
hayatımıza geçirmeliyiz. “(Siz) O’nun Kitabı Kur’an’a
uyun. O’nun emirleri ve yasaklarına aykırı gitmekten de sakının
ki merhamet olunasınız (da dünya ve âhirette mutluluğa
eresiniz.)” 377
Ne mutlu Kur’an gölgesinde hayatını sürdüren canlı
Kur’an’lara!
“DÜĞÜMLERE ÜFLEYIP TÜKÜREN BÜYÜCÜ
KADINLARIN ŞERRINDEN.”
Ayet-i kerimede geçen “düğümlere üfleyenler”
duyu organlarını yanıltma, sinir sistemini bozma
376 20/Tâhâ, 124
377 20/Tâhâ, 98; 6/En’âm, 155; A. R. Demircan, İslâm Nizamı, Eymen
Y., 1/88 vd.)
Ahmed Kalkan
~ 218~
yoluyla insanın iç âlemine mesajlar gönderen, psikolojik
olarak insana ve duygularına etki etmeye
çalışan, bu hususta insanları kandıran üfürükçülerdir.
Bunlar ip, mendil gibi şeylere düğümler atar
ve üfürürler. Büyü eşyanın yapısını değiştirmez ve
ona yeni bir gerçeklik kazandırmaz. Sadece insanın
duyu organlarını ve hislerini büyücünün istediği
tarafa doğru yönlendirir. Zihninde canlandırır.
İşte Kur’an’ın Hz. Musa’nın kıssasını verirken
tasvir ettiği büyü de budur.
Tâhâ sûresinde Kur’an şöyle buyurmaktadır: “Büyücüler
`Yâ Musa, ya sen önce hünerini göster, ya da biz hünerimizi
ortaya koyalım’ dediler. Musa `Önce siz hünerinizi gösterin’
dedi. O sırada adamların yere attıkları ipler ve değnekler büyülerinin
etkisi ile Musa’ya yürüyorlarmış gibi göründüler.
Bunun üzerine Musa’nın içine korku düştü. Allah ona dedi ki:
`Korkma, üstün gelecek olan sensin: Sağ elindeki değneğini
yere atıver de onların gösterdikleri marifetleri yutuversin.
Onların hünerleri bir büyücü hilesinden ibarettir. Büyücü
hiçbir yerde başarılı olamaz.”378
İşte bu şekilde onların ipleri ve değnekleri gerçek yılanlara
dönüşmemişlerdi. Fakat uyguladıkları hilelerle insanlara,
onları hareket eden yılanlar şeklinde hayal göstermişlerdi.
Öyle ki Hz. Musa’nın içinde de bir korku meydana gelmişti.
Sonra yüreği yatışınca Hz. Musa’nın asası gerçekten
yılana dönünce hak ortaya çıktı. Büyü ve yanıltma tesiriyle
yılan diye gösterilen ipleri ve değnekleri Asa yutuvermişti.
378 20/Tâhâ, 65-69
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 219~
İşte büyünün gerçek mahiyeti, göz boyamadan, hileden,
el çabukluğundan, illüzyondan ibarettir. Biz onu bu şekilde
kabul etmeliyiz.
MÜNECCIMLIK, FAL VE FALCILIK
Sihrin bir çeşidi de müneccimliktir. Müneccimlik, gelecekte
meydana gelecek, özel ve genel olayları, yıldızlara ve
burçlara bakarak haber vermektir. Günümüzde astroloji
adıyla, gök cisimlerinin konumu, horoskop denilen haritalarla
ve yapanlara göre bilimsel olduğu ileri sürülen, insanların
geleceğiyle ilgili uydurma bilgiler veren medyumluk
veya astrologluk da modern müneccimliktir.
Bu hadisler, yıldızların uzaklığını, yerlerini, yörüngelerini
gözlem ve araçlarla inceleyen astronomi ilmi hakkında
değildir. Bu ilim, ilkeleri, kuralları ve araçları olan bir ilimdir.
Kur’an zaten, baştan sona insanları gözleme, düşünmeye,
araştırmaya ve evrenin sırlarını keşfetmeye dâvet
etmektedir. Ancak, ilimleri, gaybı biliyormuş gibi yorumlamak,
Kıyametin ne zaman kopacağı gibi gelecekle ilgili kesin
yargılarda bulunmak insanı şirke götürür. Çünkü gaybı
bilen sadece Allah’tır.
MÜNECCIMLIK
Müneccimlik sanıldığı gibi tarihe karışmış değil; sadece
modernleşmiştir o kadar. (Müneccim: Yıldızların hareketlerinden
ahkâm çıkaran kimseye verilen addı. Şimdi bu
işle uğraşanlara astrolog veya medyum deniliyor. Astrolog:
Ahmed Kalkan
~ 220~
Yıldız falına bakan kimse demektir. Horoskop denilen yıldızların,
burçların bulundukları yerin haritasını çıkarıp, falına
bakacakları kimsenin doğum tarihleriyle kıyaslayarak
geleceği -gayb- hakkında hüküm çıkartırlar. İlm-i nücum
denilen bu bilime (!) şimdi astroloji denilmektedir.) Eski
Yıldızname’lerin yerini günlük burçlar, astrolojik hurafeler
almış; müneccimin adı da astrolog veya medyum olmuştur
artık. (Yıldızname: Yıldızların hareketleri ile insanların kaderi
arasında var olduğu iddia edilen ilişkileri konu edinen
kitap, astroloji kitabı, horoskop vb. haritalar, fallar)
GÜNÜMÜZ VE YILDIZLARI PUTLAŞTIRMA
Açıkça kâfir olanların yanında, nice müslümanım diyen
insan, hâlâ yıldızların, burçların insan kaderinde etkili olduklarına
inanmaktadır. İki kişi, birbirleriyle iyi anlaşıp
geçinemiyorsa suç onların değildir; sebep yıldızlardır: Yıldızları
barışmıyordur da onun için. Birisi, ün mü kazanmıştır,
talihi açılıp meşhur mu olmuştur; öyleyse onun yıldızı
parlamıştır. Herkesçe sevildiği için onun yıldızı dişidir de o
yüzdendir bu sempatiklik. Yok, itibardan düşer, ününü yitirerek
eski şöhreti kalmazsa, sebep; onun yıldızı sönmüştür.
Artık o yıldızı düşük biridir. Biri ölünce, onun yaşayında etkili
olan yıldızı, onu terkederek başka diyara göçtüğü için
o ölmüştür. O zaman bir yıldız kaydı denilir. Müneccimin,
kâhinin; geleceği (her şeyi değilse bile, çok şeyi) bileceğine
hâlâ inanılır ki, gelecekle ilgili değerlendirmelerde bulunanlara
sen müneccim misin, nereden biliyorsun, diye sorulur;
‘adam sanki kâhin’ denilir.
Yine, bu sapık düşünceye göre yıldızlar konuşur, vahyeder;
onların rasülleri / elçileri ise astrologlar, medyumlar
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 221~
ve cincilerdir. Yıldızların konuşma dilini anlayan bu sivri
akıllılar, bu mesajları “yıldızınız diyor ki...” , “burcunuzun
durumuna göre başınıza şu, şu gelecek” diye insanlara para
karşılığı tebliğ edilir ki, bu mesaja göre bilinçlensinler ve
ona göre davransınlar.
Medyada; medyumlardan, falcılardan, astrologlardan
yani modern müneccimlerden, cinci ve büyücülerden geçilmiyor.
Boyalı basın dediğimiz, yazıdan daha çok resimlerin
yer aldığı gazetelerin tümünde her gün burç ve fal köşeleri
yayınlanmaktadır. Buralarda “yıldızınız diyor ki” , “burcunuz”
, “elektronik burç falı” , “bilgisayarlı astrolojik fal” gibi
köşelere ne demeli? (Bu hurâfeler, irticâ kavramına girmediğinden
kimsenin bir şey dediği yok. Peki müslümanların
da mı diyeceği yok?!)
Günümüzde başta televizyon kanalları olmak üzere
medya, yani dünkü adlandırma ile sihirbazlık/büyücülük,
halkın bağlılığını sağlamak ve sürdürmek yolunda Firavunların
ve firavunî düzenlerin vazgeçemedikleri bir araçtır.
Konuyla ilgili yanlış itikad veya hurâfeler sebebiyle dilimize
giren deyimlerden bazıları: “Cadı kazanı”, “gözün faltaşı
gibi açılması”, “müneccim misin?”, “kâhin gibi”, “yıldızı
kaymak”, “yıldızları barışmak”, sanatçılara: “star/yıldız”,
“yıldızınız diyor ki”, “burcunuza göre…”, “felek” , “cingöz”,
“cini tepesine çıkmak”, “cin fikirli”, “cin çarpması”, “denize
düşen yılana sarılır”, “tahtaya vurup eli kulağa götürmek”
vb.
Müneccimlik, gelecekte meydana gelecek, özel ve genel
olaylara, yıldızlara bakarak haber vermektir.
Kur’an’ın hükmü, bu konuyu da kapsar: “Onların çoğu,
Ahmed Kalkan
~ 222~
şirk koşmadan Allah’a inanmazlar.”379
Hz. Peygamber’in bu konuyla ilgili bazı ikazları vardır:
“Bazı insanlar, Allah’ın nimetiyle geceyi geçiriyor, sabah
olunca da, ‘bize şu yıldız sebebiyle yağmur yağdırıldı’ diyor.
Böyle demeleri sebebiyle onların çoğu kâfir olmuştur.”380
Yine bir başka hadis rivâyeti de benzer bir ikazdır: “Allah’a
yemin olsun. Allah hiç kimsenin ne yaşamasını, ne ölmesini,
ne de rızkını herhangi bir yıldıza bağlamıştır. Bunu
söyleyenler Allah hakkında yalan düzüyorlar ve kendilerine
bahaneler uydur(up avun)uyorlar.”381
“Kim yıldızlarla haber vermeye çalışırsa, sihir ile haber
vermiş olur.”382
Gelecekte olacak şeyler hakkında bilgi sahibi olmak için
başvurulan çeşitli yolların en belirginlerinden biri faldır.
Daha çok baht, uğur ve talihi, genel olarak da gelecekte olacak
şeyleri anlamak için birtakım garip yollara başvurma,
atılan boncuk ve baklaya, tesadüfen açılan bir kitabın bir
satırına, koyunun kürek kemiğine, kahve fincanına vb. şeylere
bakıp bunlardan anlam çıkarma ve kişilik okuma işine
fal; bu işi yapmaya da falcılık denir. Gelecek zamanda vuku
bulacak olayları haber vererek gayb sırlarını bildiğini iddia
edene de falcı, medyum denir.
Câhiliyye Arapları, bir yolculuğa, bir savaşa, bir ticarete,
379 12/Yusuf, 106
380 Buhâri, Megazi 35; Müsned, Ahmed b. Hanbel, II/525
381 Rezin tahriç etmiştir. Buhârî, önceki kısmı, başından “...bilgisi olmayan” ibaresine
kadar muallak olarak kaydetmiştir. Buhârî, Bed’ü’l-Halk 3; İbrahim Canan, Kutub-i Sitte
Tercüme ve Şerhi, Akçağ Y., 16/188
382 Ebû Dâvud, Tıb 22, hadis no: 3905
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 223~
evlenmeye yahut herhangi önemli bir işe teşebbüs edecekleri
zaman üç zar (veya ok) çekerler yahut kuş uçururlardı.
Bu zar veya okların birinde, “Rabbim emretti”, yahut “yap”
diye emir; diğerinde “Rabbim nehyetti” veya “yapma” diye
nehy kelimeleri yazılı olurdu; biri de boş bulunurdu. Birisi
torbaya elini sokar, zarlardan birini çeker, emir çıkarsa yaparlar,
nehy çıkarsa yapmazlar, boş çıkarsa bir daha çekerlerdi.
Kur’an, bunu şiddetle yasaklamıştır. “Ey iman edenler!
İçki, kumar, putlar ve fal okları şeytan işi birer pisliktir;
bunlardan kaçının ki, kurtuluşa eresiniz.”383
BURÇ VE YILDIZ FALI
Bugün yaygın olan fal çeşitlerinden biri de, modern cahiliyyenin
itibar ettiği yıldız falıdır. Gökteki burçlardan yola
çıkılarak yapılan bu falcılığın aslı, Sâbiîlere dayanır. Sâbiîler,
İdris’in (a.s.) mucizesi iddiasıyla gökyüzünü on iki burca
taksim etmişler ve eflâkten/göklerden yalnız tapındıkları
ve heykellerini diktikleri “sebaî” gezegenlerin durumlarına
göre, yeryüzünde meydana gelecek olayları bildireceği
iddiasıyla yıldızlarla ilgili birtakım hükümleri yazmışlardı.
Onların bu inançları, günümüze kadar gelmiş bulunmaktadır.
384
İnsanoğlu, yüzyıllardır gökyüzüne, yıldızlara, gezegenlere
ve takımyıldızlarına merak sarmış, inançları ve Allahlarını
gökyüzünde aramıştır. Tarihin tozlu sayfalarına göz
attığımızda, astroloji tarihinin Mezopotamya’ya dayandığını
söylemek mümkün. Sümerler, Asurlar ve Babillerin
inanç gereği inşa ettikleri tapınaklar, Allah inancına sahip
383 5/Mâide, 90
384 Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’an Dili: VII/ 5208; Halid Erboğa,
Şamil İslam Ansiklopedisi: 2/143-144
Ahmed Kalkan
~ 224~
olduklarına işaret ediyor. Sümerlerin çivi yazısını bulmalarıyla
birlikte tabletlere resmettikleri astroloji kökenli çizimler
ve yazılara dayanarak, ilk astrologlar Sümerli rahipler
diyebiliriz.
Bu küfür ve şirk inancına göre; doğum tarihine denk gelen
burç karakterimizi, doğduğumuz saat ve gezegenlerin
konumu sosyal hayattaki davranışlarımızı belirler.
Burç falı, “insanları, doğdukları burçlara göre
gruplayarak geleceğini okumaya, kaderine dair
konuşmaya” denir. Olaya tevhidî açıdan baktığımızda
durum şudur: Gökyüzündeki takımyıldızlarından
oluşan burç adı verilen Allah kabul edilen
yıldızlar vardır. Bu, ta Keldanîlerden, Babil ve
Sümerler tarafından Allah kabul edilmiştir. Türklerin
de Allah anlayışlarının gökle ciddi ilgisi vardır.
Tengri, Gök Allah demektir. Sonradan Allah
şeklinde söylenmeye başlanmıştır. Gök demek olan
Felek de, insanın kaderini tayin eden Allah anlamında
kullanılır. İşte gökteki bu 12 Allah, insanları
yönetmek için kavga etmeyelim diye aralarında
bir formül bulmuşlar. İnsanları, doğum tarihlerine
göre 12 gruba ayırmışlar. Doğduğu tarihe göre,
onunla bir farklı burç yani Allah ilgilenmekte,
onun kaderini burç denilen o Allah tayin etmektedir.
Bu burçların yılın belli dönemlerinde sabit bir
yörünge boyunca hareket ettiğine ve bu hareketlerinin
yeryüzündeki hayatı etkilediğine inanılırdı.
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 225~
Mezopotamya geleneğinde gök cisimlerinin Allah
olarak kabul edilmesi ile bu inanç arasında yakın
bir ilişki mevcuttur. Buna göre insanlar hangi burcun
altında doğarlarsa o burcun Allahsının etkisi
ve himayesinde olurlardı. Meselâ Akrep döneminde
doğanlar en kızgın ilâhların hâkimiyetinde oldukları
için tehlikeli insanlardı. Boğa döneminde
doğanlar ise savaş Allahlarının himayesinde bulunduklarından
iyi birer savaşçı özelliği taşıdıklarına
inanırlardı. Modern cahiliyyenin yaşandığı
günümüzde kendini aydın sanan birtakım gazete
ve televizyon programcıları, her gün yıldız falı
hurafesiyle insanların kaderi hakkında birtakım
yorumlar yapmaktadırlar ki bunlar hiçbir bilimsel
dayanağa sahip değildir. Ayrıca bu asılsız yorumlar,
okuyucuların ruhsal dengelerine olumsuz
yönde etki yapmaktadır. Bu bir atma, uydurma ve
aldatmadan ibarettir. İslam âlimleri, Sâbiîler gibi,
tesiri yalnız yıldızlardan, burçlardan bilerek onlardan
birtakım hükümler çıkarmaya kalkışmanın
küfür ve şirk olduğunda ittifak etmişlerdir.385
Gökteki burçlardan yola çıkılarak yapılan bu falcılığın
aslı, Sâbiîlere dayanır. Sâbiîler, gökyüzünü on iki burca
taksim etmişler ve eflâkten/göklerden yalnız tapındıkları
ve heykellerini diktikleri “sebaî” gezegenlerin durumlarına
göre, yeryüzünde meydana gelecek olayları bildireceği
iddiasıyla yıldızlarla ilgili birtakım hükümleri yazmışlardı.
385 Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’an Dili: VII, 5207
Ahmed Kalkan
~ 226~
Onların bu inançları, günümüze kadar gelmiş bulunmaktadır.
386
Dinimizin kesinlikle yasakladığı falcılık, bir çeşit gaybdan
haber vermektir. Halbuki, Kur’an; gaybı, Allah’tan başka
hiçbir kimsenin bilemeyeceğini, peygamberlerle meleklerin
dahi kendilerine vahyedilmedikçe gaybdan haber
veremeyeceklerini açıkça bildirmektedir. “De ki: ‘Göklerde
ve yerde olan gaybı, Allah’tan başka bilen yoktur.”387; ”De ki:
Size ‘Allah’ın hazineleri elimdedir demiyorum, gaybı da bilmiyorum.”
388; “Eğer gaybı bilseydim, daha fazla hayır yapardım.”
389 ayetleri buna yeterli delildir.
Kendilerine “arrâf”, “kâhin” veya “medyum” denilen falcıları
ve bu falcılara gidip fal açtıran, onlara inanan veya
destekleyenleri Peygamberimiz, ağır bir dille kınamış, hatta
küfürle nitelemiştir.390
Modern cahiliyyenin yaşandığı günümüzde kendini aydın
sanan birtakım gazete ve televizyon programcıları, her
gün yıldız falı hurâfesiyle insanların kaderi hakkında birtakım
yorumlar yapmaktadırlar ki bunlar hiçbir bilimsel dayanağa
sahip değildir. Ayrıca bu asılsız yorumlar, okuyucuların
ruhsal dengelerine olumsuz yönde etki yapmaktadır.
Bu bir atma, uydurma ve aldatmadan ibarettir.
İslâm âlimleri, Sâbiîler gibi, tesiri yalnız yıldızlardan,
burçlardan bilerek onlardan birtakım hükümler çıkarmaya
386 Elmalılı, Hak Dini Kur’an Dili, c. 7, s. 5208
387 27/Neml, 65
388 6/En’âm, 50
389 7/A’râf, 188
390 Tirmizî, Tahâret 102; İbn Mâce, Tahâret 122; Ebû Dâvud, Tıb, hadis no: 3904; Ahmed
bin Hanbel, II/ 408
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 227~
kalkışmanın küfür ve şirk olduğunda ittifak etmişlerdir.391
“Onların çoğu, şirk koşmadan Allah’a inanmazlar.”392
Her burcun kendine göre farklı karakter özelliklerinin
olduğu ve o burca sahip olanların bu karaktere sahip olduğuna
inanılır. Sosyetelerin yanında, bazı örtülü hanımların
bile, sezaryenle çocuk dünyaya getirmek istemelerinin
arkasında çocuğun doğumunun beklendiği zamanda
falan burcun devreye gireceği, hâlbuki annenin o burcun
hâkimiyetine gireceğini düşündüğü çocuğunun o burcun
özelliklerini beğenmediğinden, daha önceki burca mensup
olması için günü varken sezaryeni tercih ediyor. Bir ay önce
çocuğunu dünyaya getirdiği için gökteki burç Allahsını bu
şekilde kandırmakta, o Allah burcun kulu olmaktan çıkıp
başka bir Allahnın egemenliğine girmektedir. Yakınlarda
bilim adamları burçların 12’den fazla olduğunu tescil ettirdiği
için Allahlar ve kulları değişime uğrayacaklar, eski
Allahları onları terk edecek, yeni burç Allahları edinip onların
kendi kaderlerini tayin etmelerini bekleyecekler. Kişi,
hangi burca sahip ise, o burcun falını falcılardan öğrenip
güya geleceğini önceden bilmiş olacağını umuyor.
Bunun yanında insanın, girişeceği önemli bir iş için,
uzman kişilerle istişare yaptıktan sonra istihâre yapması
meşrûdur, sünnettir. Bunun, İslâm’da yasak edilen falcılık
ve kehânetle hiçbir ilgisi yoktur.
İSTIHÂRE
İstihâre: Hayır dileme, yapmak istediği bir şeyin kendisi
391 Elmalılı, Hak Dini Kur’an Dili, c. 1, s. 5207
392 12/Yusuf, 106
Ahmed Kalkan
~ 228~
hakkında hayırlı olup olmadığını anlamak için iki rekât namaz
kılıp duâ etmek demektir.
Bir iş yapılmak istenildiğinde istihâre yapmak menduptur.
Hz. Peygamber, ashâb-ı kirâma önemli işlerinde istihâreye
başvurmalarını telkin buyurdu.
İstihâreden önce veya sonra, gerekli istişâreler yapılır
ve o iş hakkında karar verilir Kur’ân-ı Kerîm’de şöyle buyurulur:
“İş konusunda onlarla istişâre yap. İstişâreden sonra
o işi yapmaya tam olarak karar verince, artık Allah’a dayan
ve güven.”393
Enes b. Mâlik’ten gelen rivâyet istihâreyi teşvik eder. Bu
hadîs şöyledir: “İstihâre yapan kimse hüsrâna uğramaz, istihâre
eden pişman olmaz, iktisatlı davranan kimse de muhtaç
duruma düşmez.” 394
İstihâre namazından sonra, istihâre duâsı okunur ve istenilen
şeye niyet edilerek, Kıbleye dönülmek suretiyle yatılır.
Böylece istihâreye üç veya yedi geceye kadar devam
edilebilir. Çünkü Hz. Peygamber’in bazı duâları üç defa
tekrar ettiği, hatta Enes bin Malik’e istihâreyi yediye kadar
tekrar etmeyi telkin buyurduğu nakledilir.395
İstihâre, iyiliği veya kötülüğü kestirilemeyen bir iş hakkında
sözkonusu olur. Hayırlı ve sevaplı olduğu kesin olarak
bilinen bir konuda istihâreye gerek kalmaz. İstihâre namazı,
kerâhat vakitleri dışında her zaman kılınabilir. Çünkü
hadiste vakit belirtilmemiştir.
393 3/Al-i İmrân, 159
394 S. Buhârî, Tecrîd-i Sarih Tercümesi, Ankara 1985, IV/135
395 Tecrid-i Sarih Tercümesi, IV/142, 143
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 229~
İstihâre duâsının, namazdan hemen sonra ve kıbleye
dönülerek okunması, ellerin kaldırılması ve duâ âdâbına
riâyet edilmesi, duânın kabul olma ihtimalini arttıran güzel
davranışlar olarak telakki edilmiştir. Kişinin olumlu
veya olumsuz bir karara varamaması halinde Hanefî, Mâlikî
ve Şâfiî âlimleri, Enes bin Mâlik’ten gelen bir rivâyete
dayanarak396 istihârenin yediye kadar tekrarlanabileceğini
söylemişlerdir. Şâfiî ve Mâlikî âlimleri, Hz. Peygamber’in
bir rahatsızlık sebebiyle başkasını “okuyarak” tedâviye izin
vermesi ve bu vesîleyle söylediği, “Kardeşine faydalı olmaya
gücü yeten bunu yapsın.”397 sözünden hareketle; başkası
adına istihâre yapmanın câiz olduğunu ileri sürerken Mâlikî
fakîhi Hattâb bu uygulamanın bir dayanağını bulamadığını
belirtmiştir.
İstihâre, kişinin gerekli bütün çabayı sarfedip
araştırma ve istişârelerini tamamladıktan sonra
hakkında hayırlısını takdir etmesi için Allah’a duâ
etme, kulluk şuurunu canlı tutma ve ortaya çıkacak
sonuca rızâ göstererek ruh sağlığını koruma
gibi çok amaçlı metafizik bir olaydır. Bu sebeple
de iyi veya kötü olduğu açık şekilde bilinen bir şeyi
yapıp yapmama konusunda değil, gerek dünyevî
gerek uhrevî bakımdan kişi hakkında hayırlı olup
olmayacağı kestirilemeyen işlerde sözkonusu olabilir.
Dinen iyi ve hayırlı olduğu bilinen işlerin zamanı,
şekli vb. hususunda da istihâre yapılabilir.
İnsan, geleceği bilemediğinden bir şeyi ilk bakışta
iyi zannetse de onun sonucundan emin olamaz. Bu
396 Münâvî, I/450
397 Ahmed bin Hanbel, III/302, 334, 382, 393; Müslim, Selâm, 61-63
Ahmed Kalkan
~ 230~
sebeple bir iş yapacağı ve ileriye yönelik önemli bir
karar vereceği zaman istihâre yoluyla her şeyi bilen
Allah’ın kılavuzluğuna ve yönlendirmesine başvurması,
O’ndan yardım istemesi, kişinin davranışlarındaki
sorumluluğunu kaldırmamakla birlikte,
onda bir güven hissi doğuracağı ve takdire rızâ
göstermesini sağlayacağından önem taşımaktadır.
Dolayısıyla istihârenin dinî öğretideki kader, tevekkül
ve sabır anlayışıyla yakın ilgisi bulunur.
Hz. Peygamber’in tavsiyesi doğrultusunda istihâre eskiden
beri İslâm dünyasında âdet olmuş ve önemli önemsiz
birçok hususta günlük hayatın bir parçası haline gelmiştir.
Kumandanlar sefere çıkmadan, sultanlar veliahtlarını belirlemeden
önce istihâre yapar ve bunun sonucuna genellikle
uyarlardı. Evlilik öncesinde ve çocukların isimlerinin
konması esnâsında da istihâre yapmak âdet olmuştur. Ayrıca
birtakım tartışmalı dinî meselelerde fetvâ verirken bazı
âlimler ulaştıkları sonucu istihâreyle destekleme yoluna
gitmişlerdir.398
İSTIHÂRENIN YOZLAŞTIRILIP RÜYA FALINA
DÖNÜŞTÜRÜLMESI
İnsanların, yapmak istedikleri bir işin kendileri hakkında
iyi veya kötü sonuçlar doğuracağını anlamak için fal vb.
uygulamalara çok eskiden beri başvurdukları bilinmektedir.
Nitekim câhiliyye Arapları bir işe başlamadan önce, üzerine
398 Meselâ bk. İbnü’s-Salâh, Fetâvâ ve Mesâilü İbni’s-Salâh, I/293, 396; II/434, 484,
485, 507
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 231~
“evet” veya “hayır” yazılı “ezlâm” denilen fal oklarıyla karar
verirlerdi. Kur’ân-ı Kerim “şeytan işi” olarak nitelendirdiği
bu uygulamayı yasaklamış,399 peygamberler dâhil hiç kimsenin
gaybı ve dolayısıyla bir işin kendisi için hayırlı olup
olmadığını bilemeyeceğini, Allah’ın dilemesi dışında kendisine
fayda ve zarar verecek bir güce sahip bulunamayacağını
bildirmiştir.400
Enes bin Mâlik’ten nakledilen istihâre hadisinin devamında
Rasûl-i Ekrem, “Sonra kalbine ilk doğan duyguya/düşünceye
bak, ona uygun davranman hayırlı olur” demiştir.401
Buna göre istihârenin sonucunda insanın içine farahlık, genişlik
ve iç huzuru gelirse o işi yapması; sıkıntı, huzursuzluk
ve darlık hali doğarsa yapmaması daha hayırlı görülmüştür.
İbnü’l-Hâc el-Abderî, hadislerde ifâde edildiği şekliyle
meşrû istihârenin bundan ibâret olduğunu, ayrıca bir işâret
almak amacıyla kişinin veya bir başkasının onun adına
rüya görmek üzere uyumasının, gün ve kişi adlarından uğur
çıkarma gibi davranışlara başvurmasının bid’at olduğunu
belirtir.402 İbnü’l-Hâc ayrıca, istihâre ile birlikte istişâre etmesinin
de sünnete uygun bulunduğunu söyleyerek kişinin
her ikisini de ihmal etmemesi gerektiğini kaydeder.403 Bazı
kaynaklarda rüyada beyaz veya yeşil görülmesinin o işin
hayırlı olduğuna, siyah veya kırmızı görülmesinin şer olduğuna
delâlet ettiğine dair nakledilen görüşler404 şahsî tecrübelere
dayanmakta, dolayısıyla dinî bir mâhiyeti bulunmamaktadır.
405
399 5/Mâide, 3, 90
400 7/A’râf, 188
401 Münâvî, I/450
402 el-Medhal, IV/37-38
403 a.g.e., IV/40
404 İbn Âbidîn, II/27
405 Semîr Karanî Muhammed Rızk, s. 42-43
Ahmed Kalkan
~ 232~
İstihâre; aslında, Allah’tan hayır istemek, hayır
duâsı demektir. İstişâre edilerek yapmaya karar verilen
meşrû ve mubah bir eylemle ilgili olarak azmedip
karar verdikten sonra, o işin sonucunun bilinmediği
için, eğer hayırlı ise Allah tarafından kolaylaştırılıp
nasip edilmesini, değilse zorlaştırılıp nasip
edilmemesini istemek için duâdır. Klâsik uygulama
şekli ise, bir çeşit rüya falıdır. Bir işin iyi ya da kötü
sonucunu, önceden rüyada kestirme şeklinde kullanılarak
sünnette olan bu duâ, dejenere edilmiş ve
tahrife uğramıştır. Aslında rüya, bilgi kaynağı değildir;
rüya ile amel edilmez. Rüyaların çoğu şeytanîdir
veya arzuların simgeleşmiş şekli rüya halinde ortaya
çıkar. Dolayısıyla istihâreye yatmak ve görülen rüya
ile amel etmek, gayrı meşrû ve akıl dışı bir hurâfedir.
Zâlim yöneticileri halkın gözünde temize çıkarmak için
onların istihâreye çok önem verdiği hakkında şâyialar yayılır,
dolayısıyla halkın şer zannettiği nice yanlış uygulamanın
aslında hayır olduğu, halk anlamasa da yöneticilerin
bir bildiklerinin ve dayandıkları gerekçenin olduğu belirtilir.
Böylece halkın zâlim yöneticilere tepki duyması önlenmeye
çalışılır. Şâir Accâc, Haccâc’ı överken; onun istihâre
etmeden hiçbir iş yapmadığını söyler.406 Abdullah İbn Tâhir,
Irak’a vali tayin edildiği zaman babası ona, idârî kararlarını
verirken istihâre etmesini tavsiye etmiştir.407 Ancak, yöneticilerin,
tüm işlerini istihâre ile yaptıkları hakkındaki rivâyetlerin
çoğu uydurmadır.
406 Divan, rakam 12, 83; Arâcîzu’l-Arab, s. 120
407 Tayfûr, Kitâbu Bağdâd, s. 49
Bölüm 3
NAZAR DEĞMESI VAR MIDIR? BIR
BAKIŞLA İNSANI HASTA ETMEK VEYA
ÖLDÜRMEK MÜMKÜN MÜDÜR?
Ahmed Kalkan
~ 234~
NAZAR
“Nazar” kelimesi; Göz, bakma, bakış, fikir, düşünme,
mülahaza, niyet, dikkat, iltifat, teveccüh anlamlarına gelir.
Arapça asıllı olan bu kelime, Türkçe’ye geçerken manâ
değişikliğine uğramış ve “ayn göz” kelimesi karşılığında
kullanılmaya başlanmıştır. Nitekim Araplar, göz değmesi
için “isabetül-ayn” tabirini kullanırlar.408 Nazar kelimesi
Türkçe’de kem göz mânâsına gelmekte ve daha ziyade “gelme”,
“uğrama”, “değme” ve “etme” fiilleriyle birlikte; “nazara
gelme”, “nazara uğrama”, “nazar değme” ve “nazar etme”
şeklinde kullanılmaktadır. “Nazarcılık” deyimi; nazarın zarar
verebileceğini kabul eden düşüncenin adıdır.
Nazar değmesi, yerleşik tanımıyla, bazı kişilerin; çevrelerindeki
insanlara, canlılara, hatta bazı kişilere ait eşyalara
zarar verici, bakışlarındaki yıkıcı, çarpıcı ve öldürücü
gücü ifade etmektedir.
Bu anlayışın sonucu sosyal, siyasal ve ekonomik sektörler
doğmuştur: Okuyup üfleyen, hatta tüküren üfürükçüler,
nefesi güçlü hoca efendiler, nazarlıklar, mavi boncuklar,
kumaş parçaları, kurşun dökmeler, muskalar, tılsımlar, hamaylılar,
cevşenler, nazar boncukları ve daha onlarca fetiş
(doğaüstü gücü olduğuna inanılan canlı veya cansız varlık,
tapıncak veya put) inançlar... Bu inancın yayılması için
derin bir uğraş içinde olanlar, bu ve benzeri yollarla halkı
kendilerine muhtaç etmesini bilmişlerdir.
Nazar ya da göz değmesiyle birçok insan maddî,
mânevî veya bedensel zarar gördüğüne inanmaktadır.
Hatta nazara inanmayanları inançsızlıkla
408 İbn Manzûr, “Lisânül-Arab”, Na.za.ra madd.
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 235~
suçlamaktadırlar. Yukarıda da ifade edilmiş olduğu
gibi, onlara göre imanın altı şartı vardır; sanki
yedinci şartı nazara inanmak(!), sekizinci şartı
büyüye inanmak(!), dokuzuncu şartı efendilerine
inanmaktır(!) Eğer inanmazsanız, size kuşkuyla
bakmakta, hatta kolaylıkla dindışı görebilmektedirler.
Nazar değmesi yoluyla; kimisinin ev eşyalarının
kırıldığı, kimisinin elektrik ve elektronik
âletlerinin bozulduğu, kimisinin yüzünde çıbanların
veya sivilcelerin çıktığı, kimisinin yatağından
uzun süre kalkamadığı, kimisinin onulmaz hastalıklara
yakalandığı ve doktor doktor dolaştığı,
kimisinin işinde veya okulunda başarısız olduğu,
kimisinin dostça ilişkilerinin bozulduğu, kimisinin
de depresyona girdiği söylenmektedir. Acaba bu,
gerçek neden midir? Olayı nazara bağlarsak, bu
sorunları gerçek anlamda çözebilir miyiz? Nazara
bağlamak çok mu mantıklı? Hayatımızda gördüğümüz
zararların yüzde kaçının, yüzde yüz nazara
bağlı olduğuna somut bir biçimde tanık olduk?
Yoksa bir iki kendi kuruntumuz, yüzlerce de başkalarının
kuruntularıyla mı olaya gerçeklik kazandırıyoruz?
Nazara bilimsel kılıf arama gibi bir hezeyan kulaktan kulağa
oldukça yayılmıştır. Dünyadaki din mensuplarının birçoğu,
kendi uydurma inançlarına hep bilimsel bir dayanak
arayarak, inandıklarını meşrulaştırma yoluna gitmiştir.
Ahmed Kalkan
~ 236~
Nazarın dindeki kanıtına Kur’an ve hadis kitapları gösterilmektedir.
Şu bilinmelidir ki Kur’an’da açık-net biçimde
nazarı ifade eden bir âyet yoktur. Ancak âyetlerin anlamını
zorlayarak mantıkdışı birçok konu için her türlü sonucu
çıkarmak olasıdır. Bu, Kur’an’ın istismara açık olmasından
değil, tüm erdem ve adalet kitaplarının kapsamlı ve ince
ayarlı oluşundan dolayı istismarcıların kendilerine pay çıkarabilmesidir.
Bir taraftan da inanç esaslarına ancak mütevâtir haber
kanıt olabileceğini söylüyorlar. Ne var ki bu konularda
kendi ölçülerine göre bile bir tane mütevâtir haber yoktur.
Bu hadis rivayetleri, nazarın hak olduğunu, nazarı değen
kimseye abdest aldırılıp, hatta bacaklarını da yıkatıp, abdest
suyunu nazardan etkilenen kişinin üzerine sırtından
dökmek gerektiğini anlatır. Bu sözün kesin doğru olduğuna
inanıyorsanız, bu tedavi yöntemini tartışamazsınız.
Anlamsal zorlamalarla Kur’an’dan nazara kanıt olarak
getirilen, nazar duâsı veya nazar âyeti, Kalem sûresi, 51-52.
âyetlerdir: “İnkâr edenler, Kur’an’ı dinlediklerinde, bakışlarıyla
seni neredeyse devireceklerdi. (Peygamber hakkında)
O, bir mecnundur, delirmiştir, diyorlardı.” “Oysa o (Kur’an),
tüm insanlık için bir öğüttür.” 409
Bu âyetlere dikkat edilirse, eğer nazar varsa, diyelim ki
var;
a) Allah’a inananların değil, inkâr edenlerin nazarları
değmektedir(!)
b) Yine nazar varsa, inkâr edenlerin nazarları her zaman
değil, Kur’an’ı dinledikleri zaman değmektedir(!)
409 68/Kalem, 51-52
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 237~
c) Nazarları değince de, Peygamber’e zarar vermek istemişler,
ama zarar verememişlerdir. Çünkü âyette neredeyse
diyor, demek ki zarar verememişler.
d) Âyette, Peygamber’i delirmişlikle suçladıklarına göre,
bu durumun, kıskançlıklarından değil; öfke, kin ve nefretlerinden
kaynaklandığı anlaşılmaktadır.
Âyette asıl konu Peygamber değil, Kur’an karşıtlarının
Kur’an’a tahammülsüzlükleri olduğunu öğrenmekteyiz.
Nazara diğer bir kanıt olarak Kur’an’dan Felak ve Nas
sûreleri getirilir. Bu iki sûrede de nazara doğrudan bir vurgu
yapılmaz.
Felak sûresinde; kötülüklerden Allah’a sığınmaktan söz
edilirken, kıskancın yapabileceği kötülüklerden de Allah’a
sığınılır. İnsanların birbirine yaptığı yüzlerce kötülük varken,
nazarın akla gelmesi dinin mantık dışına itilmek istenmesinden
kaynaklanmaktadır.
Kıskançlığa en somut örnek, eşlerin veya sevgililerin
birbirlerini kıskanmasıdır. Bu kıskançlıkta eşler, acaba gözleriyle
mi, yoksa sözleriyle ve davranışlarıyla mı birbirlerini
rahatsız ederler?
Bu arada, eğer nazar varsa, Müslüman olmayanlar, Felak
ve Nas sûresi gibi duâları bilmediklerine göre, nazarla ilgili
sorunlarını nasıl çözecekler? Yoksa sadece Müslümanlara
mı nazar değmektedir? Müslüman olmayanları nazar etkilemez
mi?
Ahmed Kalkan
~ 238~
YAŞADIĞIMIZ MÂNEVÎ SORUNLARIN SEBEBI
KENDIMIZ DEĞIL MIYIZ?
Kur’an’da nazara inanmak bir tarafa, nazar
inancını reddeden âyetler oldukça net ve açıktır.
“Başınıza gelen her türlü musibet (belâ, kötülük,
olumsuzluk), sizin kendi ellerinizin işlediklerinden
kaynaklanmaktadır. Allah, çoğunu da affetmektedir.”
410; “Sana gelen her iyilik, bil ki Allah’tandır.
Sana gelen her kötülük de, kendindendir…”411 Bu
âyetlere göre, insanı derinden etkileyen her türlü
olay; büyü, uğursuzluk, şanssızlık, burç, muska
veya nazar kaynaklı değildir. Kendi yaptıklarımızdan
dolayıdır.
Allah’ın bilgisi ve kontrolü dışında hiçbir şey
gerçekleşmez.412 Bu gerçeği göz ardı edip, olayı bu
kavrama bağladığımızda ya da bu kavramın gücüne
inandığımızda, Allah devre dışı kalmış olmuyor
mu? Allah’ı edilgen, etkisiz ve yetersiz görmüş
olmaz mıyız? Allah’tan başkasına insanüstü veya
doğaüstü güç yakıştırmak, Allah’a ortak arayışı
olmaz mı?
Bir kasabanın, bir ilçenin veya bir ilin tüm insanlarını
incelemeye alalım: Bakışlarıyla, bir binayı,
bir ağacı, bir insanı deviren kaç kişi bulabiliriz?
410 42Şûrâ, 30
411 4Nisa/78-79
412 6En’âm, 59
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 239~
Bakışlarıyla televizyonu yerinden indiren, arabayı
durduran, insanın kolunu-bacağını kıran, gözünü
çıkaran, bir elbiseyi yırtan, üzerimize taş fırlatan,
altımızdan koltuğu çeken kaç kişi vardır? Bu ve
benzeri inançlar, halkı uyutan ve uyuşturan, kendisinden
ve kendi gölgesinden bile korkutan inançlardır.
Böylesi inancın yaygarasını koparanlar; nazar ve büyü
teraneleriyle, evinde eşya bozulunca faturayı komşuya, çocuk
başarısız olunca faturayı bir başkasına çıkararak halkı
farkına varmadan birbirine düşürmektedirler. Çünkü onlara
göre, nazarın kimde olacağı belli olmaz, kimin kime
zarar vereceği de belli olmaz. Onlar; nazar, büyü vb. inançlarla
insanların başarısızlıklarını, sıkıntılarını, hastalıklarını
ve zararlarını gizemli bir şekilde başkalarına yıkmakta,
sorumluluğu başkalarına yüklemekte ve insanları birbirlerine
düşman etmektedirler.
Nazar; toplumda dedikoduyu, arkadan çekiştirmeyi
(gıybeti) ve ikiyüzlü ilişkileri besleyen, insanları birbirine
düşman eden, sevgi ve dostluk ilişkilerini ortadan kaldıran,
insanları kendi gölgesinden bile korkutan bir anlayışı körüklemiştir.
Yaşadığı çoğu sorunu nazara bağlayanların insan
ilişkileri son derece yapaydır. Sevgi iddiaları, çürüktür.
Saygı gösterileri yapmacıktır. Nazara bağladıkları olaylar,
ya kulaktan dolmadır veya kandırmacadır, ya da malzeme
olarak kullanacağı binde bir olay, inatçılığı yüzünden önüne
çıkarılmış ve sapmasına bir neden bulmuştur. Zaten her
türlü uydurma inanç için de kullanacağı bir malzeme ve bahane
yok mudur?
Ahmed Kalkan
~ 240~
Kur’an’da nazar, büyü ve uğur gibi gizli ve gizemli güçlere
bağlı bir inanç yoktur. Her şeyin Allah’ın kontrolünde olduğuna,
Allah dilemedikçe kimsenin sıkıntı ve zarar veremeyeceğine
(6/En’âm, 17, 71; 7/A’râf, 191-198; 10/Yûnus,
18, 106-107; 21/Enbiyâ, 66; 22/Hacc, 12-13; 33/Ahzâb,
17; 39/Zümer, 38; 46/Ahkaf, 4-5; 48/Fetih, 11) âyetleri ve
başımıza gelen sıkıntıların kendi işlediklerimizin sonucu
olduğuna dair (4/Nisâ, 78-79; 42/Şûrâ, 30) âyetleri incelenebilir.
NAZAR (BAKIŞLARDAKI YIKICILIK) İNANCININ
TUTARSIZLIĞI
1. Allah, bizi hak etmediğimiz bir nedenden dolayı, sırf
birisi baktı (nazar etti) diye cezalandırmaz. Cezalandırması,
O’nun adâlet anlayışına ters düşer.413
2. İnsanın başına gelenler, kişinin kendi yapıp ettiklerindendir.
414
3. Birisine (bir çocuğa) veya bir eşyaya sevgiyle baktık
diye onun başına gelenlerden biz sorumlu tutulamayız.415
4. Birisine (bir çocuğa) veya bir eşyaya sevgiyle bakmak
kınanmamıştır.416
5. Allah isteyip uygun görmedikçe kimse sıkıntı ve zarar
veremez.417
413 11/Hûd, 101; 16/Nahl, 118; 43/Zuhruf, 76
414 42/Şûrâ, 30; 4/Nisâ, 79
415 52/Tûr, 21 74/Müddessir, 38
416 3/Âl-i İmrân, 14
417 6/En’âm, 17, 71; 7/A’râf, 191-198; 10/Yûnus, 18, 106-107; 21/6Enbiyâ, 6; 22/
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 241~
6. Kötülüğü ve zararı başkasından bilmek Kur’an’ın öğretisine
aykırıdır.418
7. Kur’an’da nazara (bakışlardaki yıkıcılık) olur veren
bir ifade ve nesnel (somut) olarak kanıtlanmış ilmî bir bulgu
yoktur. 68/Kalem sûresi 51. âyeti de, İslâm düşmanlarının
vahiy elçisi Muhammed’e (s.a.s.) olan öfkelerini ve onu
doğru yoldan kaydırma isteklerini anlatmaktadır. Nitekim
benzer ifadeler başka ayetlerde de vardır.419
8. Nazara (bakışlardaki yıkıcılığa) inanmak; sorumsuzluklarımızı,
başarısızlıklarımızı, eksikliklerimizi, hatalarımızı,
kusurlarımızı başkalarına yüklemektir.
9. Nazara inanmak; toplum içinde insanları birbirine
düşürmek, dedikodu ve bölücülük yapmak, dertlerimizin,
sorunlarımız ve sıkıntılarımızın kaynağını yanlış yerde
aramak ve böylece sorunların katlanarak sürmesine neden
olmaktır.420
NAZAR HAK OLABILIR MI?
Kur’an’ın son iki sûresine muavvizât/muavvizeteyn
de denmektedir. Bu iki sûre bazı şerli unsurlardan
Rabb’e sığınmak telkin edildiği için bu
ismi almışlardır. Besmeleden önce okuduğumuz
“eûzü” duâsı da, yerilmiş şeytandan Allah’a sığındığımız
için bu ismi almıştır.
Hacc, 12-13; 33/Ahzâb, 17; 39/Zümer, 38; 46/Ahkaf, 4-5; 48/Fetih, 11
418 4/Nisâ, 78-79
419 17/İsrâ, 73-76
420 http://www.biriz.biz/kuran/kalem/68k.htm
Ahmed Kalkan
~ 242~
Felak ve Nâs sûrelerinde bazı yaratıkların, karanlığın,
düğümlere üfleyenlerin, hasetçinin, vesveseci
hannâs’ın şerrinden Allah’a sığınılması önerilir;
fakat “nazar edenden”, “göz edenden” ya da
“nazar değmesinden” şeklinde herhangi bir ifadeye
yer verilmez. Böyle olmasına rağmen, geleneksel
din anlayışında göz değmesi gerçektir ve çoğunlukla
Felak sûresinin son âyetine istinat ettirilir.
“Göz değmesi” ya da “nazar değmesi” mecazî
olarak, kötü niyetli bir adamın, uğursuzluk getirmesi
sonucu bir felakete uğramak, hasta olmak,
bir belaya maruz kalmak anlamında kullanılmaktadır.
Anadolu’nun hemen her yerinde görülen bu
inanışın dinî bir dayanağı olmadığı gibi, aklî ölçülerle
izahı da mümkün görünmemektedir. Eski
Türk dinî inançlarından bir miras olduğunu zannettiğimiz
bu inanış ne yazık ki halk yığınlarını
çok büyük çapta etkilemektedir.
Türkiye’de insanlar bazı mavi ve yeşil gözlü “şerîr” insanların
nazarının değdiğine, felaket getirdiklerine kesinkes
inanmakta, bu düşünceyle hem kendilerini rahatsız
etmekte, hem de zan altında tuttukları insanlarla ilişkileri
olumsuz yönde etkilenmektedir.
Biz, genelde, nazar değmesinin Kur’anî dayanağı olarak
kabul edilen Felak sûresinin 5. âyeti üzerinde durmak istiyoruz.
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 243~
Bu âyette “haset eden kişinin haset ettiği zaman” şerrinden
Felak’ın Rabbi’ne sığınmamız önerilir. Âyetler dikkatlice
okunursa burada, “haset eden”den bahsedilmekte ve
“haset ettiği zaman” şerrinden sığınmak tavsiye edilmektedir.
Altını çizdiğimiz bu hususlar akıldan çıkarılmamalıdır.
Haset etmek, bir nimetin, sahibinden gitmesini, sahibinin
onu kaybetmesini temenni etmektedir.421 Hâsid de bu
temennide bulunan kişidir. Bunu biraz açarsak şunları söyleyebiliriz.
İlk izlerini Hz. Âdem’in iki oğlundan Kabil’de gördüğümüz
kıskançlık insanın fıtratında mevcuttur. Kur’an’ın bazı
âyetlerinde de bir toplumun kıskançlığından bahsedilmiştir.
422 Peygamberimiz Hz. Muhammed’i ve O’na gelen vahyi
kıskanan Mekkelilerden de söz edilmektedir. Mekkeli
kâfirlerin Hz. Peygamber’den Kur’an’ı işitince duydukları
kinden ve kıskançlıktan âdeta kahroldukları, O’nu, devirecekmiş
gibi baktıkları anlatılmaktadır.423 Yani kinleri ve hasetleri
âdeta gözlerinden okunmaktaydı müşriklerin...
İnsan, bir zaaf eseri olarak, hemcinsinin elindeki bir
nimeti kıskanmakta, bu nimeti kaybetmesini, ıstıraplara
gark olmasını can u gönülden arzu etmektedir. Kardeşinin
elindeki değerlerden dolayı âdeta kendini heder etmekte,
kahrolmaktadır. Kafasını kemiren şeytanî duygular, hemcinsindeki
o değerlerin yok olup gitmesine kelimenin tam
anlamıyla kilitlenmiştir.
Kıskanılan değerler para, mal-mülk, servet gibi maddî
zenginlikler olabileceği gibi; bilgi, makam, güzellik,
421 Müfessir Hazin, Mecmuatu’t Tefasir, 6/600; Elmalılı Hamdi Yazır, 9/357
422 2/Bakara, 109; 5/Mâide, 54 vb.
423 68/Kalem, 5l
Ahmed Kalkan
~ 244~
huzurlu bir yaşam gibi maddî olmayan değerler de olabilir.
Kıskançlık bizatihi çirkindir. Başkalarını örnek edinmek,
onlar gibi olabilmeyi, hatta geçmeyi istemenin kıskançlıktan
bir farkı vardır, fakat Elmalılı M. Hamdi Yazır’ın dikkat
çektiği gibi,424 kıskançlık kişinin kalbinde kuvvede (potansiyel
halde) kaldıkça insanlar için tehlike arz etmez. Aksine
bu durum, hasetçinin kendisini kahreder, yer bitirir. “Keskin
sirke küpüne zarar” hükmü gereğince kıskanç da kendi
iç dünyasını çürütür.
Zaten eğer ki sırf birileri diğerini kıskanmakla, kıskanılanlara
(haset edilen) zarar verilebilseydi, yeryüzünde hiçbir
insanın can ve mal güvenliği olmaması gerekirdi. Herkes
istediği kişiyi anında yerle bir ederdi ki bu, insanın kudretine
verilmiş bir imkân değildir. Eğer ki birilerinin hasedi, kıskançlığı
diğerini bozguna uğratabilseydi Hz. Muhammed’in
(s.a.s.) nübüvvetten sonra yirmi üç yıl değil, yirmi üç gün
bile hayatta kalmaması gerekirdi. Nitekim O’nun kıskanıldığına
Kur’an’ın işaretini yukarda vermiştik.
Şu halde, haset edenin şerri “haset ettiği zaman” ortaya
çıkmaktadır. Yani hasetçi hasedini dışa vurup, hasedinin gereği
fiiliyatta bulunduğu zaman ancak tehlikeli olmaktadır.
Haset eden kişi, örneğin, kıskandığı insana sözle sataşabilir,
saldırıda bulunabilir. Birtakım entrikalar içine girebilir,
iftiralar, dedikodular, fitneler çıkartabilir. Özellikle iftira ve
dedikodu fitnesi en şiddetli fiilî saldırıdan daha beterdir. Dil
yarasının kılıç yarasından beter olduğunu özellikle yaşayanlar
çok iyi bilirler.
Kıskanç insanlar çok zaman “eşeğini dövmeyen palanını
döver” cinsinden, kıskandığı kimsenin ekinini yakar, ağacını
söker, hayvanını zehirler. Öyleyse, haset edenin şerrinden
424 Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’an Dili, 9/357
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 245~
Allah’a sığınmamız için çok neden bulunmaktadır. Nazar
değmesiyle haset arasında kıskançlık bağlamında bir alâka
söz konusudur. Yani nazarı değdiğine inanılan kişiler de kıskanç
kabul edilen insanlardır. Komşusunu çekemeyen insanın
bakışlarının (nazarının) sırf bakış olarak kaldığı sürece,
muhatabı için bir tehlikesinden bahsetmek doğru değildir.
Bu, “nazar eden”in kendi sorunudur! Bununla beraber, şu
hususa dikkat etmek gerekir:
İnsanlar nazar değmesi diye bir hâdiseye inanmışlarsa,
peşin peşin kendilerini etki (teshir) altına sokmuşlardır
demektir. Bu durum insan psikolojisi ile çok yakından ilgilidir.
425 Nazar değmesine kendilerini şartlandıran insanlar,
başlarına gelen en küçük bir olayı bile nazara atfetmekte sakınca
görmemektedirler. Hâlbuki insan, hayatı boyunca hiçbir
sıkıntı ile karşılaşmayan bir varlık değildir. Yani insanlara
nazar değmemekte, sadece yorum yapılmaktadır. Nazar
spesifik bir kanaati yansıtmaktadır.
Hiçbir hasetçinin kıskanç bakışları (nazarı) insana uğursuzluk
getiremez. Eğer böyle bir imkân olsaydı, nazarı, en
fazla ideolojik alanda kullanmak fonksiyonel olurdu. Silahsız
sopasız, düşmanınızı nazarla yere sermek oldukça keyif
verici olurdu herhalde... İktidar kavgasında muhalefet liderleri
de sanırım nazardan çokça yararlanabilirlerdi.
Bunun da ötesinde, örneğin, zenginin malı züğürdün
çenesini yorar da nazarı ona bir zarar veremez! Nazar ne
hikmetse genelde orta halli aile bireylerine ve bilhassa yeni
doğan çocuklara değer!
425 Bu konuda AKAŞA yayınlarının, J.E.Addington’dan çevirdiği Yüzde Yüz Düşünce
Gücü adlı kitaptaki ilginç izahlardan yararlanılabilir.
Ahmed Kalkan
~ 246~
Cenâb-ı Allah, Âl-i İmrân sûresinin 110-120.
âyetlerinde kıskanç/kindar insanların şahsiyetlerinden
bir kesit sunmaktadır. Bizim dışımızdaki
insanlardan inkârcıların bize olan kin ve kıskançlıklarından
dolayı parmaklarını ısırdıklarını bu
âyetler bildirmektedir. Ama sabreder ve Allah’tan
korkarsak bunların hilesinin bize hiçbir zarar veremeyeceği
-çok şükür ki- müjdelenmektedir!
İslâmî kardeşliğin olmadığı dünyada insan insanın
kurdudur. Fakat insan hayatı, bir diğer insanın
gözlerinden çıkacak “nazar manyetik dalgalarıyla”(?)
tehlikeye düşecek kadar da pamuk ipliğiyle
bağlı olamaz, olmamalıdır.
Nazarı gözden yayılan manyetik ışınlarla vb.
izah etmenin tamamen zorlama ile kotarılan bir
yorum olduğuna inanıyoruz. Bu yorumlar spekülasyonlarla
doludur. Şu var ki, kem gözlü ve şom
ağızlı insanların hitap biçimleri, kullandıkları kelimeler,
yüz hatları vs. karşısındaki kişiyi olumsuz
yönde etkileyebilir. Bu bağlamda insanın arkadaşından
duyduğu bir tek kelime bile o gün hayatını
zehir etmeye yetebilir. Bunlar ise nazarla alâkalı
şeyler değildir.
Nazardan korunmak için başvurulan çareler ise bazen
çok komik, bazen de üzücüdür. At kafasından kurbağa
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 247~
iskeletine, merkep gübresinden mavi boncuğa kadar bir
dizi enstrüman, tevhide inanan bir halkın, medet umduğu
aracılar olmamalıydı! Bu araç gereçler folklorik bir kıymet
ifade ederlerse de, dinî bakımdan hiçbir şey ifade etmezler.
Hatta sahibini, inanç durumuna göre şirke bile düşürebilirler.
Hâlbuki, Allah dilemedikçe hiçbir kimse hiçbir kimseye
zarar veremez. Bu konuda 10/Yûnus, 1O7; 48/Fetih, 11 ve
72/Cinn, 21 gibi âyetlerin dikkatlice okunması yararlı olur
kanısındayız.
Sonuç olarak, insanları Allah’ın dışında, anlamsız korkularla
zapt u rapt altına almak, onlara yapılacak en büyük
zulümdür, diye düşünüyoruz. Müslüman, Allah’ın izin vermediği
bir biçimde, yani öyle bir imkân tanımadığı halde,
nazar gibi mevhum korkularla endişeye kapılmamalıdır.
Mitolojik kalıntılarla kendimizi kuruntulamamız doğru olmaz.
Bununla beraber, insanlardan gelebilecek her türlü
sözlü ve fiilî saldırılara karşı da Allah’tan sabır ve duâ ile
yardım istemeliyiz.426
FIKIHÇILARIN VE HADIS ŞÂRIHLERININ NAZARI
DOKUNAN KIMSE ILE İLGILI FETVÂLARI
Kendi Elinde Olmadığı Halde Nazarı Değip Zarara
Yol Açan Kimseye Ceza Verilmesi
Nazar bahsinin İslâm uleması nezdindeki ciddiyetini
gösteren bir husus, bazı âlimlerin bu
426 Mehmed Durmuş, İktibas Dergisi, Sayı: 215, Kasım 1996
Ahmed Kalkan
~ 248~
meselede vermiş olduğu bir fetvadır. Bu fetvayı
kaydetmeden önce şunu belirtmek isteriz: Nazar
değmesi bahsine yer veren şârihlerimiz, bu fetvaya
herhangi bir tenkid getirmek şöyle dursun, onu tasvib
ifade eden sözlerle aynen tekrar ederler.
“Bir bölge yetkilisinin (İmam), gözü değen kimseyi
bilmesi halinde halka karışmasını önlemesi ve
evinde kalmasını sağlaması uygun olur. Şayet fakirse
(ve kazanç için çıkmaya mecbursa) maîşetini
de sağlar. Zira onun zararı, cüzzamlının zararından
daha fazladır. Hz. Ömer bir cüzzamlıyı halka
karışmaktan men etmişti. Keza o, Rasûlullah’ın
cemaate gelmekten men ettiği sarımsak, soğan yiyenden
daha fazla zararlıdır.”
Nevevî der ki: “Bu söz doğrudur, açıktır, muhalif
bir görüş beyan eden kimse bilinmemektedir.”427
Resmî tedbir meyanında, âlimler, gözü değenin kadı tarafından
cezalandırılması meselesini de münakaşa etmiştir.
Kurtubî der ki: “Gözü değen kimse bir zarara sebep olsa
onu tazmin eder, ölüme sebep olursa, üzerine kısas veya
diyet gerekir. Şayet bunun vukûu, bir âdet halini almış olacak
şekilde ondan tekrarla vâki olmuşsa...” İbnu Hacer der
ki: “Şâfiîler, bu hususta kısasa hükmetmezler, bilakis, kısası
yasaklarlar. Derler ki: “Böyle birisi öldürülmez, mühlik (zarar
vermiş) de addedilmez.”
427 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 11/372-
373.
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 249~
Hatta Nevevî, er-Ravza’da der ki: “Bu şahsa ne diyet ne
de kefâret gerekir, çünkü hüküm, istikrar kesbetmiş umumî
hallere terettüp eder, bazı ahvale tâbi olarak bazı şahıslarda
görülen istikrar bulmamış hususî hallere değil. Nitekim,
kişiden göz değme hadisesi, hased gayesi veya onun mazhar
olduğu nimetin zevalini temenni etmesi halinde vâki
oluyor. Keza, göz değmesinden neş’et eden şey, bazan o
şahsa herhangi bir kötülüğün husûlüdür, bu kötülük hayatın
zevâline has kılınamaz. O kimseye, göz değmesinin tesiriyle
başka sûrette de bir kötülük gelebilir.”
İbn Hacer ise daha farklı olarak şöyle der: “Buna ancak,
sihirbazın öldürülmesiyle ilgili hüküm uygun düşer. Çünkü,
bunun hali onun haline uygundur, ikisi arasında fark bulmak
zaten zordur.”428
NAZARDAN ETKILENEN, GÖZÜ DEĞEN KIMSENIN
YIKANDIĞI PIS SUYLA YIKANACAK
Kimin nazarı değdiyse o kimseye farklı bir abdest-
gusül arası yıkanması tavsiye, hatta emredilir.
Bu uygulamayı fıkıh âlimlerimiz şöyle tarif
ederler: Bir kabın içine su konur. Nazar eden
kimse bir avuç alır, ağzını çalkar, suyu kabın içine
püskürtür. Sonra aynı sudan alarak yüzünü yıkar,
sonra sol eliyle su alarak sağ elini yıkar, sağ eliyle
de alarak sol elini bileklere kadar yıkar. Daha sonra
sağ ve sol dirseklerini yıkar. Sonra dirseğini ve
omuzu arasını yıkar. Sonra ayaklarını, sağ ve sol
428 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 11/373.
Ahmed Kalkan
~ 250~
dizini yıkar. Elini ve ayaklarını yıkarken, kolunu
ve dizinden aşağısını yıkamaz. Daha sonra sağ
böğrünü aşağı doğru yıkar. Bütün bu organlarını
yıkadıktan sonra su aynı kapta biriktirilir. Nazar
eden kişi bu işi tamamladıktan sonra su kabını
alarak nazar ettiği şahsın arkasında durup başına
döker.429 Kullanılan bu su pis sayılmamaktadır.
Bir kısım âlimler gözü değen kimsenin bu abdest
benzeri yıkanma işine vacib demişlerdir. Yani bu
maksadla abdest alması talep edildiği takdirde talebi
reddedemez. Meselâ Zürkanî der ki: “Kimseye,
kardeşine fayda verecek bir şeye mâni olması veya
zarar vermesi uygun olmaz, hele bu zarar kendisi
yüzünden olmuşsa. Aksi takdirde ona karşı cinayet
işlemiş olur. Öyleyse nazarı değen kimseye bu
sebeple yukarıdaki şekilde yıkanması vacibdir.”430
Hadis şârihleri ve fıkıh ulemâsına göre; Göz değmesi
bazan ölüme sebep olabilir. Gözü değen kimse,
bilindiği takdirde yıkanmaya hükmedilir. Yıkanma
faydalı rukyelerdendir. Mâ-i müsta’mel yani nazarı
değen kişinin vücudunu yıkadığı su temizdir.
Bu uygulamanın Peygamber tavsiyesi olduğu iddia edilir.
Hayır, Peygamberimiz böyle tuhaf ve temizliğe uymayan
bir uygulamayı emretmez. Kur’an’da “sizi temizleyen”431 diye
429 Nevevi, Şerhu Sahih-i Müslim, 14/172-173
430 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 11/375.
431 2/Bakara, 151
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 251~
özelliği bahsedilen bir Rasûl, Allah’ın temizlenenleri sevdiğini432
bile bile böyle bir şey emretmez. “Temizlik, imanın
yarısıdır.”433 diyen, “Allah temizdir, temizliği sever.”434 diyerek
temizliği emreden ve “…Müslüman pis olmaz!”435 diyen bir
Rasûl, bir başkasının dizlerinden, kalçalarından dökülen su
ile bir başkasının yıkanmasını tavsiye etmez. Bu uygulama,
câhiliye döneminde uygulanan bir âdettir.
NAZAR, BÜYÜ ZANNEDILEN BUNALIMLAR VE
PSIKOLOJIK SORUNLARLA İLGILI YAPILMAMASI
GEREKENLER
Şifâyı Allah’tan değil de afsuncudan beklemek, Allah’a
tevekkülü bırakıp üfürükçülerin peşine düşmek caiz olmadığı
gibi, başkasına kötülük yapmak, zarar vermek amacıyla
okuyup üflemek, düğüm bağlamak da haramdır. Bu gibi
insanlar, şerlerinden Allah’a sığınılması emredilen: “Düğümlere
üfleyip tüfleyen şerli büyücüler” zümresine girerler.
Peygamberimiz kendisi rahatsız olduğu zaman kendisine
ve ağrıdan şikâyet eden kimselere du’â ettiğine dair
rivayetler vardır ama ne onun, ne de sahâbîlerinin, hastaya
nüsha (muska) yazdıklarına veya muska taşıdıklarına veya
buna cevaz verdiklerine dair hiçbir sağlam delîl yoktur.
Okumak, ruhsal bir telkin ve tedavidir, birini şifâya kavuşturması
için Allah’a du’â ve niyazdan ibarettir. Şifâyı
432 9/Tevbe, 108
433 Müslim, Tahâret, 1; Tirmizî, Deavât 86; Dârimî, Vudû’ 2; Ahmed bin Hanbel, IV/260
434 Tirmizî, Edeb 41
435 Buhârî, Gusl: 23, 24; Müslim, Hayz: 115, hadis no: 371)
Ahmed Kalkan
~ 252~
veren Allah’tır. Bunun ötesinde muskacılık, üfürükçülük
yapıp bu yolla geçim sağlamak, İslâm dînine ve Peygamber
yoluna aykırıdır. Muska yapanları görüp onların şahıslarında
müslümanlıkla alay edenlere şaşmamak mümkün
değildir. Bunlar, İslâm dininin muskacılığı, üfürükçülüğü
emrettiğini; muskacılığın, bir İslâm geleneği veya emri olduğunu
sanarak İslâm ile alay etmeğe kalkarlar. Onların
bu tutumu, cehaletlerinin sonucudur. Düğümlere okuyup
üfleyenlerden
Allah’a sığınmayı emreden, büyüyü haram
kılan, büyü yapanı da en ağır biçimde cezalandırmayı emreden
İslâm dininin, muskacılık ve üfürükçülükle ilgisi
yoktur. O tas kurup cin çıkarmalar, yazdıkları muskaların
mikroplu mürekkeplerini hastalara içirip onları daha da
perişan durumlara sokanlar elbette günah işlemektedirler.
Peygamber (s.a.s.): “Bir düğüm bağlayıp ona üfleyen büyü
yapmış olur. Büyü yapan şirk koşmuş olur. Vücuduna muska
asan, ona havale edilir (yani Allah ondan elini çeker, onu astığı
muskaya bırakır)”436 buyurmuştur.
Abdullah ibn Mes’ud’un ümmü veledinin (yani kendisinden
çocuk doğurmuş olan cariyesinin) koluna bağlı temîmeyi
(nazar değmemek için bağlanan, boncuktan yapılı
pâzûbendi) şiddetle çekip kopardığı rivayet edilir. 437
Konuyla ilgili nasslara göre nazardan korunmak için,
“nazarlık” denilen; mavi boncuk, sarımsak, at nalı, minyatür
süpürge vb. nesnelerle, içinde ne yazılı olduğu bilinmeyen
ya da acaip bir takım şifrelerle yazılmış bulunan
muskaları, -nereye olursa olsun- takmak şirktir. Zira bu tür
davrânışlarda, Allah’dan başka birinden veya bir nesneden,
zararı defetmesini istemek vardır. Halbuki Allah (c.c.), şöyle
buyurur; “Eğer Allah, sana bir zarar dokundurursa; hiç
436 Nesâî. Tahrîm: 19
437 Mefâtîhu’l-Gayb, 32/190
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 253~
kimse onu gideremez ve eğer sana bir hayır ihsan ederse, zaten
O, herşeye kadirdir.”438
İmam Ahmed, Ukbe b. Nâfi’den merfû’ olarak şu hadisi
nakleder: “Kim temîme (mavi boncuk) takarsa Allah onun
işini tamamlamasın. Kim bir ved’a (katır boncuğu) takarsa
Allah onu korumasın.”439
Başka bir hadiste: “Kim bir muska, mavi boncuk ve benzerini
kesip atarsa bir köle azat etmiş gibi olur.”440
ŞERLERDEN ALLAH’A SIĞINMAK İÇIN DUÂLAR
Öncelikle Kur’an
Felak ve Nâs sûrelerini anlamlarını düşünüp
tefekkür ederek, inanıp tasdik ederek okumalı. İnsanın
her türlü şerden korunma yollarını din öğretmiştir.
Her konuda, dinimizin bize müsaade ettiği
yollara baş vurmak, sakındırdığı yollardan da
kaçınmak durumundayız. Bu konudaki rehberimiz
yine Allah’ın Rasûlu’dür. Rasûlullah (s.a.s.), daha
önce farklı duâlar etmiş olsa da, Muavvezatân
(Felak ve Nâs sûreleri) nâzil olunca bu sûreleri
okumaya başladı diğer duâları terketti”441
438 6/En’âm, 17
439 Ahmed İbn Hanbel, IV, 154, 156
440 Yusuf el-Kardavi, “Tevhidin Hakikati”, Terc. Mehmet Alptekin, İstanbul 1986, s. 73
441 İbn Mace, Tıb, 34
Ahmed Kalkan
~ 254~
Bu tür şeyler insanın içini daraltır. İnsan kendini
rahatlatmak ister. Kur’ân-ı Kerim’in bir özelliği
de okundukça insanı huzura kavuşturmasıdır.
Çünkü o, insanlar için bir rahmet ve şifadır: “Ey
insanlar! Size Rabbinizden bir öğüt, gönüllerde
olan (dertlere) bir şifa, mü’minler için bir hidayet
ve rahmet gelmiştir.”442
“Biz Kur’an’dan öyle bir şey indiriyoruz ki o, mü’minler
için bir şifa ve rahmettir; zâlimlerin ise yalnızca ziyanını artırır.”
443
Kur’an’ın bir diğer adı da “zikir” dir: “O Zikri (Kur’an’ı)
biz indirdik ve onu elbette biz koruyacağız.”444
Kur’an’ı Zikir olarak vasıflandıran Allah-u Teâlâ, kalplerin
ancak bu zikri okumakla tatmin olacağını bildirmektedir:
“(Onlar) İman edenler ve gönülleri Allah’ın zikri ile
sükûnete, tatmine erenlerdir. Bilesiniz ki, kalpler ancak Allah’ın
zikri ile sükûnet bulur, tatmine erişir.”445
Bu ayetlerde işaret edildiği gibi Kur’an okumak insanı
huzura sevk eder, ona şifa ve gönül huzuru verir. Bu sebeple
müslüman bir insanın, devamlı Kur’an’ı anlayarak okuması
ve ondan öğrendiklerini hayatına geçirmesi lazımdır ki her
türlü kötülüklere, şerlere karşı gönlündeki sıkıntı gitsin ve
Allah’ın korumasına ve yardımına muhâtap olsun.
442 10/Yunus, 57
443 17/İsrâ, 82
444 15/Hicr, 9
445 13/Ra’d, 28
Rukyecilik ve Muskacılık
~ 255~
Hz. Peygamberin kötülüklerden ve kötü kimselerin
şerrinden emin olabilmek için sık sık okumuş olduğu duâ
ve sûrelerden bazıları şunlardır: Enes b. Mâlik’ten rivayete
göre Rasûlullah (s.a.s) şöyle buyurmuştur: “Evinden çıkarken
şu duâyı okuyan kişiye bu duâ kâfidir. O adam muhafaza
altına alınır, şeytan da o adamdan uzaklaşıp bir kenara çekilir:
Bismillâhi tevekkeltü alellâhi lâ havle velâ kuvvete illâ
billâh.” Manası: “Allah Teâlâ’nın ism-i şerifini zikrederek
evimden çıkarım. Ben Allah’a tevekkül ettim, güç ve kuvvet
sadece Allah’ın lütuf ve ihsânıyladır.”446
Ümmü Seleme’nin rivayetine göre Rasûlullah (s.a.s.)
evinden çıkarken şöyle derdi: “Allah’ın ismini zikrederek
çıkarım. Ben Allah’a tevekkül ettim. Allah’ım hata yapmaktan,
yolumu şaşırmaktan, zulmetmekten, zulme uğramaktan,
cahillikle başkasına bela olmaktan ve başkasının cahilce
davranışıyla karşılaşmaktan sana sığınırım.”447
Osman b. Affan’ın rivayetine göre Rasûlullah (s.a.s) şöyle
buyurmuştur: “Bir kul her günün sabahında, her gecenin
akşamında üç defa şu şekilde duâ ederse, o kişiye hiç bir
şey zarar veremez. Bu: Bismillâhi lâ yedurru me’asmihi
şey’in fıl’ardı vela fı’ssemâi ve huve’s-semiul-alîm”duâsıdır.
Anlamı: “İsmiyle beraber bulundukça yerde ve gökte hiç
bir şeyin zarar veremeyeceği Allah’ın ismiyle (sabaha erdim,
akşamladım). O her şeyi işiten ve bilendir.”448
Hz. Âişe (r.a) da Rasûlullah’ın (s.a.s.) yatağına girdiğinde
iki eline üfleyip muavvizât (İhlâs, Felâk ve Nâs) sûrelerini
okuduğu ve vücuduna sürdüğünü rivayet etmiştir.449
446 Tirmizî, Deavât, 34
447 Tirmizî, Deavat, 35
448 İbn Mace, Duâ, 14
449 Buhârî, Deavât, 12